افزایش تنش در مرزهای روسیه و بلاروس، روزهای سختی برای کییف رقم زده است
اوکراین؛ و ابهام فزاینده در آینده صلح
رامین پرتو
جنگ اوکراین که از فوریه 2022 آغاز شده، به یکی از طولانیترین و پیچیدهترین درگیریهای نظامی قرن 21 تبدیل شده است. ابعاد این جنگ روز به روز پیچیدهتر میشود و در حالی که بسیاری از تحلیلگران از پیشرفتهای نظامی و سیاسی در این خصوص گزارش میدهند، وضعیت همچنان با ابهامات زیادی روبرو است. در این مدت، علاوه بر افزایش بحرانهای انسانی و نظامی، روند مذاکرات و تلاشهای دیپلماتیک به شدت در حال پیچیدهتر شدن است. از یک سو، صدای ادامه جنگ به گوش میرسد و از سوی دیگر، کشورهای مختلف در تلاش هستند تا به راهحلهای دیپلماتیک برای این بحران دست یابند.
در این زمینه، تضادهای عمیق در اعلام مواضع و خواستهها از طرفین مختلف درگیر در این جنگ وجود دارد و اظهارات ضد و نقیض مقامات سیاسی در سطح جهانی، تحلیلگران را با چالشهایی روبرو کرده است که درک دقیق وضعیت را دشوار میسازد. به عنوان مثال، برخی مقامات بلاروس به ویژه ویکتور خرِنین، وزیر دفاع این کشور، هشدار دادهاند که کشورهای غربی در حال آمادهسازی برای اقدام نظامی هستند. در مقابل، کشورهایی مانند اوکراین و ایالات متحده به شدت بر ضرورت مذاکرات و صلح تأکید دارند. این تضادهای شدید در نگاهها به وضعیت جنگی و آینده آن باعث شده است که تحلیلگران در ارزیابی خود با خطا یا سکته محتوایی روبرو شوند.
در حالی که ناتو به تقویت توان دفاعی خود در شرق اروپا ادامه میدهد، بخشی از کشورهای اروپای شرقی به شدت وابسته به حمایتهای نظامی ایالات متحده هستند و نگرانیهای جدی از تهدیدهای روسیه دارند
افزایش تنشها در مرزهای روسیه و بلاروس
یکی از مهمترین ابعاد جدید جنگ اوکراین، افزایش تنشها در مرزهای بلاروس، روسیه و کشورهای همسایه آن است. بلاروس که در دوران جنگ همپیمان روسیه بوده، به شدت نگران اقدامات کشورهای غربی و احتمال تشدید درگیریها است. ویکتور خرِنین، وزیر دفاع بلاروس، به تازگی اعلام کرده است که کشورهای غربی در حال آمادهسازی برای جنگ هستند و این تهدیدها هیچگونه بلوف سیاسی نیست. به گفته او، اقدامات کشورهای همسایه روسیه و بلاروس، به ویژه در حوزه اطلاعاتی و نظامی، نشاندهنده این است که تنشها در حال افزایش هستند. خرِنین همچنین به صراحت بیان کرده که هیچگونه کمبودی در تجهیزات نظامی و آمادهسازی برای جنگ در کشورهای غربی مشاهده نمیشود و این به وضوح نشان میدهد که غرب در حال آماده شدن برای یک درگیری نظامی است.
در همین راستا، رئیسجمهور بلاروس، الکساندر لوکاشنکو، نیز در اظهاراتی مشابه، تاکید کرده است که کشورش برای مقابله با هرگونه تهدید خارجی آماده است. او اظهار داشته که بلاروس هیچگونه برنامهای برای شروع جنگ ندارد، اما برای جلوگیری از وقوع آن به شدت آماده است. لوکاشنکو همچنین به شدت به سیاستهای نظامیسازی کشورهای همسایه بلاروس، از جمله کشورهای ناتو، انتقاد کرده و آنها را تهدیدی جدی برای امنیت منطقه دانسته است.
این تنشها در کنار اقدامات نظامی کشورهای ناتو در شرق اروپا، به ویژه در مرزهای لهستان و کشورهای بالتیک، موجب نگرانیهای جدی در روسیه و بلاروس شده است. این وضعیت میتواند به نظامیسازی بیشتر این منطقه و در نهایت به تشدید تنشها و افزایش خطر درگیریهای مسلحانه بین کشورهای غربی و روسیه منجر شود. در این شرایط، پیامدهای هرگونه اشتباه محاسباتی یا اقدام تحریکآمیز میتواند به یک جنگ تمامعیار در منطقه منجر شود.
مذاکرات صلح و درخواستهای متضاد
در حالی که تنشهای نظامی در حال تشدید است، مذاکرات برای یافتن یک راهحل صلحآمیز همچنان ادامه دارد. دولت اوکراین، به ویژه ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور این کشور، بارها اعلام کرده است که اوکراین خواهان پایان جنگ از طریق مذاکرات است، اما در عین حال خواستههایی در این راستا دارد که به نظر میرسد برای روسیه غیرقابل قبول باشد. در همین راستا، «میخائیل پودولیاک»، مشاور رئیسجمهور اوکراین و مذاکرهکننده ارشد، تاکید کرده که اوکراین باید در کنار حمایتهای بینالمللی برای ایجاد بازدارندگی در برابر روسیه، همکاریهای بیشتری با شرکای خارجی داشته باشد. به گفته پودولیاک، کشورهای غربی از جمله انگلیس، فرانسه، آلمان و ترکیه باید پس از پایان جنگ، یک گروه صلحبان به اوکراین اعزام کنند تا امنیت این کشور را تضمین کنند.
