فقط ۳۰درصد کارگران ساختمانی بیمه‌اند
هیاهوی بسیار برای هیچ
نسرین هزاره مقدم
«تامین اجتماعی فراگیر» گفتمانی است که از آبان ماه سال قبل به صدر رسانه‌ها آمد و در ارتباط با آن صحبت‌های بسیاری شد، اما کماکان یک رویاست و برای واقعی شدن راه بس درازی در پیش دارد.
خدمات بیمه‌ای و درمانی ارائه شده به بیمه‌شدگان مشمول صندوق‌های بیمه‌ای و بازنشستگی و به طور مشخص کارگران شاغل و بازنشسته، به شدت ناکافی است. شاخص اصلی پایین بودن سطح خدمات، نیاز مبرم بیمه‌شدگان به ثبت‌نام و برخورداری از بیمه تکمیلی است و این یعنی بیمه پایه، توانمندی پوشش دادن خدمات درمانی مورد نیاز را ندارد. علاوه بر این، مستمری‌ها به اندازه خط فقر نیست و ۳.۵ میلیون بازنشسته و مستمری‌بگیر صندوق تامین اجتماعی عموماً زیر خط فقر به سر می‌برند.
وقتی کامل‌ترین و به اصطلاح قوی‌ترین لایه «تامین اجتماعی فراگیر» یعنی لایه بیمه‌ای تا این اندازه کاستی و نارسایی دارد، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم لایه‌های امدادی و حمایتی آن، همه شهروندان را بدون استثنا پوشش دهد و ایرانیان همگی تحت پوشش خدمات تامین اجتماعی دربیایند؟
نه تنها کمیت و گستره خدمات بیمه‌ای برای کارگران ساختمانی معیوب و ناکافی‌ست بلکه کیفیت خدمات ارائه شده به بیمه‌شدگان بخش ساختمان نیز دچار نارسایی‌ها و کاستی‌های بسیار است
فقط ۳۰ درصد کارگران ساختمانی بیمه‌اند
گستره پوشش خدمات تامین اجتماعی، بسیار محدود است. بسیاری از شاغلان کارگری ازجمله «کارگران ساختمانی» هنوز به درستی از خدمات بیمه تامین اجتماعی بهره‌مند نشده‌اند. اردیبهشت ماه سال جاری، «غلامرضا عباسی» رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران کشور آمار نگران‌کننده‌ای از بیمه کارگران ساختمانی مطرح کرد: «در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که بیش از ۶۰۰هزار نفر کارگر بیمه‌شده ساختمانی داشته باشیم در حالی‌که حدود ۲میلیون نفر کارگر ساختمانی شناخته شده و دارای هویت در کشور وجود دارد».
با این حساب، چیزی حدود ۳۰درصد کارگران ساختمانی کشور توانسته‌اند از خدمات محدود بیمه‌ای بهره‌مند شوند اما نه تنها کمیت و گستره خدمات بیمه‌ای برای کارگران ساختمانی معیوب و ناکافی‌ست بلکه کیفیت خدمات ارائه شده به بیمه‌شدگان بخش ساختمان نیز دچار نارسایی‌ها و کاستی‌های بسیار است. کارگران ساختمانی برای بیمه شدن و قرار گرفتن زیر چتر تامین اجتماعی، باید هفت‌خوان رستم را پشت سر بگذرانند؛ از گرفتن کارت مهارت گرفته تا ثبت‌نام در سامانه خدمات رفاهی ایرانیان و گذراندن مسیر دشوار و زمانبر پالایش. پس از گذراندن این هفت‌خوان، بیمه آنها مدام در معرض قطع شدن است. تا قبل از سال گذشته، یک بیمه‌شده ساختمان، اگر تا شش ماه متوالی حق بیمه خود را نمی‌پرداخت، بیمه‌اش قطع می‌شد اما از سال قبل، این مهلت زمانی به سه ماه متوالی کاهش یافته یعنی یک کارگر ساختمانی بیمه‌شده که مراحل بیمه‌شدن را بالاخره با هزار مصیبت با موفقیت پشت سر گذاشته، اگر نتواند سه ماه حق بیمه خود را به حساب تامین اجتماعی واریز کند، بیمه‌اش توسط بازرسان سازمان قطع می‌شود و البته اینکه باید مجدداً بدون سهمیه و ایستادن در صف طولانی متقاضیان، بیمه شود که در موارد بسیاری هم رعایت نمی‌شود. در نظر بگیرید در این ایام کرونا که بخش ساختمان دچار رکود ناخواسته است، پرداخت مرتب و ماهانه حق بیمه تا چه اندازه برای کارگران زحمتکش و عموماً کم‌درآمد و کم‌توان ساختمان دشوار است. البته قبل از آمدن بحران کرونا و تقریباً از میانه دهه ۹۰ شمسی رکود سخت و ساز کلید خورده بود و کارگران پیش از کووید ۱۹ نیز از بیکاری‌های مقطعی و پیاپی رنج می‌بردند.
