کودتا در گابن؛ ریزش دومین سنگر فرانسه در آفریقا

فرشاد گلزاری

زمانی که بحران در سوریه و عراق پس از حدود یک دهه فروکش کرد، بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند که منازعات در این شکل و مقیاس دیگر حادث نخواهد شد. برخی دیگر هم اعتقاد داشتند که افغانستان به مکان درگیری جدید میان دولت‌ها تبدیل خواهد شد که حضور طالبان در کابل به صورت کلی از دلایل ایشان بود اما اخبار و تحلیل‌هایی که منتشر شد نشان از آن داشت که منطقه دیگری هم در این میان پتانسیل بحران را دارد و آن هم قاره آفریقا است. بسیاری از کارشناسان و مفسران در حوزه بین‌الملل بر این عقیده هستند که اصولاً قدرت‌های غربی به دلیل منافعی که در قاره سیاه از دیربازتاکنون داشته‌اند، به دنبال آن هستند تا بحران را در قاره سیاه به صورتی دیگر فعال کنند. در این راستا باید متوجه بود که قاره آفریقا به دلیل عدم توسعه‌ای که طی دهه‌ها قبل به خود دیده و به علت عمیق شدن فقر، همیشه ظرفیت کشیده شدن به سمت بحران را داشته است. به عنوان مثال زمانی که بوکوحرام صدها و هزاران انسان بی‌گناه را مورد هجمه‌های خود قرار میداد، بسیاری از اخبار و نوشته‌ها نشان از آن داشت که یکی از دلایل گسترش گرایش به این گروه تروریستی، جولان دادن فقر در کشورهای آفریقایی است اما در این میان یک مولفه دیگر هم وجود داشته و دارد که نشان می‌دهد قاره سیاه همیشه می‌تواند به محل مجادله تبدیل شود که آنهم «کودتا» است. عمده افرادی که در حوزه آفریقا قلم می‌زنند و یا اینکه مسائل و تحولات این جغرافیا را مورد تحلیل قرار می‌دهند، با استناد به داده‌هایی که از سالیان قبل تا به امروز وجود دارد، به این موضوع اشاره می‌کنند که اساساً کشورهای آفریقایی را باید مناطقی بدانیم که با کودتا عجین شده است. به عنوان مثال در سال 2019 میلادی یکباره خبر آمد که عمرالبشیر، رئیس جمهوری پیشین سودان طی کودتای ارتش این کشور از قدرت به زیر کشیده شده است و در نهایت دیدیم که تا به امروز چه اتفاقاتی در این کشور رخ داده است. چندی بیش هم خبر کودتای نظامیان علیه محمد بازوم، رئیس جمهوری پیشین نیجر منتشر شد و بسیاری از صاحب‌نظران این اقدام را یک روال عادی در آفریقا عنوان کردند ولی چندی بعد رسانه‌های غربی مدعی آن شدند که کودتا در نیجر توسط روسیه طراحی و اجرا شده است. حالا هم مجدداً روز گذشته (چهارشنبه) اخباری منتشر شده که گویای وقوع کودتای نظامی در کشور گابن واقع در غرب قاره آفریقا است. یورونیوز در این خصوص اعلام کرده که گروهی از مقامات ارشد نظامی گابن بامداد چهارشنبه با حضور در تلویزیون ملی، از در دست گرفتن قدرت در این کشور خبر دادند و همچنین ضمن بی‌اعتبار خواندن انتخابات عمومی اخیر گابن گفتند که نماینده همه نیروهای امنیتی و دفاعی این کشور هستند. 

فرانسه از وقوع کودتا در نیجر نگران و به دنبال آن است تا هرگونه که می‌تواند نظامیان حاکم بر این کشور را به نوعی مورد ضربه قرار دهد اما گویا در مورد گابن هم چنین اتفاقی رخ داده است

دعوا   بر  سر   انتخابات؟! 

