تا جان ندهیم کسی با خبر نمی‌شود
جدال مرگ و معیشت زیر سقف لرزان معادن زغال‌سنگ
نهم آبان ماه حادثه ریزش معدن زغال‌سنگ در شمال استان کرمان باز خبرساز شد و دو کارگر دیگر جان خود را زیر خروارها خاک جا گذاشتند و هرگز به خانه نرسیدند.
به گزارش ایرنا، گرچه مدیران استان کرمان می‌گویند شمار حوادث این معادن طی امسال در مقایسه با سال‌های گذشته بالا نیست اما یک حادثه هم ناگوار است ضمن اینکه طی چندسال اخیر اخبار حوادث ریزش معادن زغال‌سنگ هربار خبرساز بوده و مسئولان هم معتقدند شیوه‌های سنتی فعالیت معادن هم آمار حوادث را بالا برده و هم بهره‌وری را به میزان زیادی کاهش داده است.
طی چندسال اخیر هر بار پس از وقوع حوادث ناگوار مانند ریزش معدن خبرهایی نیز مبنی بر ورود دستگاه قضا به این حوادث منتشر می‌شود اما کمتر نتایج این ورود و اقدام خبررسانی شده یا نتایج آن در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است.
ریزش معدن اخیر در معدن بخش خصوصی ۱۲-۱۴ شرکت پابدانا واقع در کوهبنان رخ داد و براساس اعلام هلال‌احمر ریزش معدن پنج حادثه دیده داشت که سه تن نجات یافتند اما دو تن هم جان باختند؛ معدنی که مسئولان وزارت کار می‌گویند چهار اخطار قبلا به علت نداشتن اصول ایمنی گرفته بوده است.
یازدهم آبان هم رئیس حوزه قضایی کوهبنان از تشکیل پرونده قضایی برای حادثه دلخراش ریزش معدن زغال‌سنگ در این شهرستان خبرداد و گفت: در صورت تشخیص کوتاهی، با ترک فعل‌های صورت گرفته برخورد خواهد شد.
کار معدن به گونه‌ای است که گاهی کشته می‌دهد اما می‌توان جلوی آمار تلفات را توان گرفت. طی ۲۰ سال گذشته حدود ۱۵۰ کشته مستقیم و ۱۵۰ نفر به واسطه عوارض ناشی از کار در معادن زغال‌سنگ استان کرمان جان خود را از دست داده‌اند
حداقل 300 نفر در حوادث کار 20 سال اخیر قربانی شده‌اند
تلاش ایرنا برای احصای آمار حوادث و تلفات ناشی از آن در معادن زغال‌سنگ شمال کرمان به عدد روشنی نرسید، گرچه تشکل کارگران این معادن عدد ۳۰۰ جان‌باخته مستقیم و غیرمستقیم (ناشی از عوارض سختی کار) را طی ۲۰ سال اخیر مطرح کردند.
معادن زغال‌سنگ در جای جای استان کرمان به ویژه شهرستان‌های شمالی کوهبنان، زرند و راور واقع در شمال این استان پراکنده‌اند. این معادن از این حیث که از نیروی انسانی و اشتغالزایی قابل توجهی برخوردارند، همواره مورد توجه مردم، مسئولان و سیاست‌گذاران قرار دارند. از معادن دولتی که بگذریم، عمده این معادن خصوصی و در عین حال نیز مدعی هستند که به علت مشکلات اقتصادی به دشواری روزگار می‌گذرانند.
ارزانی قیمت زغال‌سنگ و روش‌های بهره‌برداری کاملا سنتی سبب شده که این معادن زیان‌ده تلقی شوند. در واقع هزینه‌بر بودن فرایندها در شرایط دشوار اقتصادی، توجه کمتر به ایمن‌سازی را برای معدن‌کاران زغال‌سنگ کرمان به همراه داشته و مسائل اقتصادی باعث شده تمامی فکر و ذکر معادن خصوصی به تولید و فروش بیشتر برای پرداخت حقوق کارگرانشان و رسیدن به سوددهی باشد و در این شرایط می‌توان گفت که تعدادی از معادن خصوصی با توجیه نداشتن درآمد کافی، با جان کارگران بازی می‌کنند.
