تضمین امنیتی کی‌یف؛ گام بعدی اروپا

رامین پرتو

دیدار دونالد ترامپ و ولودیمیر زلنسکی، روسای جمهور ایالات متحده و اوکراین که دوشنبه به وقت محلی انجام شد، به زعم بسیاری از تحلیلگران یکی از پرده‌های مهم تحولات نظام بین‌الملل در عرصه ژئوپلیتیک بود؛ چراکه با دیدار قبلی سراسر نزاع و درگیری لفظی دو طرف در فوریه ۲۰۲۵ (اسفند ۱۴۰۳)، کاملاً متفاوت بود. تفاوت این نشست را می‌توان از دو منظر شکلی و ماهوی مورد توجه قرار داد. از حیث شکلی زلنسکی از زمانی که در این دیدار دوجانبه کنار ترامپ روی صندلی نشست، در یک دقیقه حدود 5 تا 7 بار از وی بابت حمایتش از اوکراین تشکر و قدردانی کرد! 

نکته دیگر اینکه این بار هیچ فریادی شنیده نشد، هیچ برخورد خصمانه‌ای رخ نداد و حتی شوخی‌های کوچک میان رهبران، فضای جلسه را صمیمی‌تر کرد و در جایی دیگر زلنسکی نامه‌ای را از طرف همسر خود به ترامپ تحویل داد تا او هم این نامه را به ملانیا ترامپ (همسر رئیس‌جمهور آمریکا) بدهد و این در عرصه دیپلماسی یک امر طبیعی و البته تاحدودی مرسوم به حساب می‌آید. حتی اینبار زلنسکی دیگر با لباس نظامی وارد کاخ‌سفید نشد، بلکه کت و شلوار سیاه‌رنگی به تن داشت که البته باز هم از منظر ظاهری رسمی و دیپلماتیک محسوب نمی‌شود، بلکه می‌تواند نوعی از شک و تردید را به همراه داشته باشد؛ چراکه رهبران اروپایی و شخص ترامپ همگی با پوشش رسمی در این ملاقات دیپلماتیک حضور داشتند. 

با تمام این تفاسیر نکته مهم دیگر این است که زلنسکی تنها چند روز پس از دیدار ترامپ با رئیس‌جمهوری روسیه در آلاسکا، به‌ عنوان بخشی از تلاش جدید خود برای پایان دادن به جنگ سه‌ساله اوکراین، به کاخ سفید رفت. در همین زمینه روزنامه تلگراف در گزارش خود نوشته است که «رئیس‌جمهوری اوکراین تنها به واشنگتن نیامد؛ در نمایشی نادر از وحدت دیپلماتیک، هفت رهبر از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی همراه او بودند تا حمایت خود از کی‌یف را نشان دهند و برای حفاظت از قاره سبز در برابر هرگونه حمله گسترده‌تر از سوی روسیه، به مسکو فشار وارد کنند و از سوی دیگر به ایالات متحده و ترامپ بفهمانند که اروپایی‌ها در این پرونده منافع خاص خود را دنبال می‌کنند». 

تمجید همراه با شک 

آنچه در این راستا بیش از هر موضوع دیگر موردنظر است، حضور رهبران کلیدی اروپا در نشست واشنگتن در کنار زلنسکی و ترامپ بود؛ به گونه‌ای ترامپ میزبان اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا، کی‌یر استارمر نخست وزیر انگلیس، امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه، جورجیا ملونی نخست‌وزیر ایتالیا، فریدریش مرتس صدراعظم آلمان، الکساندر استاب رئیس‌جمهوری فنلاند و مارک روته دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بود. 

آنها در این نشست بر سر تامین امنیت اوکراین موضعی واحد نشان دادند و تاکید کردند که این موضوع تنها به اوکراین مربوط نیست بلکه برای کل اروپا حیاتی است. کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا پس از این دیدار گفت که پیشرفت واقعی حاصل شد و وحدتی واقعی وجود داشت.  فون درلاین نیز تاکید کرد همه طرف‌ها برای رسیدن به «صلحی پایدار و باثبات» همکاری می‌کنند. 

فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان نیز اعلام کرد که اکنون مسیر برای توقف جنگ باز است اما گام‌های بعدی پیچیده‌تر خواهد بود.» او افزود انتظارش نه‌تنها برآورده شده بلکه فراتر رفته است. مرتس همچنین گفت که بیایید فشار بر روسیه را افزایش دهیم و من دوست دارم آتش‌بس شکل بگیرد. 

امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه هم مهم‌ترین دستاورد این دیدار را تعهد آمریکا به همکاری با اروپا برای ارائه تضمین‌های امنیتی به اوکراین دانست. او گفت که حاضران در نشست آماده‌اند در روزهای آینده زمینه دیدار دوجانبه میان پوتین و زلنسکی را فراهم کنند و ظرف دو تا سه هفته نشست سه‌جانبه‌ای با حضور ترامپ برگزار شود.

تضمین امنیتی؟

آنچه در این نشست به عنوان محور اصلی موردنظر بود مساله تضمین امنیتی به اوکراین است. مارک روته، دبیرکل ناتو گفت که موضوع عضویت اوکراین در ناتو مطرح نیست اما آمریکا و رهبران اروپایی در حال بررسی «تضمین‌های امنیتی مشابه ماده ۵ ناتو» برای اوکراین هستند. طبق ماده ۵ پیمان ناتو حمله به یکی از کشورهای عضو، حمله به همه اعضا تلقی می‌شود. موضوعی که در اینجا مهم به نظر می‌رسد این است که اساساً تضمین‌های امنیتی که ایالات متحده در مورد آن سخن می‌گوید تا چه حد عملیاتی و واضح است؟ 

نیویورک‌تایمز نحوه مشارکت آمریکا در هرگونه برنامه برای ضمانت امنیتی به اوکراین را مبهم توصیف کرد و به نقل از دنیل فِرِد، سفیر سابق آمریکا در لهستان نوشت: «یک گزینه برای حمایت از اوکراین موافقت احتمالی اروپایی با تامین دارایی‌های نظامی در داخل خاک اوکراین در صورت حملات بیشتر خواهد بود. این گزینه شامل توافق احتمالی ترامپ برای پشتیبانی از آنها با استفاده از دارایی‌های دفاعی مستقر در کشورهای همسایه است، اما باز هم اجرای این امر قطعی نیست». 

در این میان بسیاری از رسانه‌های اروپا هم به این موضوع اشاره کرده‌اند که اساساً تضمین‌های امنیتی موردنظر ایالات متحده برای اوکراین نه تنها مبهم است بلکه این پیام را مخابره می‌کند که حمله روسیه به کی‌یف در نهایت به چشم‌پوشی اوکراین از خاک خود منجر می‌شود و همین موضوع می‌تواند برای کشورهای اروپایی هم در آینده رخ دهد. از این‌رو قاره سبز حالا در دوراهی استقلال امنیتی و وابستگی به واشنگتن قرار گرفته است و حتی در دیدار آتی ترامپ، پوتین و زلنسکی ممکن است سقف مطالبات افزایش پیدا کند.