کشورهای اروپایی همزمان با تشدید جنگ اوکراین درصدد تشکیل ائتلاف‌های جدید و مستقل از ناتو هستند؛
جست‌وجوی استقلال امنیتی در قاره‌سبز
رامین پرتو
در حالی که ناتو طی دهه‌های اخیر به عنوان ستون فقرات امنیتی اروپا شناخته می‌شد، اکنون کشورهای اروپایی، از لهستان تا آلمان، به دنبال تشکیل ائتلاف‌های جدید و مستقل از این پیمان نظامی هستند. این تحولات به دلیل عوامل متعددی از جمله سیاست‌های ترامپ، عدم اعتماد به تعهدات آمریکا، و تمایل به کاهش وابستگی به واشنگتن شکل گرفته است. روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی تأکید کرده است که این تلاش‌ها برای افزایش تولید داخلی و توسعه صنایع دفاعی بومی، به ویژه در کشورهایی مانند لهستان، شتاب گرفته است. در این گزارش آمده است که کارخانه «نیوادو» در مرکز لهستان بازتاب کاهش تولید این کشور از پایان جنگ سرد است. سایت ۸۰ هکتاری آن پر از میدان‌های آزمایشی و ساختمان‌های متروکه‌ای است که زمانی برای ساخت تسلیحات شوروی استفاده می‌شد، از جمله موشک‌های اس- 5 که در طول جنگ دهه ۱۹۸۰ روسیه در افغانستان مورد استفاده قرار گرفت. حالا مدیران این کارخانه شکایت دارند که این کارخانه و سایر تولیدکنندگان کوچکتر توسط گروه تسلیحات لهستانی (PGZ) کنار گذاشته شده‌اند که یک مجموعه گسترده تحت کنترل دولت است که حتی برای برآوردن برخی نیازهای اساسی نیروهای مسلح شامل مهمات و دیگر لوازم ضروری مانند چکمه و کلاه ایمنی نیز دچار مشکل است و همین موضوع نشان از نگرانی در این کشور در مورد هرگونه جنگ آینده است.
اروپایی‌ها به دنبال یک تعادل بین همکاری با آمریکا و افزایش استقلال امنیتی خود هستند و این رویکرد نه تنها به کاهش وابستگی به واشنگتن کمک می‌کند، بلکه به تقویت اتحادیه اروپا به عنوان یک بازیگر مستقل در صحنه بین‌المللی نیز منجر می‌شود اما واقعیت این است که شکاف در قاره سبز هم به این راحتی در این خصوص ترمیم نمی‌شود
نگرانی در ورشو
در این میان ولادیسلاو کاسینیاک-کامیش، وزیر دفاع لهستان، در اواخر سال گذشته انتقاد شدیدی از دولت قبلی حزب قانون و عدالت (PiS) در مورد توسعه صنعت دفاعی کشور خود داشت. او اعلام کرد که آنها واقعاً شکست خوردند و به جای ارتقای تولید داخلی، بیشتر به واردات سلاح از خارج تکیه کردند. این مشکلات در حالی آشکار شد که لهستان یکی از پیشروترین کشورهای ناتو در هزینه‌های دفاعی است و بیش از ۴.۷ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به امور دفاع اختصاص داده است.
با این حال، مبارزه با مشکلات تولیدی در لهستان به دلیل نوسانات سیاسی و مدیریتی پیچیده‌تر شده است. کریستوف تروفینیاک، مدیر سابق گروه تسلیحات لهستان، تنها پس از یک سال از مسئولیت خود استعفا داد. یک مقام سابق دفاعی لهستان بدون ذکر نام گفت: مدیریت گروه تسلیحات لهستان بدترین شغل در کشور است؛ زیرا سیاستمداران شما را برای این سمت انتخاب می‌کنند و وقتی نیاز به یک قربانی یا تغییر قدرت سیاسی دارند، شما را تعویض می‌کنند.
اما در ماه‌های اخیر، پیشرفت‌هایی در تولید داخلی لهستان مشاهده شده است. معاون وزیر دفاع این کشور از قرارداد ۳۱۰ میلیون دلاری برای تحویل ۱۸,۰۰۰ تن تی‌ان‌تی به یک تأمین‌کننده ارتش آمریکا استقبال کرد و اعلام کرد که تاکنون اعلام می‌کردیم که در حال خرید تجهیزات نظامی از ایالات متحده هستیم، اما امروز ما محصولات خود را به یک شرکت آمریکایی می‌فروشیم.
علاوه بر این، دولت دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان، تولیدکنندگان خارجی را تحت فشار قرار داده تا دانش فنی و تولید خود را به لهستان منتقل کنند. این رویکرد منجر به تشکیل سرمایه‌گذاری‌های مشترک با شرکت‌های خارجی، مانند Hanwha کره جنوبی و Babcock انگلیس، شده است. این همکاری‌ها به تولید موشک‌ها و ناوچه‌های نظامی در کارخانه‌های لهستانی کمک کرده‌اند اما مساله اصلی این است که چنین تحرکات عمیقی در این راستا به دلیل آن است که لهستان به دلیل همسایگی با اوکراین نگران اقدامات روسیه علیه مرزهای شرقی اروپا است و نمی‌داند که با رویکرد جدید ترامپ باید چگونه این تهدیدات را خنثی کند.
