پاسخ جهانی به تراژدی بوچا

فرشاد گلزاری

جنگ در اوکراین هنوز در جریان است و اخبار خوبی از این کشور به گوش نمی‌رسد. 45 روز از تجاوز روسیه به این کشور می‌گذرد اما آنچه در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که عملاً بحران اوکراین را نمی‌توان در یک قاب کلی مورد تحلیل قرار داد. هر شهرِ این کشور در حال تجربه‌ای سخت و خونین است. شاید شما هم ویدئویی که از تجاوز به یک دختر اوکراینی و شکنجه او و به دست روس‌ها در شبکه‌های مجازی پخش شده را دیده باشد و شاید اینگونه نباشد، ولی به هر ترتیب این ویدئو نمایشی از اوج سقوط انسانیت و شرف در قرن 21 به شمار می‌آید که حالا در خاک اروپا اتفاق افتاده است؛ نه در عراق، سوریه، نیجریه، افغانستان و کشورهای کمتر توسعه‌یافته. اگر هم این ویدئو ساختگی باشد، باز هم آنچه در تصاویر و ویدئوها از اجساد با دستان بسته در بوچا مشاهده می‌شود، هیچ پیامی از تامین منافع توسط مسکو را مخابره نمی‌کند؛ بلکه صرفاً یک نوع «بربریت مدرن» را شاهد هستیم که داعش از 2012  میلادی تاکنون درصدد اجرای آن برآمده است! فارغ از این مسائل به نظر می‌رسد که باز هم بوی خشونت و کشتار عمومی از سوی نظامیان روسیه در اطراف کی‌یف به مشام می‌رسد؛ به گونه‌ای که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در نطق تازه خود در روز پنجشنبه گفت که میزان خرابی‌ها در شهر بورودیانکا هوناک‌تر از آن است که قبلاً در شهر بوچا آشکار شده است. زلنسکی که از کی‌یف صحبت می‌کرد اعلام کرد که جستجو میان آوار در بورودیانکا شروع شده اما وضعیت در آنجا هولناک‌تر بوده و شمار قربانیان اشغالگران روس در آنجا حتی بیشتر گزارش شده است. بر اساس اسناد موجود، بوچا و بورودیانکا هر دو در اطراف کی‌یف قرار دارند و با نزدیک شدن نیروهای روسیه به پایتخت شاهد نبردهای شدیدی بودند ولی نیروهای روسیه اکنون از این منطقه عقب‌نشینی کرده‌اند. این عقب‌نشینی به زعم مخالفان روسیه یک نوع اعلام شکست است و برخی دیگر هم معتقدند که این یک حربه نظامی و تاکتیک جدید از سوی مسکو تلقی می‌شود. آنچه در این میان مورد نظر خواهد بود، ادامه ارسال تسلیحات غرب و همچنین تصویب پنجمین بسته تحریم علیه روسیه توسط اتحادیه اروپا است. واقعیت غیرقابل انکار این است که غرب در حال پیش بردن دو موضوع کلی است. نخست ارسال تسلیحات که از سوی واشنگتن و لندن و سایرین به خاک کشورهای اروپای شرقی ارسال می‌شود و از آنجا وارد غرب اوکراین می‌شود تا علیه ارتش روسیه مورد استفاده قرار بگیرد. دومین اقدام، متزلزل کردن پایه‌های اقتصادی روسیه و هدف قرار دادن نزدیکان پوتین است؛ به گونه‌ای که حالا اعلام شده دو دخترِ پوتین از سوی بریتانیا مورد تحریم واقع شده‌اند. تحریم روسیه از ناحیه غرب چندین لایه دارد که در این سطور مجالِ توصیف و تحلیل آن وجود ندارد اما از جمله تحریم‌هایی که می‌توان به آنها در قالب پنجمین بسته تحریم اروپا علیه روسیه اشاره کرد اعمال محدودیت‌ها علیه موسسات مالی، ممنوعیت واردات زغال سنگ از روسیه و ممنوعیت صادرات فناوری پیشرفته به روسیه است. بر اساس آنچه منابع خبری مسکو در این رابطه اعلام کرده‌اند، حجم صادرات تحریم شده ۱۰ میلیارد یورو برآورد شده است، درحالی‌که محدودیت‌های واردات مواد خام و بسیار مهم بر محصولاتی به ارزش ۵.۵ میلیارد یورو در مجموع تاثیر خواهد گذاشت.

