خلق دو قطبی ارتش- مستقلین در اسلام‌آباد

فرشاد گلزاری

انتخابات پارلمانی و ایالتی پاکستان با تمام فراز و فرودهای خود بالاخره پنجشنبه گذشته در سراسر این کشور برگزار شد و ۱۲۷ میلیون رای‌دهنده پاکستانی پای صندوق‌های رأی رفتند. در این انتخابات دولت‌های چهار استان پاکستان یعنی پنجاب، سینگ، بلوچستان و خیبر پختونخوا تعیین و علاوه بر آن 266 نماینده پارلمان هم انتخاب شدند. در رقابت برای شورای ملی پاکستان ۵۱۲۱ نامزد حضور دارند و آنها یا به ۱۶۷ حزب سیاسی ثبت‌شده پاکستان تعلق دارند یا مستقل هستند. نکته بسیار مهم این است که حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) متعلق به «عمران خان» نخست‌وزیر سابق پاکستان از به‌کارگیری نماد انتخاباتی خود که چوب کریکت است منع شده بود که نشان دهنده اعمال نفوذ ارتش پاکستان در انتخابات مذکور بود و بنابراین نامزدهای آن هم این بار به عنوان نامزدهای مستقل در رقابت ظاهر شدند. انتخابات پاکستان در بحبوحه یک بحران اقتصادی برگزار شد؛ چراکه تورم تقریباً ۳۰ درصد و واحد پول این کشور ضعیف است و در دو سال گذشته بیش از ۵۰ درصد ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده که همین موضوع موجب شده تا انتقادهای بسیار زیادی به دولتمردان این کشور وارد شود. فارغ از این مسائل باید دانست که اساساً سیاست پاکستان تحت سلطه سه حزب است که عبارتند از «حزب مسلم لیگ نواز پاکستان»، «حزب تحریک انصاف پاکستان» و «حزب مردم پاکستان». در برگه رأی متعلق به حزب مسلم لیگ، نام دو نخست‌وزیر سابق یعنی «نواز شریف» و برادر کوچک‌ترش «شهباز شریف» درج شده بود و متحد آن‌ها، حزب مردم پاکستان به رهبری «بلاوال بوتو زرداری» پایگاه قدرت در جنوب این کشور در دست دارد. با این حال، غیبت عمران‌خان، بنیانگذار حزب تحریک انصاف در خط مقدم انتخابات پاکستان به گفتمان عمومی در پاکستان تبدیل شد و باعث د که در کوچه و بازار و حتی در میان سطوح مختلف سیاسی درباره این غیبت سخن گفته شود. او اسطوره کریکت بود که سیاستمدار شد و به همین دلیل توانست بسیاری از جوانان کشورش را به سمت خود جذب کند. ادعاهای فساد و پرونده‌های قضایی که گریبان نخست‌وزیران را می‌گیرد و بسیاری از رهبران پاکستان دستگیر، رد صلاحیت یا حتی از سمت خود برکنار شده‌اند اساساً یک موضوع عادی در پاکستان به شمار می‌رود اما نکته این است که شدت اقدامات قانونی علیه عمران خان بی‌سابقه بوده و تا به امروز هیچکدام از نخست‌وزیران این کشور همانند او تحت تعقیب و محاکمه قرار نگرفتند؛ تا جایی که چند روز قبل ا برگزاری انتخابات پارلمانی و ایالتی همسر وی هم به حبس محکوم شد و برای عمران خان هم حکم 14 و 7 سال حبس صادر شد. با تمام این تفاسیر آنچه که به عنوان یک موضوع بسیار مهم باعث شد تا انتخابات پاکستان حتی در زمان برگزاری آن به یک تیتر خبری بزرگ تبدیل شود، حملات تروریستی در برخی از نقاط پاکستان بود. در این رابطه پلیس ایالت خیبر پختونخوا در شمال غرب پاکستان روز پنجشبه و تنها چند ساعت پس از برگزاری انتخابات اعلام کرد که در جریان حمله به کارمندان حوزه انتخابی در این ایالت که با انفجار و تیراندازی همراه بود، دست‌کم ۹ تن از جمله دو کودک کشته شدند و گفته می‌شود که تنها در یک هفته منتهی به انتخابات، ارتش و پلیس ضد تروریسم پاکستان با 51 عملیات تروریستی مقابله کرده است. 