در مقابل، روسیه همچنان با هرگونه توافقی که به تقسیم سرزمینهای اشغالشده تحت کنترل این کشور منجر شود، مخالف است. مقامات روسی بارها اعلام کردهاند که هیچگونه تغییر در وضعیت مناطق اشغالی از جمله دونباس پذیرفته نخواهد شد. در واقع، روسیه بر حفظ تمامیت ارضی این مناطق تاکید دارد و به شدت با هرگونه استقرار نیروهای ناتو در اوکراین به عنوان نیروهای صلحبان مخالف است.در این میان، مذاکرات میان ایالات متحده و اوکراین نیز در جریان است. یکی از مهمترین موضوعات در این مذاکرات، طرح صلح واشنگتن است که شامل واگذاری بخشهایی از سرزمینهای تحت کنترل روسیه به اوکراین، ایجاد منطقه غیرنظامی در خط مقدم دونباس، و محدودسازی ارتش اوکراین است. در مقابل، اوکراین خواستار تضمینهای امنیتی از سوی کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده، است. این تضمینها به شکلی مشابه تضمینهای ناتو برای کشورهایی مانند لهستان و رومانی در صورت پیوستن به ناتو، خواهد بود.
ویکتور خرِنین، وزیر دفاع بلاروس، به تازگی اعلام کرده که کشورهای غربی در حال آمادهسازی برای جنگ هستند و این تهدیدها هیچگونه بلوف سیاسی نیست بلکه اقدامات کشورهای همسایه روسیه و بلاروس، به ویژه در حوزه اطلاعاتی و نظامی، نشاندهنده این است که تنشها در حال افزایش هستند
اما در مقابل روسیه همچنان با هرگونه استقرار نیروهای ناتو در خاک اوکراین مخالف است و اعلام کرده که هیچگونه نیروی خارجی نباید در این کشور حضور داشته باشد. این نگرش روسیه به وضوح نشاندهنده تمایل این کشور به حفظ تأثیرگذاری خود بر اوکراین و جلوگیری از گسترش نفوذ ناتو در مرزهای خود است.
آینده مذاکرات و چالشهای داخلی اوکراین
اگرچه تلاشهای دیپلماتیک برای رسیدن به صلح ادامه دارد، اما چالشهای داخلی اوکراین نیز به شدت پیچیده است. نظرسنجیها نشان میدهند که بسیاری از مردم اوکراین به شدت از فساد دولت زلنسکی ناراضی هستند. طبق نظرسنجیهای اخیر که توسط موسسه تحقیقات اجتماعی و بازار انجام شده 54.8 درصد از اوکراینیها فساد در کشور خود را بسیار بالا میدانند و 40 درصد معتقدند که رئیسجمهور اوکراین خود در فساد دولت نقش دارد. این نظرسنجیها همچنین نشان میدهند که بسیاری از مردم خواستار بررسی مسائل فساد در حلقه اطرافیان زلنسکی و مسئولیتپذیری او هستند.
بر این اساس این نارضایتیها از فساد در داخل کشور، در کنار فشارهای خارجی برای پایان دادن به جنگ، میتواند تأثیرات منفی بر روند صلح و مذاکرات داشته باشد. در واقع، هرگونه شکست در رسیدن به توافق در سطح بینالمللی، میتواند به تقویت اعتراضات داخلی علیه زلنسکی منجر شود و فشارهای بیشتری بر او وارد کند. در این شرایط، امکان تغییرات سیاسی در اوکراین نیز وجود دارد که میتواند به تغییر استراتژیهای سیاسی و دیپلماتیک این کشور در قبال روسیه و غرب منجر شود.
آیا کشورهای اروپایی
توان تقابل با روسیه را دارند؟
یکی از سوالات مهم در حال حاضر این است که آیا کشورهای اروپایی قادر هستند به صورت مستقل در برابر تهدیدهای روسیه و بلاروس قرار گیرند؟ در حالی که کشورهای ناتو به تقویت توان دفاعی خود در شرق اروپا ادامه میدهند، کشورهای اروپایی به شدت وابسته به حمایتهای نظامی ایالات متحده هستند. کشورهای شرق اروپا به ویژه لهستان و کشورهای بالتیک، نگرانیهای جدی از تهدیدهای روسیه دارند و به همین دلیل خواستار تقویت بیشتر حضور ناتو در این منطقه هستند.
اما در عین حال، برخی از مقامات اروپایی، به ویژه در فرانسه و آلمان، به این نتیجه رسیدهاند که اروپاییها باید بیشتر در دفاع از خود مستقل باشند. این تحلیلها به ویژه پس از تهدیدات روسیه در حوزههای مختلف، از جمله تهدیدهای هستهای، بیشتر مطرح شدهاند. در این زمینه، مارک روته، دبیرکل ناتو، در اظهاراتی تأکید کرده است که کشورهای ناتو باید مسئولیت بیشتری در دفاع از اروپا بر عهده بگیرند و این مسئولیتها باید به تدریج از ایالات متحده به کشورهای اروپایی منتقل شود و نهایت اینکه بحران اوکراین همچنان در پیچ و خمهای سیاسی و نظامی خود گرفتار است.
دیدگاه تان را بنویسید