خطرهای عمده‌ای که جان کارگران را تهدید می‌کنند
بهره‌برداری از معادن زغال‌سنگ استان کرمان به دو صورت تونلی و سطحی انجام می‌شود. در شیوه تونلی کارگران با بیل و کلنگ عملیات برداشت را انجام می‌دهند که شکست زمین و همچنین آزادسازی گازهای زیرزمینی سبب انفجار یا ریزش سقف معادن می‌شود. در این زمینه گفته می‌شود شکست لایه‌های زمین طی روزهای اخیر باعث ریزش معدن ۱۲ - ۱۴ کوهبنان و جان باختن ۲ کارگر شده و طی ماه‌های گذشته نیز آزاد شدن گازهای درونی زمین یا دیگر عوامل حادثه‌ساز بوده است.
شریفی: در گذشته قیمت هر تن چوب از دو به 8 میلیون تومان رسیده ولی قیمت زغال پایین آمده و هزینه نیروی انسانی نیز افزایش داشت. این موارد منجر شده تا معادن به سختی امرار معاش داشته باشند چه برسد به ایمنی
از یک طرف ریزش معادن ناشی از عوامل طبیعی و از سوی دیگر برخاستن خاک معادن زغال‌سنگ و همچنین فلزات ریز دیگر و کمبود اکسیژن موجب بیماری‌های متعدد قلبی و ریوی برای کارگران بخش استخراج معادن می‌شود. اثرات و عوارض ناشی از سال‌ها فعالیت در معادن در بدن کارگران باقی می‌ماند و در نهایت آنان را از پای درمی‌آورد.
وضعیت بغرنج خدمات‌رسانی بهداشت و درمان و حفظ ایمنی در برخی شرکت‌های خصوصی زغال‌سنگ استان کرمان در شرایطی رقم خورده که متولیان، نظارت موثری بر روند فعالیت کارگران در صدها متر زیر زمین معادن زغال‌سنگ ندارند و به همین دلیل، کارگران نیز ضریب شغلی و استقرار تیم‌های درمانی و امداد و نجات را در محل معادن مطالبه می‌کنند؛ حلقه مفقوده‌ای که مسئولان استان می‌گویند مصوب شده اما به علت کمبود اعتبار هنوز اجرایی نشده است.
در همین زمینه عضو شورای کارگری معادن زغال‌سنگ استان کرمان گفت: ما هرچقدر هم ایمنی را رعایت کنیم، استخراج سنتی از معادن زغال‌سنگ باعث ریزش آن می‌شود. با برخی از راهکارها فقط می‌توانیم جلو برخی اتفاقات ناخواسته را بگیریم به شرط اینکه مسئول ایمنی زیر نظر فرد خاصی نباشد.
یدالله زمانی با اشاره به اینکه اگر مسئول ایمنی جلوی کار را بگیرد با او برخورد خواهد شد، افزود: معادن خصوصی هرقدر هم ناامن باشند، برای اینکه بتوانند حقوق پرسنل را بپردازند نمی‌توانند کار را متوقف کنند.
وی اظهار داشت: بازرس ایمنی کار از استان و شهرستان‌ها به معادن سرکشی می‌کنند اما معادن خصوصی به ایمنی توجهی نمی‌کنند. آنها برای سوددهی ممکن است برخی موارد ایمنی کارگران را نادیده بگیرند.
عضو شورای کارگری معادن زغال‌سنگ استان کرمان با بیان اینکه کار ما به گونه‌ای است که گاهی کشته می‌دهد اما می‌توان جلوی آمار تلفات را توان گرفت، گفت: طی ۲۰ سال گذشته حدود ۱۵۰ کشته مستقیم و ۱۵۰ نفر به واسطه عوارض ناشی از کار در معادن زغال‌سنگ استان کرمان جان خود را از دست داده‌اند.وی ادامه داد: جان باختن این افراد عمدتا به علت نارسایی ریوی، کمبود اکسیژن یا انعقاد خون بوده اما متاسفانه اینها دیده نمی‌شوند که باید مسئولان تمامی مراتب فعالیت کارگران را بدانند.
