عدم شفافیت در بررسی یک طرح پرحاشیه

نفیسه زارع‌کهناعتراض به طرح پرسروصدای صیانت از فضای مجازی هم چنان ادامه دارد و در شرایطی که هر روز به تعداد امضاهای کمپین مخالفت با این طرح افزوده می‌شود؛ دیروز خبر رسید که در میان نمایندگان مجلس یازدهم نیز صدای اعتراض به این طرح که به گفته طراحانش کارشناسی شده است و مخالفان آن را ضد حقوق شهروندی می‌دانند بلند شده است.

به گزارش خبرگزاری‌ها سه‌شنبه شب طبق روال هر هفته جلسه کمیسیون مشترک طرح صیانت از فضای مجازی، برگزار شد اما این هشتمین جلسه به‌گونه‌ای دیگر بود و در جلسه انتقادات شدیدی از سوی نمایندگان بخش خصوصی و چند تن از نمایندگان مجلس به طرح صیانت از فضای مجازی وارد شد.

در جلسه کمیسیون مشترک مجلس برای بررسی طرح صیانت از فضای مجازی با هدف محدود کردن اینترنت، یکی از نمایندگان تذکر داد و گفت باید صدای مخالفان هم شنیده شود؛ اما نماینده دیگر او را تهدید کرده که حرف‌هایش را پیگیری خواهد کرد.

ماجرای طرح صیانت چیست؟

26 تیرماه امسال و همزمان با آغاز به کار مجلس یازدهم خبر رسید طرح صیانت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی توسط نصرالله پژمان‌فر به هیئت‌رئیسه مجلس ارائه شد. پس از انتشار متن اولیه طرح پیشنهادی انتقادهای بسیاری نسبت به آن وارد و مخالفت‌ها و نگرانی‌های گسترده‌ای مطرح شد.

منتقدان با بررسی این طرح آن را کاملاً مخالف حقوق کاربران دانستند و گامی در جهت محدودیت‌های بیشتر در فضای مجازی، افزایش فیلترینگ و نظارت‌های بیشتر.

اگرچه هواداران این طرح که بعد از اصلاح به شش فصل و ۳7 ماده رسیده است مدعی هستند که برخی موارد آن اصلاح ‌شده است اما، همچنان ایرادات و نکات پرابهام بسیاری دارد که به آن‌ها پاسخ مشخصی داده نشده است.

از دیگر نکات مهم موردانتقاد طرح صیانت از فضای مجازی این است که به نظر می‌آید در صورت تصویب آن، تقریباً انجام هر کاری، دست‌کم به یک مجوز نیاز است. ازجمله اینکه در این طرح، عرضه و استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی مستلزم ثبت در پنجره واحد و رعایت قوانین کشور است.

همچنین هر شخصی که مبادرت به عرضه، خرید و فروش رمز ارز بدون مجوز بانک مرکزی کند حسب مورد مجازات مقرر مواد ۱۸ و ۱۸ مکرر قانون و مبارزه با قانون کالا و ارز محکوم می‌شود. همین بخش از این طرح، چیزی حدود ۱۲ میلیون از ایرانیان را مخاطب قرار می‌دهد.تشکیل هیئت ساماندهی و نظارت اشاره کرد که تمام مصوبات و قوانین استفاده و ارائه پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی نکته دیگر موردتوجه در این طرح بوده است.

هیأتی که اعضای آن عبارت‌اند از: رئیس مرکز ملی فضای مجازی، معاون یا نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاون یا نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون یا نماینده وزارت اطلاعات، معاون یا نماینده دادستانی کل کشور، یک نماینده از کمیسیون فرهنگی مجلس، معاون یا نماینده سازمان صداوسیما، معاون یا نماینده اطلاعات سپاه، معاون یا نماینده وزارت سازمان تبلیغات اسلامی، معاون یا نماینده نیروی انتظامی، معاون یا نماینده سازمان پدافند غیرعامل.

