دمشق – قاهره بر مدار همکاری و تعهد

فرشاد گلزاری:

از حدود یک ماه پیش و درست در زمانی که زلزله مهیب در ترکیه و سوریه جان هزاران انسان را گرفت، تحرکات سیاسی در منطقه و به خصوص میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس افزایش پیدا کرد و به نوعی می‌توان گفت که مسائل مربوط به زلزله مذکور آرام آرام به حاشیه رانده شد. در ابتدای امر شاهد آن بودیم که عربستان سعودی چندین تُن از کمک‌های غیرمالی و بشردوستانه خود را به سمت سوریه سرازیر کرد و اماراتی‌ها هم در این میان سعی کردند تا حدودی خود را به دمشق نزدیک کنند. اینکه چرا چنین اتفاقی رخ داد بدون تردید یک سناریوی دنباله‌دار به حساب می‌آید و باید گفت یک فعل و انفعال مشخص در حال رخ دادن در منطقه است. این فعل انفعال‌ها تا جایی ادامه دارد که خود را در روابط تهران – ریاض هم نشان می‌دهد و از سوی دیگر رفت و آمدهایی که در سطح منطقه شکل گرفته، تاییدکننده همین مساله است. در این میان باید توجه داشت که سیاست آشتی و عادی‌سازی روابط میان کشورها به نوعی نشان‌دهنده آن است که در سطح اول طرفین موجودیت یکدیگر را قبول دارند و می‌خواهند زیست مسالمت‌آمیز را در دستور کار قرار دهند و در سطح دوم خواهان آن هستند که با احترام به منافع یکدیگر، در کنار هم و در جغرافیای مشخصی با یکدیگر همکاری کنند. این موضوع در مورد بسیاری از روابط‌ مشهود است. به عنوان مثال عادی‌سازی روابط ترکیه با عربستان سعودی و امارات و حتی هماهنگی با اسرائیل از جمله این موارد است اما در مورد سوریه هم ما شاهد چنین مساله‌ای هستیم. چندی پیش بود که قرار شد مراکز دیپلماتیک و نمایندگی‌های سیاسی عربستان و سوریه به صورت دو جانبه کار خود را از سر بگیرند و همین موضوع نویددهنده شروع روابط میان ریاض – دمشق بود. چندی پیش هم بشار اسد با سفر به روسیه و دیدارش با ولادیمیر پوتین به این  شایعه دامن زد که قرار است مسکو به عنوان میانجی میان دمشق و آنکارا ایفای نقش کند که البته این موضوع به نوعی از سوی سوریه تکذیب شد. حالا اما اخباری منتشر شده که نشان می‌دهد روابط سوریه و مصر بر روی ریل هماهنگی و همکاری قرار گرفته است. بر اساس آنچه خبرگزاری فرانسه منتشر کرده، فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه روز شنبه وارد مصر شد و با سامح الشکری همتای خود در قاهره دیدار و گفت‌وگو کرد. خبرگزاری فرانسه و همچنین روزنامه الاهرام مصر در مورد این سفر اعلام کرده‌اند که این رویداد سیاسی پس از 12 سال رخ داده و حالا وزیر خارجه سوریه به عنوان اولین مقام ارشد دمشق وارد قاهره شده است که این خود یک خبر بسیار مهم تلقی می‌شود. پیش از این سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر در هشتم اسفند ماه سال گذشته یعنی ۲۱ روز پس از وقوع زلزله مهیب شمال غرب سوریه (و جنوب ترکیه) به دمشق سفر و پیام عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر را به بشار اسد همتای سوری او ابلاغ کرده بود.