از جمله تحریم‌هایی که می‌توان به آنها در قالب پنجمین بسته تحریم اروپا علیه روسیه اشاره کرد، اعمال محدودیت‌ها علیه موسسات مالی، ممنوعیت واردات زغال سنگ و ممنوعیت صادرات فناوری پیشرفته است که حجم صادرات تحریم شده ۱۰ میلیارد یورو برآورد شده است

اخراج از مهمترین نهاد حقوق ‌بشری

چینی‌ها می‌دانند که خود از سوی دولت بایدن در مورد اصلاح نژادی اویغورها و فرستادن این جماعت به اردوگاه‌ها مورد اتهام قرار دارند؛ به همین دلیل علیه تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر ملل متحد فقط مواضع منتقدانه اتخاذ کردند و به کنار نشستند

اینکه تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه ادامه خواهد داشت یا خیر؛ موضوعی است که بدون تردید پاسخ آن مثبت است، اما در این میان اتفاق بسیار مهمی از حیث سیاسی رخ داد که آن هم اخراج و تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر سازمان ملل بود. شاید به یاد نداشته باشید، اما کمتر از یک هفته پیش جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده اعلام کرد که او و تیمش به دنبال اجماع‌سازی جهانی علیه روسیه در سازمان ملل هستند تا بتوانند این کشور را از عضویت در شورای حقوق بشر سازمان ملل معلق کنند. به نظر می‌رسد که بایدن در این اجماع‌سازی موفق عمل کرد و توانست اوضاع را به نفع خود رقم بزند؛ چراکه مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز پنجشنبه به تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر رای مثبت داد و به این ترتیب روس‌ها از این نهاد کنار گذاشته شدند. بر اساس اعلام تارنمای سازمان ملل، ۹۳ رأی موافق، ۲۴ رأی مخالف و ۵۸ رأی ممتنع برای تعلیق عضویت روسیه در این شورا وجود داشته و مجمع عمومی دلیل این موافقت را «نقض فاحش و سیستماتیک حقوق بشر» از سوی نیروهای روسیه در اوکراین اعلام کرد. بدون شک چینی‌ها هم از این موضوع (در ظاهر) خوشحال نیستند و به همین دلیل ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت امور خارجه چین اعلام کرد که پکن به‌ شدت مخالف استانداردهای دوگانه، مواجهه و رویارویی با مسئله حقوق‌بشر و استفاده از این مسئله برای تحت فشار قرار دادن سایر کشورها است. چینی‌ها می‌دانند که خودشان از سوی دولت بایدن در مورد اصلاح نژادی اویغورها مورد اتهام قرار دارند و فقط همین مواضع را اتخاذ کردند و به کنار نشستند. در این میان اما به نظر می‌رسد که ایالات متحده به دنبال آن است تا در کنار تحریم و جنگ اقتصادی روسیه، یک جنگ حقوقی جدید و تمام عیار را هم علیه این کشور به راه بیندازد که تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر سازمان ملل هم در همین راستا اجرایی شد. اما در این میان به نظر می‌رسد واشنگتن خود به تنهایی قصد دارد تا بیش از بقیه، به روس‌ها ضربه بزند؛ به گونه‌ای که سنای آمریکا پنجشنبه به اتفاق آرا دو لایحه شامل لایحه تعلیق روابط تجاری عادی با روسیه و بلاروس و نیز ممنوعیت واردات انرژی از روسیه را تصویب کرد. اقدام مذکور یک روز بعد از اعلام تحریم‌های دولت بایدن علیه بزرگترین موسسات مالی روسیه و اعضای خانواده پوتین و حاکمان در کرملین صورت گرفت؛ تا جایی که آمریکا همسر و دختر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه پوتین را نیز تحریم کرد که نشان از حمله به حلقه اول کرملین دارد. حال باید دید که تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر می‌تواند آغازگر جنگ حقوقی تمام عیار آمریکا علیه مسکو باشد یا خیر؟