نکته مهم دیگر هم وظایف این هیئت است که چنین عنوان‌شده و اقداماتی هم چون: ثبت و صدور تأییدیه و یا مجوز فعالیت پیام‌رسان‌ها، پایش‌ها و نظارت بر عملکرد رسانه، شناسایی و رسیدگی به تخلفات و تعیین جرم‌های نقدی و غیرنقدی، ارجاع جرم به محاکم ذی‌صلاح، اداره و نظارت بر صندوق حمایت از پیام‌رسان‌ها و گزارش وضعیت فعالیت پیام‌رسان‌ها به شورای عالی فضای مجازی برعهده آن‌ها گذاشته‌ شده است.

در این طرح، گوشی‌های تلفن همراهی مجوز واردات به کشور را دریافت می‌کنند که به صورت پیش‌فرض، پیام‌رسان‌های ایرانی بر روی آن‌ها نصب باشد.

در متن این طرح آمده: در انتهای فصل اول و در تبصره چهاردهم، صدور مجوز واردات و فعال‌سازی تلفن همراه منوط به نصب پیام‌رسان‌های مؤثر داخلی به صورت پیش‌فرض در تلفن‌های وارداتی معرفی‌شده که موجب پیش افتادن پیام‌رسان‌های داخلی در رقابت با نمونه‌های خارجی می‌شود.از نکات جالب‌توجه دیگر این طرح، ملزم کردن ستاد نیروهای مسلح برای نظارت بر درگاه‌های ورود و خروج پهنای باند کشور است. در این طرح، مرزبانی دیجیتال و دفاع سایبری از کشور و جلوگیری از بهره‌برداری غیرمجاز از داده‌های مجازی در درگاه‌های ورود و خروج پهنای باند کشور، با محوریت ستاد کل نیروهای مسلح، توسط مراجع ذی‌ربط انجام خواهد شد. البته در اصلاحیه صورت گرفته، عبارت مرزبانی فضای مجازی حذف‌ و پیشنهادشده مدیریت گیت وی به صورت کمیته‌ای و با ریاست مرکز ملی فضای مجازی انجام شود.بنابراین طرح، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید زیرساخت لازم برای احراز هویت کاربران در فضای مجازی کشور را ایجاد کند که چگونگی آن در آیین‌نامه‌ای پس از تصویب این قانون به تصویب هیئت ساماندهی و نظارت خواهد رسید.

از نکات دیگر این طرح، الزام پیام‌رسان‌های اجتماعی به اجازه ولی قانونی برای ارائه خدمات به افراد زیر ۱۸ سال و امکان نظارت والدین و رده‌بندی و پالایش محتوا متناسب با کودک و نوجوان است.

نکته جالب‌توجه دیگر آن هم این بود که در ماده ۸ این طرح، تأسیس صندوقی برای حمایت از محتوا و پیام‌رسان‌های داخلی پیش‌بینی‌شده که زیر نظر هیئت ساماندهی و نظارت بر پیام‌رسان‌ها فعالیت داشته و منابع آن از محل جرائم نقدی مقرر در این قانون و ۱۰ درصد درآمد ترافیک اینترنت بین‌الملل کشور تأمین می‌شود.

اختلافات درباره ایرادات طرح پرحاشیه صیانت چنان در مجلس بالاگرفته که به نظر می‌رسد حتی خود نمایندگان نیز نتوانند به راحتی بر سر آن به توافق برسند؛ شاید پر بیراه نباشد این گفته نیک‌بین، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس که: بررسی این طرح قطعاً تا دو سال آینده به طول می‌انجامد!

در این طرح، مجازات موردنظر برای افرادی است که فیلترشکن یا VPN برای دسترسی به پایگاه‌های اینترنتی و پیام‌رسان‌هایی غیرقانونی را فراهم کرده و این کار را تکرار کنند. در این بخش نیز تغییراتی صورت پذیرفته و بر اساس اصلاحات صورت گرفته، تولید و توزیع فیلترشکن به صورت تجاری جرم‌انگاری شده و استفاده و توزیع شخصی آن مشمول موضوع جرم‌انگاری نخواهد شد.