زمانی با بیان اینکه استحکامات برخی معادن با چوب تامین می‌شود، اظهارداشت: در این زمینه برای تامین ایمنی باید چوب مناسب باشد، تخریب به صورت صحیح انجام گیرد که فشار روی زغال نباشد و جرم‌زدایی به صورت صحیح باشد تا فعالیت ایمنی برای حفظ جان کارگران موثر واقع شود.
وی با اشاره به اینکه معدن ۱۲ - ۱۴ پابدانا که اخیرا دچار حادثه شده مربوط به بخش خصوصی است، تصریح کرد: تا زمانی که جان خود را از دست ندهیم کسی از مشکلات کار در معادن زغال‌سنگ باخبر نمی‌شود.
عضو شورای کارگری معادن زغال‌سنگ استان کرمان پیشنهاد کرد تیمی درمانی زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی در معادن زغال‌سنگ استان فعال شود تا وضعیت سلامت کارگران و همچنین علت فوتی‌ها را بررسی کند.
وی ابراز داشت: مجلس هم ضریب شغلی مشاغل زیرزمینی معادن زغال‌سنگ را بررسی کند زیرا ضریب شغلی ۱.۵ باعث ازکارافتادگی و عوارض بسیاری برای کارگران می‌شود. درخواست داریم ضریب شغلی کارگران به عدد ۲ برسد که این امر با وجود پیگیری‌های مکرر هنوز به نتیجه نرسیده است.
نبود ردیف بودجه برای شاخص‌های ایمنی معادن
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان در این زمینه معتقد است که برای تامین تجهیزات و امکانات معادن زغال‌سنگ ابتدا باید مشکلات این معادن رفع شود.
مهدی حسینی‌نژاد افزود: مهمترین مشکلات قیمت زغال‌سنگ و تعیین تکلیف ضوابط، مقررات و سهام‌داری شرکت معادن زغال‌سنگ استان کرمان، ضریب سختی کار و بدهی بیمه مجموعه‌های زغالی است که این مشکلات در حال پیگیری هستند.وی ادامه داد: مرکز امداد و نجات زغال‌سنگ باید حتما در استان احداث شود که در این زمینه یک مرکز برای کرمان مصوب شده و منابع آن باید تامین شود.
مدیرعامل شرکت معادن زغال‌سنگ استان کرمان نیز با اشاره اینکه شاخص‌های متفاوتی در حوزه ایمنی وجود دارد، تصریح کرد: زغال‌سنگ در شرایط فعلی از لحاظ ریالی و اقتصادی وضعیت خوبی ندارد. قیمت زغال پایین و هزینه‌ها به شدت بالا رفته است.
محسن شریفی ادامه داد: بحث ایمنی یعنی هزینه و برای انجام هر اقدامی در این زمینه باید هزینه کرد. زمانی که درآمد و هزینه‌ها تراز نباشد ایمنی نیز افت می‌کند.
وی با اشاره به سه هزار نیروی انسانی در این معادن بیان داشت: تونل‌های معادن عمومی شرکت زغال‌سنگ دارای آرک فلزی هستند و یکی از بهترین شرایط نگهداری را در کشور داریم اما در معادن خصوصی اطراف کرمان که از لحاظ اقتصادی ضعیف‌تر هستند، با چوب انجام می‌دهند که این یعنی کاهش ضریب ایمنی.
شریفی خاطرنشان کرد: یک مانیتورینگ برای رصد پایش گاز متان در معادن حدود ۲ میلیارد تومان هزینه دارد و با این شرایط اقتصادی کسی توانایی ایجاد این شرایط را ندارد.
