کرونا موجب افزایش اشتغال ناقص و در مواردی لغو قرارداد کار کامل شده است
کاهش درآمد در فضای نامطمئن دورکاری
محمدجواد صابری
در شرایطی که دستمزد اشتغال کامل نیز جوابگوی مخارج کارگران نیست، بعد از پشت سر گذاشتن محدودیتهای ناشی از کرونا، برخی کارفرمایان از کارکنان خود میخواهند به صورت ناقص کار کنند و از برخی حقوق و مزایای خود دست بکشند.
«هفته دوم اسفند سال گذشته بالاخره کارفرما قبول کرد که دورکاری کنیم. من در یک آژانس گردشگری محتوا برای درج در سایت تولید میکنم. شاید برخی از کارکنان دیگر که با ارباب رجوع سر و کار داشتند، نمیتوانستند از خانه کار کنند، اما دورکاری در مورد من کاملا امکان‌پذیر بود. خوشحال بودم که هم توانستهام کارم را حفظ کنم و هم به دلیل ماندن در خانه از ابتلا به کرونا در امان بمانم.»
این گفتههای یکی از کارکنان آژانس گردشگری است که اوضاع و احوال خوبی ندارد. بعد بیش از سه ماه تعطیل و نیمه تعطیل بودن، تازه برای خرداد امسال مجوز برگزاری تور گرفته است. این آژانس مثل بسیاری دیگر از آژانسها و مشاغل دیگر در ایام کرونا قبول کرده که کارکنانش دورکاری کنند و البته مثل خیلی از کسبوکارهای دیگر وقتی دیده اوضاع خوب نیست به فکر کاهش هزینههای خود افتاده است، منتها از روشی استفاده میکند که به ضرر کارکنانش است؛ روشی که اگر رویه شود، بیش از پیش معیشت افراد را به خطر میاندازد.
رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانکاری کشور: بر اساس قانون امکان تبدیل قرارداد کار کامل به قرارداد کار ناقص وجود ندارد. حتی اگر فردی به صورت ناقص کار کند، باید حداقل دستمزد را بگیرد و پرداخت بیمه نیز حق اوست
مسئول تولید محتوای سایت این آژانس میگوید: «حقوق اسفند و فروردین با کمی کسری پرداخت شد و من چون میدانستم وضعیت آژانس خوب نیست، اعتراضی نکردم و گفتم من هم به نوبه خودم سهمی در جبران خسارت داشته باشم. به هر حال شرایط بحرانی است و باید هر طور میتوانیم به هم کمک کنیم، اما در اردیبهشت اتفاقی افتاد که دیگر برایم قابل تحمل نبود. حاضر بودم از ابتدای این ماه سر کار بروم، اما کارفرما گفت نیازی به این کار نیست و از همان خانه کار کن. قرارداد جدیدی تنظیم شد که بر اساس آن من دیگر نیروی ثابت نیستم و به ازای کاری که میکنم دریافتی خواهم داشت. این به معنای آن است که من اگر همان کار قبلی را بکنم نصف قبل دریافتی دارم و خبری هم از بیمه نیست.»
شیوع بیماری کرونا کسبوکارها را به شدت تحت‌تاثیر قرار داده است. درخواست بیش از ۸۰۰ هزار نفر برای دریافت مستمری بیکاری و خبرهایی که از بیکاری کارگران ساختمانی، کارگران فصلی و ... به گوش میرسد، زنگ خطر را به صدا درآورده است. بسیاری در فکر کاهش هزینههای خود هستند و البته دیواری کوتاهتر از نیروی کار پیدا نکردهاند.
در شرایطی که بحران کرونا منجر به تن دادن برخی کارفرمایان به دورکاری کارکنان‌شان شده، انگار این نوع کار زیر زبانشان مزه کرده و به این فکر افتادهاند که چرا اصلا بخشی از کارهایشان را به افرادی نسپارند که در خانه میتوانند همان وظیفه دفتر کار را انجام دهند؟ به این ترتیب هم هزینهها پایین میآید و هم میتوان در مورد پرداختها تجدیدنظر کرد. در واقع کرونا و دورکاری برخی کارفرمایان را به فکر دریافت خدمت از افرادی انداخته که اشتغال ناقص دارند.
شمایل اشتغال ناقص در ایران
مطابق آخرین آمار مرکز آمار ایران، از بیش از ۲۳ میلیون شاغل حدود دو میلیون و ۴۲۸ هزار و ۳۴۶ نفر اشتغال ناقص زمانی دارند، یعنی کمتر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند.
هر چند دریافتی کسی که اشتغال ناقص دارد، لزوما کمتر از فردی با اشتغال کامل نیست، اما در اغلب موارد چنین افرادی دریافتی کمتری دارند و در بحث بیمه و دیگر مزایا نیز با مشکلاتی رو‌به‌رو هستند. در شرایطی که حقوق در نظر گرفته شده برای اشتغال کامل جوابگوی نیازهای کارگران نیست، دریافتی اشتغال ناقص میتواند پول بخور و نمیری باشد که به شدت معیشت نیروی کار را تهدید میکند. با این همه به انبوه مشکلاتی که کرونا برای نیروی کار به وجود آورده باید این مشکل را هم اضافه کنیم که اشتغال ناقص در حال افزایش است.