در ابتدای سال ۹۹، چند ماه بعد از بالا گرفتن بحران کرونا، «اکبر شوکت» رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی استان قم، از بیکاری حدوداً ۵۰درصدی کارگران ساختمان در این استان خبر داد. پیگیری‌ها هم نشان می‌دهد که بعد از شروع بحران کرونا، نرخ بیکاری ۵۰درصدی بخش ساختمان در بسیاری از استان‌های کشور برقرار است و کمتر شهر و استانی را می‌توان سراغ گرفت که لااقل ۷۰ یا ۸۰درصد کارگران ساختمانی آن، در این ماه‌های کرونایی کار داشته باشند. حال در یک چنین شرایطی، چطور توقع دارند یک کارگر ساختمانی غالباً بیکار، بتواند مرتب حق بیمه خود را به حساب تامین اجتماعی واریز کند؟
در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که بیش از ۶۰۰هزار نفر کارگر بیمه‌شده ساختمانی داشته باشیم در حالی‌که حدود ۲میلیون نفر کارگر ساختمانی شناخته شده و دارای هویت در کشور وجود دارد
عملکرد ظالمانه تامین اجتماعی
«روح‌الله محمدی» رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی استان گلستان در انتقاد از عملکرد سازمان تامین اجتماعی در قبال کارگران ساختمانی می‌گوید: رفتار سازمان تامین اجتماعی در قبال کارگران ساختمانی، ناشایست و ظالمانه است. رویکردی را کلید زده‌اند و در پیش گرفته‌اند که اصلاً به حق نیست. سازمان به طور خودسرانه شروع به قطع بیمه کارگران ساختمانی کرده است. در بخشنامه‌ای که خودشان نوشته و تصویب کرده‌اند، آمده اگر فردی سه ماه حق بیمه پرداخت نکرد، بیمه‌اش بعد از بازرسی قطع شود اما متن بخشنامه حاکی از این است که نباید سر سه ماه بیمه قطع شود. مثلاً اگر تیر، مرداد و شهریور کارگر نتوانست حق بیمه را بدهد، نباید در شهریور بیمه قطع شود بلکه باید تا پایان مهر منتظر بمانند و بعد بروند بازرسی کنند و مراحل را طبق قانون پیش ببرند. تازه بعد از این مدت، باید سازمان اجتماعی بازرسی انجام دهد و اگر طرف کارگر نبود، بیمه‌اش قطع شود اما متاسفانه ما مواردی را شاهدیم که دقیقاً سر سه ماه بدون بازرسی، بیمه کارگر را قطع می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: در همین بخشنامه آمده کارگری که بیمه‌اش به این ترتیب قطع می‌شود دیگر نیازی به سهمیه بیمه ندارد یعنی کارگری که بیمه‌اش بعد از چند ماه نپرداختن حق بیمه قطع شد، هر زمان برود دوباره درخواست بدهد باید بدون سهمیه و صف، بیمه‌اش مجدداً برقرار شود اما شاهد بوده‌ایم که بعد از قطع کردن بیمه، وقتی کارگر می‌رود، پرداخت را صورت می‌دهد و درخواست وصل شدن بیمه می‌دهد، قبول نمی‌کنند. خودمان شاهد بودیم که در ادارات تامین اجتماعی به چنین کارگری پاسخ می‌دهند حالا قطع شده دیگر، باش تا سهمیه بیمه بیاید».
به گفته محمدی، تعدادی از این کارگران که بیمه‌شان خودسرانه قطع شده به انجمن صنفی استان گلستان مراجعه کرده‌اند و اعضای انجمن وقتی به قصد اعتراض به تامین اجتماعی رفته‌اند، فقط پاسخ سربالا دریافت کرده‌اند. برخورد مدیران سازمان با انجمن‌های صنفی و کارگران ساختمانی اصلاً مناسب نیست.