وقوع کودتا در نیجر و حالا در گابن نشان از آن دارد که دومین سنگر استراتژیک الیزه در آفریقا در کمتر از دو ماه فرو ریخته و حالا باید منتظر واکنش‌ها در سطوح بالای سیاسی پاریس باشیم

شاید این سوال مطرح شود که چرا باید با گذشت چند هفته از کودتای نیجر، یکباره ما شاهد وقوع یک کودتای دیگر در گابن باشیم؟ دلایل زیادی می‌تواند در این خصوص وجود داشته باشد اما مساله این است که نظامیان گابن اعلام کرده‌اند که نتایج انتخابات اخیر این کشور را لغو کرده‌اند و مرز‌ها نیز تا اطلاع ثانوی بسته و دولت منحل شده است و این در حالیست که یورونیوز اعلام کرده صدای شلیک گلوله در «لیبرویل» پایتخت گابن به گوش می‌رسد. یکی از این مقامات نظامی در بیانیه‌ای در تلویزیون اعلام کرده که «به نام مردم گابن، ما تصمیم گرفتیم با پایان دادن به حکومت کنونی، از صلح دفاع کنیم». بر همین اساس اکثر اخبار می‌گویند این کودتا پس از آن انجام شد که مرکز انتخابات گابن روز چهارشنبه اعلام کرد که علی بونگو، رئیس جمهوری کنونی این کشور با کسب ۶۴.۲۷ درصد آرا برای سومین بار پیروز انتخابات ریاست جمهوری شده است. به موازات این روند مایکل استفان بوندا، رئیس مرکز انتخابات پیش‌تر اعلام کرده بود که آلبرت اوندو اوسا، رقیب اصلی آقای بونگو نیز ۳۰.۷۷ درصد آرا را کسب کرده است و در این راستا تیم رئیس جمهوری کنونی، ادعای آقای اوندو اوسا مبنی بر تخلف در انتخابات را رد کرده است. برخی منابع هم اعلام کرده‌اند که از شنبه گذشته، سطح تنش‌ها در این کشور در بحبوحه هراس از ناآرامی‌ها پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی بالا رفته بود. همچنین عدم حضور ناظران بین‌المللی، تعلیق فعالیت برخی از رسانه‌های خارجی، قطعی اینترنت و اعمال منع آمد و شد شبانه در سراسر کشور هم بر نگرانی‌ها در مورد شفافیت انتخابات افزود. اما سوالی که هنوز پاسخ داده نشده این است که چرا در گابن کودتا شد؟ بسیاری معتقدند که یکی از دلایل اصلی می‌تواند عدم دموکراسی و چرخش قدرت در کشورهایی مانند گابن و به صورت کلی دولت‌های آفریقایی باشد، اما با توجه به کودتاهای نظامی که در کشورهای همسایه‌ نظیر نیجر، مالی و بورکینافاسو رخ داده، افسران نظامی چنین مسئله‌ای را فرصت‌طلبی تلقی می‌کنند. به عبارت دیگر نظامیان حاکم بر کشورهای آفریقایی از وضعیت داخلی خود سوءاستفاده می‌کنند و دست به کودتا می‌زنند تا قدرت را برای تامین منافعشان قبضه کنند، اما در این میان نباید از نقش و جایگاه فرانسه هم غافل شد. فرانسه در گذشته می‌توانست در آفریقا مداخله نظامی کند اما اکنون سیاست خارجی خود را در قبال آفریقا مدرن‌سازی کرده و اکنون صرفاً با دعوت و درخواست «جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا» موسوم به «اِکُوواس» یا هر بلوک منطقه‌ای دیگری و یا اتحادیه آفریقا مداخله خواهد کرد. فرانسه درمورد کودتا در نیجر نگران و در پی آن  است تا هرگونه که می‌تواند نظامیان حاکم بر این کشور را به نوعی مورد ضربه قرار دهد اما گویا در مورد گابن هم چنین اتفاقی رخ داده است. رئیس جمهوری گابن با برگزاری انتخابات اخیر به دنبال تمدید حکومت ۵۶ ساله خانواده‌اش بر این سرزمین بود و بدون شک برگزاری انتخابات و همچنین ادامه روند سیاسی جاری در گابن بدون چراغ سبز پاریس امکانپذیر نبوده است. به همین دلیل باید گفت که وقوع کودتا در نیجر و حالا در گابن نشان از آن دارد که دومین سنگر استراتژیک الیزه در آفریقا در کمتر از دو ماه فرو ریخته و حالا باید منتظر واکنش‌ها در سطوح بالای سیاسی 

پاریس باشیم.