در حالی که رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانکاری کشور، میگوید بر اساس قانون، دریافتی کارگران با هر نوع اشتغالی نباید کمتر از حداقل دستمزد تعیین شده باشد، اما بررسیها نشان میدهد برخی کارفرمایان به بهانه اینکه افراد به صورت ناقص کار میکنند، دستمزدی به مراتب کمتر از حداقل دستمزد به کارگران میدهند و از پرداخت حق بیمه آنها هم سر باز میزنند.
فتحالله بیات، به ایلنا میگوید: بر اساس قانون اگر کارگری قرارداد دارد و بعد اتفاقات اخیر کارفرما به او گفته دورکاری کند، باید حقوق این فرد کامل پرداخت شود. در صورتی که کارفرما قصد دارد تغییراتی در قرارداد به وجود بیاورد، باید در زمان عقد قرارداد جدید با کارگر توافق کند. با این وجود این توافق به معنای آن نیست که دریافتی فرد کمتر از حداقل دستمزد تعیین شده باشد، همانطور که قانون صراحت دارد که نیروی کار باید بیمه شود.
انگار دورکاری زیر زبان برخی کارفرمایان مزه کرده و به این فکر افتادهاند که چرا اصلا بخشی از کارهایشان را به افرادی نسپارند که در خانه میتوانند همان وظیفه دفتر کار را انجام دهند؟ اینطور هم هزینهها پایین میآید و هم میتوان در مورد پرداختها تجدیدنظر کرد
بخشیدن عطای شکایت به لقایش
در حالی که قانون درباره بسیاری از موارد مرتبط با کار صراحت دارد، اما از آنجا که افراد برای احقاق حق خود مجبور به شکایت هستند و این شکایت ممکن است به قیمت از دست دادن کار آنها تمام شود، در بسیاری موارد عطای شکایت را به لقایش میبخشند. مساله این است که قراردادهای کار در ایران موقت و در بسیاری موارد زیر یک سال است. در نهایت فرد حتی اگر شکایت کند و حق هم به او داده شود، ممکن است در زمان پایان قرارداد از کار برکنار شود.
رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانکاری کشور در این باره که بسیاری از کارگران از ترس تعدیل اقدام به شکایت نمیکنند و تن به شرایط میدهند، میگوید: «این موضوع واقعیت دارد، اما شرایط کنونی به گونهای است که باید دست به انتخاب زد. بر اساس قانون همانطور که عنوان شد امکان تبدیل قرارداد کار کامل به قرارداد کار ناقص وجود ندارد. حتی اگر فردی به صورت ناقص کار کند، باید حداقل دستمزد را بگیرد و بیمه نیز حق اوست. اینکه چنین مواردی رعایت نشود تخلف است، اما از طرف دیگر این واقعیت هم وجود دارد که به دلیل موقت بودن قراردادها، شکایت میتواند منجر به قطع همکاری کارفرما با کارگر شود.»
او بیان میکند: «واقعیتی که وجود دارد این است که به دلیل شرایط پیش آمده اقتصاد و اشتغال دچار مشکلات جدی شده‌اند. مشاهده میکنیم که کسبوکارهای مختلف مانند کسبوکارهای حوزه گردشگری، مواد غذایی و ... به‌شدت خسارت دیدهاند و به همین دلیل ممکن است بنگاههای فعال در این زمینهها دست به تعدیل نیرو بزنند یا کارکنان‌شان را مجبور به اشتغال ناقص کنند.
در این شرایط باید بر لزوم حمایتهای دولتی تاکید کنیم. دولت باید در اسرع وقت حمایتهای لازم از کسبوکارهای آسیب دیده را در دستور کار قرار دهد. به این صورت میتوان امیدوار بود که کارفرمایان نیز دست به تعدیل نیرو یا تحمیل شرایط ناعادلانه به نیروی کار خود نزنند.»
شرایط پیش آمده ناشی از شیوع کرونا کارفرمایان و کارگران را در وضعیتی قرار داده که ممکن است دچار تنشهای جدی شوند. از بحث سوءاستفاده برخی کارفرمایان که بگذریم، در مواردی آنها هم شرایط مساعدی ندارند و چارهای جز کاهش هزینههای خود نمیبینند.
وعده داده شده که از کسبوکارهای آسیب دیده از کرونا حمایت میشود اما هنوز این وعده عملی نشده است. دولت باید هرچه زودتر وامهای حمایتی را اعطا و از کارفرمایان بخواهد از این حمایت در راستای حفظ نیروی کار خود استفاده کنند.
دیدگاه تان را بنویسید