نگرانی از ترامپ
سیاست‌های دونالد ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری خود باعث شد کشورهای متحد آمریکا در ناتو نسبت به تعهدات واشنگتن تردید کنند. به ویژه موضوع تحویل جنگنده‌های اف-۳۵ به این کشورها، که یکی از مهم‌ترین اجزای برنامه‌های دفاعی آن‌هاست، باعث نارضایتی شد. ترامپ همواره تأکید کرده است که متحدان باید بیشتر برای حفاظت از خود پرداخت کنند، اما این رویکرد باعث شد کشورهای اروپایی به دنبال تولید نسل ششم جنگنده‌ها در داخل خاک خود باشند.
تشکیل یک پیمان نظامی جدید توسط کشورهای اروپایی، از نظر عملی و سیاسی، چالش‌های زیادی دارد، چراکه این کشورها باید از اختلافات داخلی خود فراتر بروند و به توافق درباره استراتژی‌ها و بودجه‌های مشترک برسند؛ چراکه تأمین تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته مورد نیاز برای یک ائتلاف نظامی مستقل، به سرمایه‌گذاری گسترده نیاز دارد
این تلاش‌ها نه تنها به دلیل کاهش وابستگی به آمریکا، بلکه به دلیل تقویت ظرفیت‌های دفاعی داخلی و افزایش استقلال امنیتی است. کشورهایی مانند فرانسه و آلمان از این رویکرد حمایت کرده‌اند و حتی برخی از آنها شروع به همکاری‌های مشترک برای توسعه فناوری‌های نظامی محلی کرده‌اند.
این نگرانی به حدی افزایش یافته که حالا بحث خروجی از ناتو به ذهن مقامات برلین زده است. در این خصوص یان فون آکن، رهبر حزب اپوزیسیون «چپ» آلمان، در گفت‌و‌گویی با روزنامه دی تسایت اعلام کرد که این حزب همچنان از پلتفرم ملی سال ۲۰۱۱ خود که خواستار خروج برلین از ناتو و تشکیل یک سیستم امنیتی جامع جدید است، حمایت می‌کند. آکن استدلال کرد که ناتو تحت رهبری آمریکا آینده‌ای ندارد و لازم است یک سیستم امنیتی جدید جهانی تشکیل شود.
این دیدگاه به دلیل بلاتکلیفی ترامپ در مواجهه با روسیه و پرونده اوکراین، به ویژه در دوران ریاست‌جمهوری دوم، تقویت شده است. ترامپ همواره به ولادیمیر پوتین نزدیک بوده و حتی در برخی مواقع به نوعی از روسیه حمایت کرده است. این رویکرد باعث شده کشورهای اروپایی به دنبال ایجاد یک پیمان نظامی جدید برای حفاظت از خود باشند.
اروپا پیمان جدید تشکیل می‌دهد؟
تشکیل یک پیمان نظامی جدید توسط کشورهای اروپایی، از نظر عملی و سیاسی، چالش‌های زیادی دارد. اولاً، این کشورها باید از اختلافات داخلی خود فراتر بروند و به توافق درباره استراتژی‌ها و بودجه‌های مشترک برسند. ثانیاً، تأمین تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته مورد نیاز برای یک ائتلاف نظامی مستقل، به زمان و سرمایه‌گذاری گسترده نیاز دارد.
با این حال، این امکان وجود دارد که کشورهای اروپایی با همکاری‌های مشترک، مانند پروژه‌های PESCO (همکاری دائمی ساختاریافته) اتحادیه اروپا، بتوانند تدریجاً از وابستگی به آمریکا کاسته و ظرفیت‌های دفاعی خود را افزایش دهند. این رویکرد می‌تواند به عنوان یک جایگزین برای ناتو عمل کند، اما نیازمند هماهنگی و تعهد بلندمدت است.
در این میان نگاه اروپایی‌ها به آمریکا در مواجهه با روسیه از دو بعد شکل گرفته است. نخست عدم اعتماد به تعهدات آمریکا است؛ چراکه اروپایی‌ها به دلیل سیاست‌های ترامپ و حتی بایدن، دیگر به تعهدات آمریکا در حفاظت از خود اعتماد کامل ندارند. دومین بُعد هم ترس از تجاوز روسیه خواهد بود؛ به گونه‌ای که روسیه به عنوان یک تهدید اصلی در منطقه شناخته می‌شود، و اروپایی‌ها معتقدند که باید ظرفیت‌های دفاعی خود را افزایش دهند تا بتوانند در برابر مسکو مقاومت کنند.
به طور کلی، اروپایی‌ها به دنبال یک تعادل بین همکاری با آمریکا و افزایش استقلال امنیتی خود هستند. این رویکرد نه تنها به کاهش وابستگی به واشنگتن کمک می‌کند، بلکه به تقویت اتحادیه اروپا به عنوان یک بازیگر مستقل در صحنه بین‌المللی نیز منجر می‌شود اما واقعیت این است که شکاف در قاره سبز هم به این راحتی در این خصوص ترمیم نمی شود.
به هر ترتیب، تشکیل ائتلاف‌های جدید و مستقل از ناتو توسط کشورهای اروپایی، به ویژه در شرایط فعلی، به عنوان یک ضرورت امنیتی مطرح شده است. این تلاش‌ها به دلیل عواملی مانند سیاست‌های ترامپ، بلاتکلیفی آمریکا در مواجهه با روسیه، و تمایل به کاهش وابستگی به واشنگتن شکل گرفته‌اند. اگرچه تشکیل یک پیمان نظامی جدید چالش‌های زیادی دارد، اما با همکاری‌های مشترک و سرمایه‌گذاری در صنایع دفاعی داخلی، اروپایی‌ها می‌توانند گام‌های مؤثری در جهت تأمین امنیت خود بردارند.
دیدگاه تان را بنویسید