از نکات دیگر این طرح، تعیین ضرب‌الاجل دوماهه برای تمام پیام‌رسان‌ها (داخلی و خارجی) برای تطبیق خود با این شرایط است، در غیر این صورت مسدود خواهند شد. همچنین پیام‌رسان‌های خارجی باید یک شرکت ایرانی به عنوان نماینده قانونی خود معرفی کنند. این‌ها تنها بخشی از نکات طرح صیانت بوده است که منتقدان به آن‌ها ایراد وارد کرده‌اند.

 با تمام این ایرادات و با وجود مخالفت‌ها در ششمین روز از مرداد درباره این طرح مجلس تصمیم‌گیری کرد و این طرح با ۱۲۱ نماینده با اصل ۸۵ شدن طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای‌ مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های‌ اجتماعی موافقت و ۷۴ نفر مخالفت کردند و ۹ نفر نیز به آن رأی ممتنع دادند.به این ترتیب مجلس رأی‌گیری بعدی در مورد این طرح را به کمیسیون ویژه فرهنگی مجلس واگذار کرد و کمیسیونی مسئول بررسی آن شد که به اعضای حاضر در آن انتقاد وارد بود چراکه بسیاری از آن‌ها ازجمله الیاس نادران، نصرالله پژمان فر و بیژن نوباوه جزو حامیانش بودند با همه این احوال درحالی‌که هشت جلسه این کمیسیون بدون حضور خبرنگاران برگزارشده در آخرین جلسه که سه‌شنبه شب با حضور نمایندگان بخش خصوصی انجام شد کار به جاهای باریک کشید و حتی صدای اعتراض نمایندگان مخالف هم بلند شد.

در آخرین جلسه کمیسیون مشترک چه گذشت؟

چنین بوده است که در هشتمین کمیسیون مشترک طرح صیانت از فضای مجازی، ابتدا نماینده مردم بستان‌آباد درباره نبود شفافیت و اجازه ندادن به رسانه‌ها برای دسترسی به جزئیات صحبت و اضافه کرد: در کمیسیون فرهنگی هم که ما دنبال این طرح بودیم می‌گفتند آقا محرمانه است و باشد بعد از انتخابات ریاست جمهوری، از نماینده که طرح محرمانه نیست. بعد که به صحن آمد در مرحله اولیه یک ورژن دیگری گذاشته شد، روز رأی‌گیری یک ورژن دیگری گذاشته شد و واقعاً باید حق بدهیم به منتقدین و افکار عمومی که یک مقدار با شک و تردید به این موضوع نگریسته شود.

رضا تقی‌پور که رئیس کمیسیون مشترک بررسی طرح است به آقای نوری، نماینده بستان‌آباد هشدار داد که دارد خارج از دستور صحبت و ایجاد شبهه می‌کند.تقی‌پور در ادامه او را تهدید کرد و گفت: من متأسفم از اینکه یک نماینده بیاید به هیئت‌رئیسه همچین کذبی را نسبت بدهد، من حتماً این را پیگیری می‌کنم، از هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان پیگیری می‌کنم، ۱۰۰ درصد باید پاسخگو باشید.

و به این ترتیب در شرایطی که به گفته نوری باز هم به خبرنگاران برای شرکت در این جلسه اطلاع داده نشده بوده، اختلافات درباره این طرح پرحاشیه چنان بالاگرفته که به نظر می‌رسد این طرح پرسروصدا چنان ایراداتی دارد که حتی خود نمایندگان نیز نتوانند به راحتی بر سر آن به توافق برسند شاید پر بیراه نباشد این گفته نیک‌بین عضو کمیسیون فرهنگی مجلس که چندی قبل گفت: بررسی این طرح قطعاً تا دو سال آینده به طول می‌انجامد!