به‌رغم توافق بر سر آتش‌بس در سودان، طرفین به روی یکدیگر آتش گشودند؛
بن‌بست در میانه جنگ و صلح
فرشاد گلزاری
از آغاز جنگ داخلی در سودان با محوریت نظامیان این کشور بیش از یک ماه می‌گذرد و همچنان ابهام‌های اساسی در پرونده صلح این کشور باقیست. بامداد روز یکشنبه بود که وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد توافق آتش‌بس در سودان ۴۸ ساعت پس از امضا اجرایی می‌شود و ممکن است با موافقت ارتش و نیروهای واکنش سریع تمدید شود. وزارت خارجه عربستان نیز شامگاه شنبه اعلام کرد طرفین درگیر در سودان توافقنامه‌ای برای آتش‌بس هفت روزه و قابل تمدید در جده امضا کردند. بر اساس آنچه دستگاه دیپلماسی ایالات متحده منتشر کرده، این توافق شامل توافق طرف‌های درگیر برای تسهیل تحویل و توزیع کمک‌های بشردوستانه، احیای خدمات اولیه و خروج نیروها از بیمارستان‌ها و تاسیسات عمومی است. همچنین این توافق شامل تسهیل عبور و مرور امن عوامل بشردوستانه و دسترسی به کالاهای ضروری است که امکان انتقال بدون مانع آنها را فراهم می‌کند.
واشنگتن به رغم آنکه بر گذار از وضعیت فعلی و انتقال حکومت به غیرنظامیان در سودان تاکید می‌کند، در عمل اجازه نمی‌دهد که وزنِ سیاسی نظامیان در سودان کمتر از غیرنظامیانِ خواهان قدرت شود
چندی پس از اعلام مفاد این توافق آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده در توییتی در حساب کاربری خود نوشت: «در یک گفت‌وگوی تلفنی با رئیس شورای حاکمیتی سودان درباره مذاکرات جاری برای دستیابی به یک آتش‌بس مؤثر در کوتاه‌مدت به منظور تسهیل کمک‌های بشردوستانه و احیای خدمات اولیه برای مردم سودان صحبت کردم و بر اهمیت پایبندی به نتایج مذاکرات جده با هدف دستیابی به یک آتش‌بس مؤثر تاکید شد». نکته اینجاست که نگاه گذرا به مفاد نشان می‌دهد که اساساً بحث در مورد آتش‌بس دو وجهه دارد. نخست آنکه ایالات متحده در شرایط کنونی که دموکرات‌ها بر آن حاکم هستند به دنبال آن است تا یک چهره حقوق بشری از خود به دنیا و حتی مردم سودان نشان دهد و به همین دلیل است که بخش اعظمی از مفاد توافقنامه مذکور حول محور مسائل بشردوستانه می‌گردد. اما وجهه دوم این مدل از کنشگری ایالات متحده به تامین منافع ملی واشنگتن مربوط است. ایالات متحده در شرایط فعلی به دنبال آن است که سودان را آرام نگه دارد. به چند دلیل؛ اول اینکه آمریکا در شرایط کنونی از یک سو درگیر پرونده اوکراین است و به صورت تمام قد می‌خواهد علیه روسیه عمل کند از سوی دیگر مهار تحرکات چین در تایوان را دنبال می‌کند؛ لذا نمی‌خواهد پرونده سومی آن هم در آفریقا برای سیاست خارجی خود مفتوح کند.
دوم، بحث منافع اسرائیل است. از روز اول درگیری‌ها درسودان، علاوه بر آنکه اسرائیل خواهان میانجیگری در این بحران بود، ایالات متحده هم به دنبال استقرار نظامیان سودان بر مسند کار بود تا مبادا تیم بعدی که بر سر کار می‌آیند از توافق سیاسی با تل‌آویو خارج شوند. سوم، مساله به حاشیه بردن حکومت غیرنظامیان در سودان است. نگاهی به تاریخ سیاسی- اجتماعی این کشور نشان می‌دهد که ژنرال‌ها و ارتش سودان وراث سیاسی- اقتصادی این کشور هستند و عملاً ذاتِ نظامیان با سیاست در این کشور اجین شده است. بر همین اساس علیرغم آنکه واشنگتن بر گذار از وضعیت فعلی و انتقال حکومت به غیرنظامیان تاکید می‌کند، در عمل اجازه نمی‌دهد که وزنِ سیاسی نظامیان در سودان کمتر از غیرنظامیانِ خواهان قدرت شود.
