لندن، میزبان یک میهمان پرحاشیه!

رامین پرتو

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، سه‌شنبه شب وارد لندن شد تا دومین سفر رسمی خود به بریتانیا را آغاز کند؛ سفری که به گواه رسانه‌های بریتانیا و اظهارات تحلیلگران این کشور به یکی از پرحاشیه‌ترین رخدادهای دیپلماتیک سال جاری میلادی بدل شده است. استقبال تشریفاتی از او در فرودگاه و برنامه دیدار با پادشاه چارلز سوم و  کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا در کاخ وینزر و اقامتگاه «چکرز»، تنها یک سوی ماجراست؛ چراکه در سوی دیگر، خیابان‌های لندن صحنه خشم و اعتراض هزاران معترضی است که حضور ترامپ را نمادی از تهدید علیه ارزش‌های دموکراتیک می‌دانند.

در این خصوص همزمان با ورود ترامپ به لندن، گروه‌های مخالف او در مقابل قلعه وینزر دست به تجمع زدند. پلاکاردهایی با شعار «به ترامپ خوش‌آمد نمی‌گوییم» و «ترامپ یک جنایتکار، نژادپرست و دروغ‌گو است» در دست معترضان دیده می‌شد. ائتلاف «توقف ترامپ»، که سازمان‌دهنده اصلی این حرکت است، اعلام کرده بود که تظاهرات بزرگ‌تری (در روز چهارشنبه) تدارک دیده است. این ائتلاف که متشکل از اتحادیه‌های کارگری، گروه‌های دانشجویی و فعالان اجتماعی است، تأکید دارد که سیاست‌های اقتدارگرایانه ترامپ با ارزش‌های جامعه بریتانیا سازگار نیست.

بر همین اساس پلیس متروپولیتن لندن (اسکاتلندیارد) نیز بزرگ‌ترین عملیات امنیتی سال‌های اخیر را سازماندهی و اجراء کرد و بیش از ۱۶۰۰ افسر برای تأمین امنیت به‌کار گرفته شدند که گفته می‌شود ۵۰۰ نفر از شهرهای دیگر به پایتخت اعزام شده‌ بودند. محدودیت‌هایی هم بر اساس «قانون نظم عمومی» وضع شد؛ از جمله الزام پایان اعتراض‌ها تا ساعت ۱۹ عصر به وقت لندن که نشان می‌دهد سطح تامین امنیت عمومی به بالاترین حد خود رسیده و نشان از یک تهدید ماهیتی دارد. با وجود این، دست‌کم ۵۰ گروه اعتراضی در مرکز لندن تجمع کرده و راهپیمایی از مقابل ساختمان بی.‌بی.‌سی تا میدان پارلمان برگزار شد.

در این راستا چهره‌های سیاسی و مدنی همچون جرمی کوربین، رهبر پیشین حزب کارگر، و زاک پولانسکی از حزب سبز در این اعتراضات برنامه سخنرانی داشتند و همزمان شماری از دانشجویان اعلام کردند کلاس‌های درس را ترک می‌کنند تا در اعتصاب دانشجویی علیه سیاست‌های ترامپ و دولت استارمر شرکت کنند. این سطح از بسیج اجتماعی یادآور اعتراض‌های سال ۲۰۱۹ و زمانی است که «بالون کودک ترامپ» به نماد مخالفت با رئیس‌جمهوری آمریکا در آسمان‌ها به اهتزاز درآمد.

واکنش‌های سیاسی - رسانه‌ای چه بود؟

در کنار اعتراض‌های خیابانی، فضای رسانه‌ای و سیاسی نیز به شدت تحت تأثیر این سفر قرار گرفت. به عنوان نمونه صادق خان، شهردار لندن، در مقاله‌ای برای گاردین ترامپ را متهم کرد که با ترویج سیاست‌های ترس و نفرت، دموکراسی را تضعیف می‌کند. او نوشت: «شش سال پس از آغاز ریاست‌جمهوری ترامپ، همان تاکتیک‌های قدیمی همچنان ادامه دارد؛ قربانی‌سازی از اقلیت‌ها، اخراج غیرقانونی و تقویت نژادپرستی ساختاری» که دیگر یک حقه پوسیده است. خان تأکید کرد که رهبران بریتانیا باید صریحاً سیاست‌های ترامپ را رد کنند و اجازه ندهند پایتخت چندفرهنگی لندن هدف حملات لفظی و سیاسی او قرار گیرد.

