مواضع نظامی برلین در قبال اوکراین، هشدار تهدید‌آمیز مسکو را برانگیخت؛
صف‌آرایی دوباره روسیه و آلمان بر سر کی‌یف
رامین پرتو
در حالی‌که جنگ اوکراین وارد سومین سال خود شده، نشانه‌های تشدید تنش نه تنها میان کی‌یف و مسکو، بلکه میان قدرت‌های کلیدی اروپا و روسیه نیز شدت گرفته است. در هفته‌ای که گذشت، اختلافات آشکار میان روسیه و آلمان، به‌ویژه پس از سخنان فردریش مرتس، صدراعظم جدید آلمان، در چندین نوبت خبرساز شد. این تحولات هم‌زمان با حملات سنگین روسیه به اوکراین و دیدار مهم مرتس با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده در کاخ سفید صورت گرفت؛ مجموعه‌ای از رویدادهایی که می‌تواند آینده امنیت اروپا را بیش از پیش به مخاطره بیندازد.
گفت‌وگوی حساس در کاخ‌سفید
فردریش مرتس، صدراعظم محافظه‌کار آلمان که در روزهای ابتدایی ماه مه به قدرت رسید، با هدف تقویت حمایت ایالات متحده از اوکراین، راهی واشنگتن شد و با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، دیداری مهم در کاخ سفید انجام داد اما مرتس در جریان کنفرانسی اقتصادی که تنها یک روز پس از این دیدار در برلین برگزار شد، به نکته‌ای نگران‌کننده اشاره کرد: «برخی از سناتورهای آمریکایی هیچ درکی از ابعاد گسترده برنامه تسلیح مجدد روسیه ندارند». مرتس، بدون افشای هویت این سناتورها، گفت که در ملاقات با آن‌ها، از آنان خواسته تا نگاهی دقیق‌تر به روند بی‌سابقه تولید تسلیحات در روسیه بیندازند؛ کارخانه‌هایی که از زمان آغاز جنگ در فوریه ۲۰۲۲ به صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند. با وجود افزایش نگرانی‌های اروپاییان از احتمال حمله روسیه به یکی از کشورهای عضو ناتو، مسکو این فرض را رد کرده و بر موضع خود مبنی بر اجرای تجاوزات نظامی روسیه در راستای حفاظت از امنیت ملی‌اش در برابر سیاست‌های خصمانه غرب تأکید می‌کند.
با تشدید تنش میان آلمان و روسیه، می‌توان انتظار داشت که انسجام بیشتری میان اعضای ناتو شکل بگیرد، چراکه کشورهایی مانند سوئد و فنلاند که به‌تازگی به ناتو پیوسته‌اند نیز نگران تهدیدات روسیه هستند و بعید نیست که این کشورها در آینده نزدیک به افزایش بودجه دفاعی خود و ارسال تسلیحات بیشتر به اوکراین روی آورند
چرخش راهبردی در سیاست خارجی و دفاعی آلمان
نکته بسیار مهم این است که صدراعظم جدید آلمان نه تنها خواهان حفظ روابط فراآتلانتیکی با ایالات متحده است، بلکه رویکردی تهاجمی‌تر نسبت به روسیه اتخاذ کرده است. او در سفرش به واشنگتن تأکید کرد که با ترامپ درباره ادامه حمایت از اوکراین، جایگاه ناتو و حضور نیروهای آمریکایی در خاک آلمان گفت‌وگو کرده و از زبان ترامپ پاسخ قاطعانه‌ای شنیده است: «ایالات متحده برنامه‌ای برای ترک ناتو ندارد». مرتس همچنین حمایت خود را از پیشنهاد ترامپ برای افزایش هزینه‌های دفاعی کشورهای ناتو تا پنج درصد تولید ناخالص داخلی اعلام کرد. در همین راستا، او پیش‌تر توانسته بود پارلمان آلمان را قانع کند تا بودجه نظامی کشور را از قیود قانون استقراض عمومی معاف کند و همچنین متعهد شد ۱.۵ درصد دیگر از تولید ناخالص داخلی را به زیرساخت‌های نظامی و دوگانه اختصاص دهد. او تصریح کرده که «چه بخواهیم چه نخواهیم، ما تا مدت‌ها به ایالات متحده وابسته خواهیم ماند».
هشدار دومای روسیه به آلمان
هم‌زمان با تشدید مواضع برلین، ویاچسلاو وولودین، رئیس دومای روسیه، به صراحت از خطر برافروخته‌شدن جنگی مستقیم میان آلمان و روسیه سخن گفت. او ادعا کرد که «دولت آلمان در حال طرح‌ریزی برای تولید موشک در اوکراین است؛ اقدامی که این کشور را به سمت درگیری مستقیم با ما سوق می‌دهد». او با اشاره به خاطرات جنگ جهانی دوم، این رویکرد برلین را خیانت به حافظه تاریخی مبارزه با نازیسم دانست و اعلام کرد که «مردم آلمان شاید چنین چیزی نخواهند، اما رهبران آن‌ها در حال ساختن زیرساخت‌هایی برای تشدید تنش‌های بین‌المللی هستند». از نگاه مقامات روسیه، پشتیبانی نظامی آلمان از اوکراین و همکاری‌های احتمالی تسلیحاتی با کی‌یف، تجاوز به حیطه منافع امنیتی روسیه محسوب می‌شود. این سخنان وولودین نشان‌دهنده تغییری ملموس در لحن روسیه در قبال آلمان است؛ کشوری که تا چند سال پیش از مهم‌ترین شرکای اقتصادی کرملین در غرب بود.