در ادوار گذشته هر زمان که انتخابات برگزار می‌شد حداکثر ظرف مدت یک روز، بخش عمده‌ای از نتایج بر اساس شمارش آرای اولیه اعلام می‌شد اما اینبار چنین اتفاقی رخ نداد و با گذشت سه روز نتایج اعلام شد که این امر شائبه تقلب را تقویت کرده است

خیزش مستقلین علیه ساختار نظامی 

 از آنجا که در پاکستان کاندیداهای مستقل نمی‌توانند دولت تشکیل دهند، کشور با چندین هفته بی‌ثباتی سیاسی مواجه می‌شود و احزاب رقیب باید بر ائتلاف‌های احتمالی گفت‌وگو کنند. در این میان پرسش این است که آیا ارتش می‌تواند شرایط فعلی را به نفع نامزدهای خود یعنی نواز شریف و شهباز شریف مهندسی کند یا خیر؟

آنچه در مورد انتخابات اخیر پاکستان باید موردنظر قرار بگیرد این است که اساساً در ادوار گذشته هر زمان که این رویداد ملی برگزار می‌شد حداکثر ظرف مدت یک روز، بخش عمده‌ای از نتایج بر اساس شمارش آرای اولیه اعلام می‌شد اما اینبار چنین اتفاقی رخ نداد؛ به گونه‌ای که کمیسیون انتخابات پاکستان روز یکشنبه با گذشت سه روز از انتخابات، نتایج نهایی را اعلام کرد و بر این اساس نامزدهایی که عمدتاً با حزب سیاسی عمران خان، نخست وزیر سابق زندانی مرتبط هستند، بیشترین کرسی‌ها را به دست آوردند. گفته شده نامزدهای مستقل وابسته به حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) به رهبری عمران خان، با کسب ۱۰۲ کرسی از ۲۶۵ کرسی، انتظارات را زیر پا گذاشتند و تمام برآوردهای قبلی را مردود کردند. براساس گزارش جئو، مستقل‌ها ۱۰۲ کرسی به دست آوردند و پس از آن حزب مسلم لیگ پاکستان نواز شریف (PML-N) با ۷۳ کرسی و حزب مردم پاکستان به رهبری بلاول بوتو زرداری موفق به کسب ۵۴ کرسی شدند. اینکه چرا کسب 102 رأی از سوی نامزدهای مستقل پاکستان تا به این حد اهمیت دارد، موضوعی است که به سابقه و گذشته انتخابات پاکستان و خروجی آن برمی‌گردد. واقعیت این است که برای اولین بار در تاریخ سیاسی پاکستان، نمایندگان مستقل (اکثریت حامی عمران خان) توانسته‌اند بیشترین آرا را به خود اختصاص دهند، اما تشکیل دولت از سوی آن‌ها بعید به نظر می‌رسد و همین موضوع یک دو قطبی به شدت مشخص را به وجود آورده است. یک سر این دوقطبی حامیان عمران خان و سوی دیگر آن رتش و ساختار نظامی پاکستان ایستاده که تمام امور این کشور را در مشت خود دارد. همین امر حالا باعث شده تا طرفداران عمران خان اگرچه یک نتیجه خیره‌کننده را در اسلام‌آباد به نام خود ثبت کردند، اما نسبت به اعمال نفوذ ارتش پاکستان حتی در شمارش و تاخیر در اعلام آرای مأخوذه اعتراض کنند. روزنامه گاردین نوشته است که علیرغم هشدارهای پلیس پاکستان، حزب عمران خان به دلیل «تقلب در انتخابات» اعتراضاتی را در خارج از دفاتر کمیسیون انتخابات برگزار کرد و در پی این اعتراضات، صدها پلیس ضد شورش گرد هم آمدند تا اعتراضات این حزب را سرکوب کنند و در برخی موارد حتی با گروه‌هایی که ظاهرا اعتراضات مسالمت‌آمیز داشتند، برخورد کرده و آنها را بازداشت کرده‌اند. در این خصوص گزارش شده که در شهر راولپندی، واقع در جنوب اسلام‌آباد درگیری‌هایی میان حامیان عمران خان و پلیس پاکستان شکل گرفته که به شلیک گاز اشک‌آور توسط پلیس ضد شورش برای متفرق کردن این حامیان ختم شده است. گاردین در همین راستا گزارش داده از آنجایی که کاندیداهای مستقل نمی‌توانند دولت تشکیل دهند، کشور با چندین هفته بی‌ثباتی سیاسی مواجه می‌شود و احزاب رقیب باید بر ائتلاف‌های احتمالی گفت‌وگو کنند. بر همین اساس باید منتظر ماند و دید که آیا ارتش می‌تواند شرایط فعلی را به نفع نامزدهای خود یعنی نواز شریف و شهباز شریف مهندسی کند یا خیر؟