بازتابهای رسانه‌ای این سفر نیز نشانگر دوگانگی آشکار است. روزنامه گاردین با تیتر «ترامپ آتش تفرقه را شعله‌ور می‌کند» موضعی انتقادی گرفت. دیلی میرر با عبارت طنزآمیز «خودمحور فرود آمد» به ورود ترامپ واکنش نشان داد و تصاویر اعتراضی در وینزر را برجسته کرد. در مقابل، روزنامه تایمز نگاه خود را به جنبه اقتصادی معطوف کرد و تیتر زد: «تفاهم‌نامه میلیاردی فناوری به سود بریتانیا». روزنامه «آی» نیز موضوع غزه را برجسته کرد و نوشت استارمر باید ترامپ را برای توقف جنگ تحت فشار قرار دهد.

برخی رسانه‌های محافظه‌کار مانند دیلی تلگراف و دیلی میل هم ترجیح دادند تمرکز را بر مسائل داخلی همچون بحران مهاجرت بگذارند. در این میان، فایننشال تایمز نسبت به کسری بودجه دولت هشدار داد و دیلی اکسپرس بر فشار مالیاتی جدید بر بازنشستگان تأکید کرد. این بازتاب‌ها نشان می‌دهد که واکنش افکار عمومی بریتانیا نسبت به حضور ترامپ عمدتاً منفی است و رسانه‌ها یا با انتقاد صریح به استقبال او رفتند یا موضوع را به حاشیه راندند.

نخست‌وزیر بریتانیا تلاش دارد حمایت آمریکا از اوکراین را حفظ و تثبیت کند؛ با این حال، ترامپ بارها نشان داده تمایلی به افزایش فشار بر روسیه ندارد و از اعمال تحریم‌های تازه خودداری کرده است که این اختلاف نظر می‌تواند به موضوعی حساس بدل شود

توافق‌های اقتصادی و فناوری 

زیر سایه اعتراض

یکی از محورهای اصلی سفر ترامپ به بریتانیا، امضای توافق‌های اقتصادی و فناوری اعلام شده بود؛ به گونه‌ای که وزارت علوم و نوآوری بریتانیا اعلام کرد سندی با عنوان «توافق شکوفایی فناوری» با آمریکا به امضا رسیده است که بر اساس آن غول‌های فناوری آمریکایی مانند مایکروسافت، گوگل، انویدیا و اوپن‌ ای.‌آی بیش از ۳۰ میلیارد پوند در زیرساخت‌های دیجیتال و پروژه‌های نوآورانه سرمایه‌گذاری

 خواهند کرد. 

در این خصوص، کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر انگلیس، این توافق را نقطه عطفی در روابط دو کشور خواند و تأکید کرد که نتیجه آن مشاغل بهتر و رشد اقتصادی پایدار خواهد بود. همزمان توافق‌های تازه‌ای در حوزه انرژی هسته‌ای میان دو کشور اعلام شد که هدف این همکاری‌ها کاهش زمان صدور مجوز برای نیروگاه‌های جدید و تقویت امنیت انرژی عنوان شده است. استارمر این توافق را آغاز «عصر طلایی هسته‌ای» توصیف کرد و گفت که می‌تواند هزینه‌های خانوارها را کاهش دهد و هزاران شغل جدید ایجاد کند.

با وجود این، گروه‌های مدنی و مخالفان انرژی هسته‌ای هشدار دادند که چنین طرح‌هایی می‌تواند با خطرات زیست‌محیطی جدی همراه باشد و مدیریت زباله‌های هسته‌ای همچنان یک معضل حل‌نشده باقی بماند.