15هزار کارگر ساختمانی گلستان بیمه ندارند
وی اضافه می‌کند: استان گلستان، نزدیک به ۱۸هزار بیمه‌شده فعال دارد و ۲۷هزار کارگر ساختمانی در سامانه رفاهی شناسایی شده‌اند، یعنی نزدیک به ۹هزار کارگر ساختمانی گلستان، در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند اما بیمه ندارند که رقم بالایی است. ۶هزار کارگر ساختمانی دیگر هم در این استان هستند که در سامانه رفاهی ثبت‌نام نکرده‌اند و بیمه هم ندارند. پس در مجموع حدود ۱۵هزار کارگر ساختمانی در استان گلستان، فاقد بیمه هستند. ما در انجمن صنفی همه تلاش‌مان را می‌کنیم که کارگران بروند ثبت‌نام کنند و بیمه شوند. حتی سر گذرها می‌رویم و با تک‌تک کارگران در باب مزایای بیمه شدن صحبت می‌کنیم اما چه کنیم که سازمان رفتار درستی ندارد و کارگران را در این شرایط کرونایی معطل می‌گذارد!
این فعال صنفی از مهلت سه ماهه برای قطع شدن بیمه انتقاد می‌کند و می‌گوید: قبلاً این مهلت شش ماه بود حالا که کرونا آمده و اوضاع بدتر شده، مهلت را سه ماه کرده‌اند. این محدودیت‌ها اصلاً مبتنی بر قانون نیست. می‌نشینند برای خودشان بخشنامه داخلی می‌نویسند و از حق و حقوق کارگر می‌زنند! مدام ماده و تبصره می‌گذارند که کارگران ساختمانی بیمه‌شده ریزش کند و بارشان سبک شود. این در حالی‌ست که براساس ماده واحده رفع موانع بیمه کارگران ساختمانی که به تصویب مجلس رسیده، قرار بر این بود که کارگران ساختمانی همگی بدون سهمیه‌بندی بیمه شوند. حالا سازمان مدعی شده ما بودجه‌مان کفاف نمی‌دهد و آن ۱۵درصد عوارض ماده ۵ قانون بیمه کارگران ساختمانی، برای بیمه کردن این همه کارگر کافی نیست، یعنی رویه‌ای خلاف قانون را پیش گرفته‌اند و مدام با بخشنامه‌های من‌درآوردی قانون را زیر پا می‌گذارند. می‌خواهند از شمار کارگران بیمه شده کم کنند و به ظاهر مظلوم‌تر و بی‌دفاع‌تر از کارگران ساختمانی هم سراغ ندارند.
محمدی اضافه می‌کند: ماهیت کار کارگران ساختمانی فصلی است. فصلی یعنی کارگر همه سال کار ندارد. در گلستان، کارگران برخی ماه‌ها می‌روند شالی‌کوبی، برمی‌گردند سر کار ساختمان، باز یک ماه می‌روند پرتقال‌‌چینی. حالا سازمان به جای اینکه حامی این کارگران با ماهیت شغلی بسیار متزلزل باشد، مدام به فکر این است که چطور کارگران را دور بزند یا بیمه‌شان را به دلایل واهی قطع کند. آخر کارگری که در سال گاهی سه ماه هم کار ندارد، چطور هر ماه مرتب حق بیمه بدهد؟ این سه ماه مهلت، نه فقط ناعادلانه که بسیار ظالمانه است.
بیمه‌ای که حق مسلم کارگر نیست
مسئولان از یک طرف ادعا می‌کنند قصد دارند تامین اجتماعی فراگیر را برای همه شهروندان عملی کنند و از طرف دیگر، همین بیمه‌شدگان فعلی را تحت فشار می‌گذارند تا از زیر چتر بیمه حداقلی و ناکارآمد بیرون بیایند. آیا برخورداری از بیمه حداقلی و بدون مقرری بیکاری، بیمه‌ای که دفترچه‌اش به کار رفتن به یک کلینیک تخصصی هم نمی‌آید، حق یک کارگر ساختمانی نیست که در ظل آفتاب تابستان دور میدان و سر گذر می‌نشیند و ساعت‌ها منتظر می‌ماند تا کارفرمایی پیدا شود و او را برای یک روز یا حتی نصف روز از بیکاری و گرسنگی نجات دهد.
دیدگاه تان را بنویسید