در بیانیه سندیکای پزشکان سودان آمده است که درگیری‌ها میان نیروهای ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع برای سی و چهارمین روز متوالی ادامه دارد و هیچ ضمانت اجرایی برای توقف این درگیری‌ها دیده نمی‌شود
ادامه تنش تا کجا؟
با این تفاسیر باید پذیرفت که سودان صرفاً محل مجادله نظامیان نیست. ما نمی‌توانیم بگوییم که در یک طرف ارتش این کشور و شورای حاکمیتی آن به رهبری عبدالفتاح البرهان حضور دارد و سوی دیگر محمد حمدان دقلو (حمیدتی)، فرمانده نیروهای واکنش سریع سودان قرار دارد که بر سر منافع شخصی یا حداکثر گروهی با یکدیگر می‌جنگند؛ بلکه علاوه بر اسرائیل و آمریکا، کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بریتانیا و حتی مصر هم در این پرونده منافع خاص خود را طلب می‌کنند. با این وضعیت هنوز 48 ساعت از اعلام امضای توافق آتش‌بس 7 روزه در سودان نگذشته است که منابع خبری اعلام کرده‌اند درگیری میان طرفین مجدداً از سر گرفته شده است.
در این راستا دیروز (دوشنبه) سندیکای پزشکان سودان از افزایش تعداد کشته‌شدگان غیرنظامی در درگیری‌ها به ۸۶۳ نفر و تعداد زخمی شدگان به ۳۵۳۱ نفر خبر داد. در بیانیه این سندیکا آمده است که درگیری‌ها میان نیروهای ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع برای سی و چهارمین روز متوالی ادامه دارد و هیچ ضمانت اجرایی برای توقف این درگیری‌ها دیده نمی‌شود.
این در حالیست که ارتش سودان روز گذشته (دوشنبه) اعلام کرد سه منطقه در مرکز خارطوم را تحت کنترل خود درآورده که یکی از آنها در جنوب کاخ ریاست جمهوری است و در تصرف نیروهای واکنش سریع قرار داشت. رویترز هم اعلام کرد در حالی که عصر دوشنبه (دیروز) آتش‌بس جدیدی به اجرا گذاشته می‌شود که شامل یک مکانیسم نظارتی بین‌المللی تحت نظارت سعودی-آمریکایی است، رسانه‌های نظامی ارتش کلیپ‌های ویدئویی از کنترل ارتش بر منطقه بازار عرب و مناطق رمیله و ابوحممه در مرکز خارطوم منتشر کردند. افسرانی که در این کلیپ‌ها صحبت می‌کردند توضیح می‌دادند که نیروهای ارتش منطقه بازار عرب و مناطق مجاور آن را که در جنوب کاخ ریاست جمهوری در خارطوم واقع شده است، به طور کامل تحت کنترل درآورده‌اند. تبادل آتش صرفاً به این مناطق ختم نشده، بلکه مناطق دیگری را هم در بر گرفته است. در این میان خبرنگار الجزیره از وقوع یک رشته انفجار در مرکز پایتخت و برخی محله‌ها در مرکز و جنوب عمران خبر داد. محله‌های المهندسین، المنصوره و البستان در جنوب عمران هم شاهد نبردهای شدید بین ارتش و نیروهای واکنش سریع بود که در آن از سلاح‌های سنگین استفاده شده است.
آنچه در این میان تا حد زیادی وضعیت سودان را گنگ نشان می‌دهد گزارش روزنامه نیویورک تایمز است. این روزنامه آمریکا به نقل از منابع آگاه معی شده که «دیپلمات‌های آمریکایی قبل از اینکه سفارت این کشور در خارطوم را ترک کنند، اسناد محرمانه و تجهیزات حساس در داخل سفارتخانه را از بین بردند و روند امحای این اسناد و تجهیزات پنج روز قبل از تصمیم جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا برای خارج کردن کارمندان سفارتخانه آغاز شد». در ادامه گزارش مذکور آمده که «این اسناد شامل اسناد مهمی از شهروندان سودانی مانند ویزا بود که برای درخواست ویزای سفر به آمریکا آن را به این سفارتخانه تحویل داده بودند». حال سوال این است که تا چه زمانی قرار است بن‌بست در میانه جنگ و صلح آن هم با محوریت خارطوم ادامه داشته باشد؟!
دیدگاه تان را بنویسید