از منظر اتحادیه اروپا، نزدیکی بیش از حد لندن و واشنگتن تحت‌رهبری ترامپ می‌تواند تهدیدی برای انسجام قاره سبز باشد. بروکسل بیم دارد که بریتانیا در قالب «پل ترامپ» سیاست‌های اقتصادی و امنیتی اروپا را دور بزند؛ همچنین اختلاف بر سر اوکراین و غزه نیز می‌تواند شکاف لندن- بروکسل را عمیق‌تر کند، چراکه اتحادیه اروپا مواضعی هماهنگ‌تر و سختگیرانه‌تر نسبت به مسکو دارد

دستور کار دیپلماتیک: از اوکراین تا غزه

در کنار مسائل اقتصادی، گفت‌وگوهای دیپلماتیک نیز جایگاه مهمی در سفر ترامپ دارد. نخست‌وزیر بریتانیا تلاش دارد حمایت آمریکا از اوکراین را حفظ و تثبیت کند؛ با این حال، ترامپ بارها نشان داده تمایلی به افزایش فشار بر روسیه ندارد و از اعمال تحریم‌های تازه خودداری کرده است. این اختلاف نظر می‌تواند در دیدار امروز (پنجشنبه) در «چکرز» به موضوعی حساس بدل شود.

در موضوع غزه نیز شکاف عمیقی میان دو طرف وجود دارد. استارمر اعلام کرده بریتانیا به‌زودی کشور فلسطین را در سازمان ملل به رسمیت خواهد شناخت که البته باید گفت این اقدام لندن در تضاد کامل با سیاست‌های دولت ترامپ است و این اختلاف می‌تواند در روابط ویژه لندن- واشنگتن تنش‌آفرین باشد؛ به‌ویژه آن‌که افکار عمومی بریتانیا نسبت به بحران انسانی در غزه حساسیت بالایی دارد.

از سوی دیگر، تحلیلگران بر این باورند که علاقه شخصی ترامپ به سلطنت و تشریفات، بخشی از انگیزه او برای سفر به بریتانیا است! نیکول همِر، استاد تاریخ دانشگاه وندربیلت، می‌گوید که «ترامپ بارها خود را در قالب یک پادشاه تصور کرده و از حکومت سلطنتی تمجید کرده است» و همین علاقه شاید دلیل تمایل او به دیدارهای پرزرق‌وبرق با خانواده سلطنتی باشد.

فرجام سخن

سفر رسمی ترامپ به بریتانیا بار دیگر نشان داد که او همچنان شخصیتی دوگانه در عرصه بین‌المللی است؛ به این معنا که از یک‌سو رهبران سیاسی برای امضای قراردادهای بزرگ اقتصادی و فناورانه به او نیاز دارند و از سوی دیگر افکار عمومی او را تهدیدی علیه ارزش‌های لیبرال و دموکراتیک می‌بیند.

نکته مهمتر این است که اساساً نگاه ترامپ به بریتانیا در دور دوم ریاست‌جمهوری بر سه محور متمرکز است. نخست، شراکت اقتصادی و فناورانه برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های لندن در جذب سرمایه و پیشبرد پروژه‌های بزرگ فناوری است. دومین محور، اتکای سیاسی به روابط ویژه به‌عنوان وزنه‌ای در برابر اتحادیه اروپا و بخشی از راهبرد کلی او برای تضعیف همگرایی اروپا خواهد بود و نباید فراموش کرد که  ترامپ در دور اول ریاست جمهوری‌اش، لندن را به سمت خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت) سوق داد. سومین محور هم بهره‌برداری نمادین از تشریفات سلطنتی بریتانیا برای تقویت تصویر شخصی خود در داخل آمریکا است تا به طرفدارانش بگوید که او در لندن دارای احترام زیادی است که البته این موضوع به نگاه محافظه‌کارانه ترامپ و اهمیت سنت‌ها برای افکار عمومی بر می‌گردد.

با این تفاسیر از منظر اتحادیه اروپا، نزدیکی بیش از حد لندن و واشنگتن تحت رهبری ترامپ می‌تواند تهدیدی برای انسجام قاره سبز باشد. بروکسل بیم دارد که بریتانیا در قالب «پل ترامپ» سیاست‌های اقتصادی و امنیتی اروپا را دور بزند و همچنین اختلاف بر سر اوکراین و غزه نیز می‌تواند شکاف لندن- بروکسل را عمیق‌تر کند، چراکه اتحادیه اروپا مواضعی هماهنگ‌تر و سختگیرانه‌تر نسبت به مسکو دارد.