اعزام نظامیان آمریکا به پاناما پس از ۲۰ سال، نگرانی چین، ونزوئلا و روسیه را برانگیخت؛
تمرکز واشنگتن بر احیای هژمونی در آمریکای مرکزی
رامین پرتو
تسهیل آموزش مشترک نیروهای زمینی و تفنگداران دریایی ایالات متحده در خاک پاناما که پس از بیش از دو دهه رخ می‌دهد، به‌وضوح نشان‌دهنده یک تغییر استراتژیک در تمرکز نظامی واشنگتن است؛ چراکه روز گذشته (سه‌شنبه) وزارت جنگ آمریکا رسماً اعلام کرد اعزام نیروهای زمینی متعارف به این کشور برای آموزش در جنگل آغاز شده است؛ دوره‌ای که با عنوان «دوزخ سبز» توصیف شده و یادآور آموزش‌های جنگل در دوران جنگ ویتنام است. بر اساس گزارش‌ها، این آموزش در پایگاه آیروناوال کریستوبال کولون (پایگاه «فورت شرمن» سابق) برگزار می‌شود و اگرچه در مقیاس کوچک آغاز شده، ولی انتظار می‌رود طی سال آتی گسترش یابد.
به گفته یکی از مقامات دفاعی آمریکا، این برنامه از اوایل سال میلادی جاری آغاز شده و رسماً هدف آن آماده‌سازی نیروها برای مأموریت‌های احتمالی در منطقه اعلام شده، نه لزوماً اقدام علیه کشور مشخصی. با این حال، با توجه به شرایط منطقه و تشدید تمرکز واشنگتن بر آمریکای مرکزی و آمریکای لاتین، این حرکت را نمی‌توان صرفاً صرف آموزش دانست.
از منظر تاریخی، نکته برجسته این است که آموزش جنگ در جنگل طی دو دهه گذشته از اولویت اصلی نیروهای آمریکایی دور شده بود و تمرکز به عملیات ضد تروریستی در خاورمیانه معطوف بود. اکنون اما، با تغییر اولویت‌ها، بازگشت به محیط‌های پیچیده جنگلی و آموزش در آن محیط‌ها در دستور کار قرار گرفته است. از این منظر، انتخاب پاناما به‌عنوان مکان تمرین نمایانگر تمایل آمریکا به آماده‌سازی نیروهایش برای شرایط دشوار از
منظر تاکتیکی است.
چرا پاناما؟
در تحلیل دلایل حضور مجدد نیروهای آمریکایی در پاناما، دو محور کلیدی قابل تحلیل است.نخست، بازتعریف تهدید منطقه‌ای و مبارزه با مواد مخدر. یکی از مقامات پیشین وزارت دفاع آمریکا توضیح داده است که «اگر بتوانید در یکی از سخت‌ترین و چالشبرانگیزترین نقاط جهان آموزش ببینید و بجنگید، نیرویی واقعاً کارآمد و کشنده خواهید داشت.» این جمله به‌راحتی قابل تعبیر است که واشنگتن قصد دارد توانمندی‌های نیروهای خود را در محیط‌هایی با قابلیت پیچیدگی بالا ارتقاء دهد. اما فراتر از آن، این آموزش در پاناما با هدف تقویت توانمندی‌های امنیتی پاناما در مقابل تهدیدهای منطقه‌ای (به‌ویژه جریان مواد مخدر و قاچاق) طراحی شده است. از این منظر، شاید واشنگتن نه صرفاً برای تهاجم، بلکه با نگاه امنیت منطقه‌ای و مقابله با جریان‌های غیر‌قانونی وارد عمل شده است.
