ریاض و تل‌آویو در میانه عادی‌سازی؟!

فرشاد گلزاری

زمانی که پیمان ابراهیم یا همان توافق عادی‌سازی روابط اسرائیل با بحرین و امارات در سال 2020 میلادی اعلام و سپس با واسطه‌گری ترامپ امضا شد، بسیاری از تحلیلگران بر این اصل تاکید داشتند که بالاخره روزی هم تل‌آویو و ریاض عادی‌سازی روابط خود را به سمع و نظر دنیا خواهند رساند. در آن هنگام این مدل تحلیل و نگاه را خیلی خوشبینانه قلمداد می‌کردند و عده‌ای دیگر هم آن را امری محال می‌پنداشتند. اختلاف میان این دو طیف به حدی بالا گرفت که برخی مقامات سیاسی و امنیتی در تل‌آویو به این جمع‌بندی رسیدند که می‌توانند در این آشفته‌بازارِ سیاسی و امنیتی به گونه‌ای رسانه‌ها را به نفع خود مدیریت کنند که سعودی‌ها حداقل در یک باتلاق رسانه‌ای اسیر شوند. اسرائیلی‌ها به خوبی می‌دانستند که عربستان به این زودی در مورد عادی شدن روابطش با تل‌آویو موضع نخواهد گرفت؛ چراکه خطوط قرمزی در این میان وجود دارد که بخشی از آن به خاندان آل‌سعود، به عنوان گرداننده صحنه سیاسی، اقتصادی و امنیتی عربستان و بخشی دیگر به خاندان آل‌شیخ که نوادگان محمدبن عبدالوهاب هستند و امور مذهبی را مدیریت می‌کنند، مربوط می‌شود. این دو طیف از زمان تاسیس پادشاهی سعودی در سال 1750 میلادی توسط محمدبن سعود و سپس ملک عبدالعزیز، علاوه بر تقسیم وظایف میان خود، نگاه محافظه‌کارانه‌ای را پیش گرفتند که در این میان ارتباط با اسرائیل یکی از محورهایی بود که به عنوان خط قرمز در این دیدگاه محافظه‌کارانه جای گرفته بود. بر همین اساس کاملاً واضح بود که سعودی‌ها به هیچ وجه نمی‌توانستند پاسخ این حرکات رسانه‌ای اسرائیل را بدهند و به همین سبب تل‌آویو در بازه زمانی که بنیامین نتانیاهو به عنوان نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی ایفای نقش کرد تا جایی که توانست سعودی‌ها را مورد هجمه قرار داد تا شاید آنها به زبان بیایند. این روند به جایی کشیده شد که حتی برخی منابع خبری اعلام کرده بودند نتانیاهو سوار بر یک هواپیمای جت شخصی وارد خاک عربستان شده است. در اخبار تکمیلی آمده بود که هواپیمای نتانیاهو در شهر نیوم بر ای ملاقات با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی فرود آمده است. نکته اینجاست که تمام این اخبار توسط رسانه‌های اسرائیل منتشر شد اما هیچگاه توسط مقامات یا نهادهای رسمی عربستان سعودی تکذیب نشد. این موضوعات بدان جهت قابل‌ذکر بود که یادآور شویم با روی کار آمدن مجدد نتانیاهو در تل‌آویو او باز هم در حال رقم زدن همان سناریوی قبلی با عناصر تشکیل‌دهنده دولت جدید و خاصِ خود است.

رخنه از منفذ تکنولوژی!

اینکه تا چه حد ملاقات نتانیاهو با بن سلمان در سال 2020 میلادی صحت دارد، موضوع بحث ما نیست، اما نکته اینجاست که او دقیقاً همان روش قبلی را در پی گرفته است. به عنوان نمونه روزنامه اورشلیم پست حدود دو روز پیش نوشت که بنیامین نتانیاهو در سخنرانی که در کنفرانس روسای نهادهای بزرگ یهودی آمریکا در قدس اشغالی داشت، اعلام کرده که اسرائیل در تلاش برای عادی‌سازی روابط با عربستان است و چنین اقدامی تغییری تاریخی در موضع‌گیری اسرائیل در خاورمیانه ایجاد می‌کند. نتانیاهو درباره افق همکاری اقتصادی پس از صلح با عربستان نیز اظهار کرد که یکی از احتمال‌های اقتصادی، اتصال شبه جزیره عربی به بندر حیفا از طریق راه‌آهنی است که از اردن عبور می‌کند. او افزود: «این طرح بر ایجاد راه‌آهن قدیم عثمانی متمرکز خواهد بود که بخش‌هایی از آن در حدفاصل «حیفا» و «بیت شون» ساخته شده بود، به همین شکل می‌توان خطوط لوله‌های انتقال نفت را از شبه جزیره عربی به بنادرمان در دریای مدیترانه کشید و با این کار از هفت روز سفر دریایی معاف شد.» در این میان خبرگزاری بلومبرگ اعلام کرد که اسرائیل مذاکرات خود را با عربستان با هدف توسعه روابط نظامی و اطلاعاتی نزدیک‌تر، افزایش داده است. این رسانه مطرح آمریکایی به نقل از شش منبع آگاه از روند مذاکرات که نخواستند هویتشان فاش شود عنوان کرده که مسئولان اسرائیل و عربستان پیش از نشست چند هفته اخیر کارگروه شورای همکاری آمریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس درباره مسائل دفاعی و امنیتی در ریاض، نشست‌هایی را برگزار کرده‌اند. اینکه اخبار مذکور تا چه حد صحت دارد و اساساً مذاکرات در چه سطحی و با چه موضوعاتی بوده مشخص نیست اما باید دانست که سلسله اتفاق‌هایی در حال رخ دادن است که نشان می‌دهد ریاض و تل‌آویو بیش از گذشته به یکدیگر نزدیک شده‌اند.

در بیان دلیل این موضوع همین بس که روز گذشته (سه‌شنبه) فعالان سعودی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند در کنفرانس تکنولوژی با نام Leap 23 که اخیرا در ریاض آغاز شد، مشارکت گسترده اسرائیلی‌ها کاملاً واضح بوده است. فعالان سعودس در توئیتر نوشتند که مقامات عربستان تلاش دارند از این کنفرانس تکنولوژی برای تقویت عادی‌سازی روابط با اسرائیل از طریق میزبانی از مسئولان و رؤسای شرکت‌های اسرائیلی استفاده کنند. تارنمای این کنفرانس در روز نخست از سرمایه‌گذاری‌هایی بالغ بر ۹ میلیارد دلار برای حمایت از تکنولوژی‌های آینده و شرکت‌های نوپای تکنولوژی برای تقویت جایگاه عربستان به عنوان بزرگترین اقتصاد دیجیتال در خاورمیانه و شمال آفریقا خبر داد که همین موضوع نشان می‌دهد حضور اسرائیلی‌ها به دلیل رخنه تکنولوژی در این محور بوده است. این در حالیست که سایت فرانسوی «اینتلیجنس آنلاین» در گزارشی اعلام کرده که «عبدالعزیز بن محمد الهویرینی»، رئیس دستگاه امنیتی عربستان یکی از اصلی‌ترین مهره‌های برقراری روابط ریاض با اسرائیل است. حال این سوال پیش می‌آید که آیا ریاض در ابتدای عادی‌سازی با اسرائیل است یا اینکه در میانه این راه قرار دارد؟!