وی با اشاره به اینکه بیشترین موضوع در حوزه ایمنی بحث‌های ریالی است گفت: در گذشته قیمت هر تن چوب ۲ میلیون تومان و اینک هشت میلیون تومان شده در حالی‌که قیمت زغال پایین آمده و هزینه نیروی انسانی نیز افزایش داشت. همه این موارد منجر شده تا معادن به سختی امرار معاش داشته باشند چه برسد بتوانند به ایمنی معادن رسیدگی کنند.
مدیرعامل شرکت معادن زغال‌سنگ استان کرمان با تأکید بر اینکه قیمت زغال‌سنگ بسیار ارزان ولی پراشتغال‌ترین صنعت است، گفت: فرایند کار در معادن زغال‌سنگ سنتی است و امکان مکانیزاسیون وجود ندارد. اگر فکری به حال افزایش قیمت زغال‌سنگ نشود با افزایش مشکلات و تلفات نیروی انسانی به دلیل افت ایمنی در معادن مواجه می‌شویم.
واکاوی علل حوادث و اخطارهای قبلی به معدن ۱۲ - ۱۴
معدن ۱۲ - ۱۴ کوهبنان طی روزهای اخیر ریزش کرد. مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان در این زمینه می‌گوید چهار مرحله برای رعایت موارد ایمنی به این معدن اخطار داده شده بود اما شرکت معدنی به اخطارها توجه نداشت.
محمدرضا مصباح با اشاره به اینکه آمار حوادث در استان کرمان نسبت به سال‌های گذشته بالا نیست، افزود: حادثه معدن ۱۲ - ۱۴ کوهبنان نخستین حادثه منجر به فوت طی ماه‌های گذشته بوده که در یک معدن خصوصی رخ داده است.
وی با اشاره به اینکه چند معدن را به دلیل رعایت نکردن موارد ایمنی به مراجع قضایی ارجاع داده‌ایم، تصریح کرد: از نمایندگان مراجع قضایی نیز برای بررسی دقیق موارد ایمنی در معادن زغال‌سنگ دعوت شده تا از نزدیک مشاهده کنند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان کمبود نقدینگی این معادن را یکی از مشکلات مهم برشمرد و تصریح کرد: به تعویق افتادن مطالبات شرکت‌های زغال‌سنگ استان کرمان سبب شده تا بتوانند فقط بخشی از هزینه‌ها ازجمله حقوق کارگران خود را بپردازند تا زندگی کارگران با مشکلات معیشتی روبه‌رو نشود.
وی با اشاره به اینکه امیدواریم با حل مشکلات نقدینگی، معادن در حوزه ایمنی فعالیت بیشتری داشته باشند، گفت: متاسفانه ماهیت و ذات معادن زغال‌سنگ در جهان حادثه‌خیز است. معدن ۱۴-۱۲ پابدانا کوهبنان که هفته گذشته ریزش داشت از ابتدای امسال تاکنون چهار اخطار مبنی بر رعایت نکردن اصول ایمنی به معدن ابلاغ و یک بار نیز با حضور مرجع قضایی منطقه در این معدن نامه معرفی به دادگاه برای آن صادر شده و موجود است.
مصباح خاطرنشان کرد: کارگران معادن زغال‌سنگ به دلیل سخت و زیان‌آور بودن با ۲۰ سال سابقه کار بازنشست می‌شوند. در سطح ملی پیگیری‌هایی برای ضریب بازنشستگی آنها از ۱.۵ به ۲ شده تا بتوانند با ۱۵ سال، بازنشست شوند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمان با تأکید بر اینکه ریزش معدن ۱۴-۱۲ پابدانا کوهبنان به دلیل نشت گاز نبوده، تصریح کرد: معادن گازخیز در حوزه صنعت زغال با یکدیگر متفاوت هستند. ایمن‌سازی لازم در این معدن تا حدودی انجام شده اما شکست زمین در این معدن سبب ایجاد حادثه شده و ایمن‌سازی کفایت نکرده و ریزش کرده است.
دیدگاه تان را بنویسید