بُعد دوم اما دارای رنگ و بوی ژئوپلیتیکی است. دولت آمریکا در شعار خود وعده «بازپس‌گیری کانال پاناما» را داده و همزمان به‌دلیل نقش ادعایی ونزوئلا در انتقال مواد مخدر، آن را تهدید به حمله کرده است. از سوی دیگر، تحلیلگران می‌گویند این گام آمریکا را می‌توان به‌عنوان پیامی آشکار به ونزوئلا درنظر گرفت. بر این اساس یکی از سرهنگ‌های بازنشسته نیروی تفنگداران دریایی آمریکا گفته است که بدون شک، این آموزش‌ها پیامی آشکار برای ونزوئلا و مادورو به‌حساب می‌آیند، زیرا در حیاط خلوت او برگزار می‌شوند.
همچنین، بخش قابل توجهی از تحلیل‌ها بر نقش چین در منطقه و اینکه واشنگتن چین را رقیب اثرگذار در آمریکای لاتین می‌بیند، متمرکز است. در گزارش‌ها آمده است که واشنگتن همکاری امنیتی با پاناما را به‌عنوان «شریک جدید» با هدف جلوگیری از نفوذ چین در کانال و منطقه بازتعریف کرده است. بنابراین، این اقدام به آموزش نیروها در پاناما را می‌توان هم به‌مثابه «فشار نرم» و هم «هشدار سخت» به بازیگران منطقه‌ای دانست؛ به این معنا که آمریکا با آماده‌سازی نیروها و تقویت شراکت منطقه‌ای، جایگاه خود را بازپس می‌گیرد، ضمن اینکه پیام می‌دهد که حضور ایالات متحده در منطقه صرفاً آموزشی نیست بلکه با هدف حفظ نفوذ منطقه‌ای و مقابله با رقبای بین‌المللی است.
نگاه چین و روسیه چیست؟
با افزایش حضور و فعالیت نظامی آمریکا در منطقه، دو بازیگر مهم بین‌المللی یعنی چین و روسیه نیز واکنش‌هایی از زاویه ژئوپلیتیکی داشته‌اند. چین از نظر تحلیلگران دارای حضور رو به رشد در حوزه آموزش نظامی و امنیتی در آمریکای لاتین است؛ مثلاً گزارش شده است که چین طی سال‌های اخیر تعداد بیشتری از افسران آمریکای لاتین را در کالج‌های نظامی خود پذیرفته و آموزش داده است. در مقابل، واشنگتن مدعی است که چین از طریق مدیریت برخی بنادر اطراف کانال پاناما و حضور اقتصادی خود، در حال گسترش نفوذ است. این امر واشنگتن را واداشته که حضور نظامی خود را در منطقه افزایش دهد. از سوی چین اما، اینگونه تحلیل می‌شود که آمریکا به‌دنبال بازپس‌گیری حوزه نفوذ خود در قاره آمریکا است و حضور نظامی را ابزاری برای بازدارندگی چین می‌داند و رسانه‌های چینی نیز اتهاماتی مبنی بر «نفوذ استعماری جدید آمریکا» را مطرح کرده‌اند.
روسیه نیز در پیام‌های خود به این اقدام آمریکا توجه داشته است. تحلیلگران می‌گویند که روسیه و چین در فضای منطقه‌ای آمریکای لاتین، تلاش می‌کنند این اقدام را به‌عنوان نمونه‌ای از «بازگشت امپریالیسم آمریکایی» نشان دهند و با این شیوه، جایگاه خود را به‌مثابه مدافع حاکمیت ملی کشورها مطرح می‌کنند. در یکی از گزارش‌های منتشر شده از سوی شورای آتلانتیک آمده است که «در اطلاع‌رسانی‌های روسیه و چین، آنها تأکید کرده‌اند که ایالات متحده در منطقه بدون توجه به حقوق بین‌المللی عمل می‌کند».
بنابراین، از منظر چین و روسیه، استقرار نیروهای آمریکا در پاناما نه صرفاً یک عملیات آموزشی، بلکه نمادی از رقابت بزرگ‌تر و احیای نقش آمریکا در حیاط خلوت منطقه است و آنها این حرکت را فرصتی برای افزایش نفوذ خود در آمریکای لاتین و زیرسوال بردن هژمونی واشنگتن می‌بینند.
دیدگاه تان را بنویسید