تلاش قاهره برای نقش‌آفرینی در دمشق

اینکه پیام رئیس جمهوری مصر از سوی سامح الشکری به بشار اسد ابلاغ شده و سپس وزیر خارجه سوریه وارد مصر می‌شود، به خوبی نشان دهنده آن است که سیاست خارجی سوریه و همچنین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و همچنین دولت‌های حاضر در اتحادیه عرب در حال نزدیک شدن به یکدیگر است. در این میان رویترز با اشاره به سفر وزیر خارجه سوریه به مصر در گزارش خود نوشته است که در دو ماه اخیر اغلب کشورهای عربی بعد از گذشت یک دهه، در تلاش برای احیای روابط خود با دولت سوریه و بازگرداندن این کشور به اتحادیه عرب هستند. در ادامه این گزارش همچنین به این موضوع اشاره شده که مصر جزو کشورهای عربی بوده که در بحران 12 ساله سوریه از تروریست‌ها حمایت نکرد و رابطه خوبی با دمشق داشت ولی حالا این رابطه نیاز به ارتقا دارد. حضور فیصل مقداد در قاهره و دیدار وی با همتای مصری خود بیانیه‌ای به همراه داشت که نشان از موفقیت‌آمیز بودن آن دارد. وزارت خارجه مصر در بیانیه‌ای که پس از این دیدار منتشر شد، تاکید کرده که روابط دوجانبه میان دو کشور و توافق دمشق – قاهره بر سرتوسعه کانال‌های ارتباطی در سطوح مختلف میان دو طرف یکی از نتایج دیدار وزرای خارجه مصر و سوریه بوده است و طرفین متعهد شده‌اند که به هر ترتیب بر همکاری‌های خود متعهد باشند. این در حالیست که قرار است سی و دومین نشست سران کشورهای عربی به میزبانی عربستان در تاریخ 19 می برابر با ۲۹ اردیبهشت ماه 1402 برگزار شود؛ نشستی که به احتمال قوی روسای جمهور ایران، سوریه و ترکیه نیز به آن دعوت و در آن حضور خواهند داشت. مطمئنا نشست عربستان در دوران کنونی که منطقه و جهان آبستن برخی رویدادهای تلخ همچون ادامه جنگ و بحران سوریه، ادامه جنگ یمن، اوضاع بغرنج لبنان و فلسطین و جنگ اوکراین است نه تنها برای منطقه، بلکه برای جهان بسیار با اهمیت خواهد بود. بر همین اساس و با توجه به نشست مذکور روز گذشته (یکشنبه) روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی به نقل از منابع خود اعلام کرد که مصر و سوریه در حال انجام مذاکراتی برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک و برگزاری دیدار احتمالی میان روسای جمهور دو کشور در اواخر ماه جاری میلای هستند. این روزنامه آمریکایی پس از پایان سفر وزیر خارجه سوریه به مصر اعلام کرد که ممکن است عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر و بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در اواخر آوریل و پس از ماه رمضان با یکدیگر دیدار کنند اما هنوز زمان و مکان این نشست تعیین نشده است. به موازات این خبر هم آسوشیتدپرس در گزارش خود نوشت که وزرای خارجه مصر و سوریه نشست دوجانبه غیرعلنی داشتند و سپس مذاکراتی میان هیات‌های دو کشور برگزار شد و وزیران در مورد گسترش کانال‌های تماس دو کشور توافق کردند. بر همین اساس علیرغم تعهد دوطرف برای بازسازی روابط با یکدیگر سفر فیصل مقداد به مصر را باید به نوعی گام موثر این کشور برای پیوستن مجدد به اتحادیه عرب دانست.

سوتیتر1: ابلاغ پیام رئیس‌جمهوری مصر از سوی سامح الشکری به بشار اسد و سپس ورود وزیر خارجه سوریه به قاهره، به خوبی نشان می‌دهد که سیاست خارجی سوریه و همچنین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و دولت‌های اتحادیه عرب در حال نزدیک شدن به یکدیگر است

سوتیتر2: علیرغم تعهد سوریه و مصر برای بازسازی روابط با یکدیگر و حفظ کانال‌های سیاسی و مذاکراتی؛‌ سفر فیصل مقداد به قاهره پس از 12 سال را باید به نوعی گام موثر این کشور برای پیوستن مجدد به اتحادیه عرب دانست