مخالفت با نورد استریم ۲
این در حالیست که فریدریش مرتس همچنین در سخنانش در کاخ سفید از سیاست‌های دولت آنگلا مرکل، صدراعظم سابق کشورش، به‌ویژه پروژه «نورد استریم ۲» انتقاد کرد و آن را اشتباهی راهبردی دانست. به گفته او، نباید اجازه داد که این خط لوله بار دیگر به کار بیفتد؛ اظهاراتی که به‌روشنی نشان‌دهنده گسست کامل دولت جدید آلمان از سیاست‌های انرژی‌محور گذشته است و همین موضوع به وضوح نشان می‌دهد که برلین به دنبال جدایی از روسیه در حوزه انرژی است.
هم‌زمان با تشدید مواضع برلین، ویاچسلاو وولودین، رئیس دومای روسیه، به صراحت از خطر برافروخته‌شدن جنگی مستقیم میان آلمان و روسیه سخن گفته و با اشاره به خاطرات جنگ جهانی دوم، رویکرد برلین در افتتاح کارخانه‌های تسلیحات‌سازی در خاک اوکراین را خیانت به حافظه تاریخی مبارزه با نازیسم دانست
پاتک به خارکیف
در میانه این تحولات دیپلماتیک، روسیه روز گذشته (شنبه) یکی از شدیدترین حملات خود به شهر خارکیف را انجام داد. ایهور ترخوف، شهردار این شهر در این خصوص اعلام کرد که این حمله به ۱۸ آپارتمان و ۱۳ خانه آسیب زده و شدیدترین حمله از آغاز تهاجم تمام‌عیار روسیه در سال ۲۰۲۲ تاکنون بوده است. در این حمله دست‌کم سه نفر کشته و ۲۱ تن دیگر زخمی شدند. از سوی دیگر مقامات اوکراینی اعلام کردند روسیه از موشک‌ها، پهپادها و بمب‌های گلاید برای هدف قرار دادن شهر استفاده کرده است. همچنین گزارش‌ها حاکی از آن است که نیروی هوایی روسیه در شب حمله بیش از ۲۱۵ موشک و پهپاد به سمت خاک اوکراین شلیک کرده و پدافند هوایی این کشور موفق به ساقط کردن ۸۷ پهپاد و ۷ موشک شده است. در همین حال، نیروی هوایی اوکراین اعلام کرد که یک فروند جنگنده سوخو-۳۵ روسی را در منطقه کورسک، در عمق خاک روسیه، سرنگون کرده است؛ رویدادی که می‌تواند دامنه جنگ را به قلمرو روسیه نیز بکشاند.
پایان جنگ با زور؟
نکته مهم دیگر این است که فریدریش مرتس در جریان دیدارش با ترامپ، در اظهاراتی که از شبکه فونیکس تی‌وی پخش شد، عنوان کرد که از پایان سریع جنگ اوکراین حمایت می‌کند اما تحقق آن را تنها از طریق استفاده از قوای قهریه ممکن می‌داند. این موضع، گرچه با استقبال برخی چهره‌های امنیتی در اروپا مواجه شد، اما نگرانی‌هایی را نیز درباره تشدید درگیری‌ها و کاهش شانس مذاکرات صلح به وجود آورد. بر این اساس با توجه به تنش روزافزون میان آلمان و روسیه، این پرسش مطرح می‌شود که آیا بحران کنونی ممکن است به کشورهای دیگر اروپا نیز
سرایت کند؟
واقعیت این است که کشورهایی مانند بریتانیا، فرانسه، لهستان، کشورهای بالتیک و حوزه اسکاندیناوی از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین تاکنون به صورت مستمر موضعی ضدکرملین اتخاذ کرده‌اند. لهستان در مرز با بلاروس نیرو مستقر کرده، فرانسه نیروهای واکنش سریع ناتو را تقویت نموده و بریتانیا ارسال کمک‌های نظامی سنگین به اوکراین را ادامه می‌دهد. با تشدید تنش میان آلمان و روسیه، می‌توان انتظار داشت که انسجام بیشتری میان اعضای ناتو شکل بگیرد. کشورهایی مانند سوئد و فنلاند که به‌تازگی به ناتو پیوسته‌اند نیز نگران تهدیدات روسیه هستند و بعید نیست که این کشورها در آینده نزدیک به افزایش بودجه دفاعی خود و ارسال تسلیحات بیشتر به اوکراین روی آورند.
در این میان، حتی کشورهایی که پیش‌تر سعی در حفظ موازنه میان غرب و روسیه داشتند (نظیر مجارستان یا اسلوواکی) نیز ممکن است تحت فشار داخلی و بین‌المللی به صف منتقدان روسیه بپیوندند. به هر ترتیب تنش میان آلمان و روسیه به‌ویژه با ورود فریدریش مرتس به قدرت، وارد مرحله‌ای تازه شده است و هم‌زمانی حملات گسترده روسیه به شهرهای اوکراین با مواضع تندتر برلین، حاکی از ورود اروپا به فصلی جدید از تنش‌های ژئوپلیتیکی است.
دیدگاه تان را بنویسید