شلوغ‌کاری سیاسی به سبک اردوغان!

فرشاد گلزاری

 بدون تردید انتقال قدرت در ایالات متحده را باید یکی از موضوعات به شدت تاثیرگذار در نظام بین‌الملل دانست. سال گذشته پس از آنکه انتخابات 13 نوامبر 2020 برگزار و مشخص شد که دونالد ترامپ باید از کاخ سفید خارج شود، بسیاری از روسای کشورها به این فکر فرو رفتند که چه آینده و سرنوشتی در مقابل آنها قرار خواهد داشت. دلیل این نگرانی هم ورود دموکرات‌ها به کاخ‌سفید و شروع دوره چهارساله ریاست جمهوری جو بایدن در ایالات متحده بود که هنوز هم بسیاری از کشورها از این تعویض قدرت به شدت نگران هستند و معتقدند که دیر یا زود بایدن و تیمش به سراغ آنها خواهند آمد. در رده اول، عربستان سعودی و سپس سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس در فهرست ایالات متحده قرار گرفتند. سعودی‌ها به دلیل پرونده‌های حقوق‌بشری و همچنین تعدد و تکرار اعدام‌ها بعلاوه مفتوح بودن پرونده قتل جمال خاشقجی به دستور محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، از زمان آمدن بایدن بارها مورد عتاب و خطاب قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر ایالات متحده در این رهگذر سعی کرده تا نقش‌های زیادی به قطر یا امارات در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بدهد که این به معنای کنار گذاشتن عربستان از برخی مسائل و پرونده‌ها است. در این میان کشورهای دیگری مانند ایران هم در فهرست سیاست‌های جدید دموکرات‌های کاخ‌سفید قرار گرفتند که محوریت برجام و مذاکرات هسته‌ای بود. پاکستان هم به دلیل حضور در پرونده افغانستان به نوعی برای ایالات متحده ارزشمند به حساب می‌آید و حالا به نوعی در کانون توجه واشنگتن قرار دارد. چین و روسیه هم در اولویت اول آمریکایی‌ها در عرصه سیاست خارجی به شمار می‌روند اما واقعیت این است که یک کشور از زمان اعلام پیروزی بایدن در انتخابات سال گذشته بیش از هر نقطه‌ای دیگر ناراحت و نگرانِ به روی کار آمدن دموکرات‌ها بود و حالا به نظر می‌رسد که اوضاع دقیقاً برخلاف میل آن در حال رقم خوردن است. این کشور جغرافیایی است که باید آن را تنها نقطه اتصال قاره آسیا با اروپا دانست و همچنین باید آن را تنها عضو مسلمان ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) قلمداد کرد که برای ایالات متحده یک شریک مهم به حساب می‌آید. این کشور جایی نیست جز ترکیه. جغرافیایی که حالا بر سر انگشتان رجب طیب اردوغان می‌گردد و طی سه سال اخیر انواع و اقسام مشکلات اقتصادی، سیاسی و نظامی را به خود دیده است. ترکیه از زمان روی کار آمدن اردوغان و استقرار او در « کاخ آکسارای»، یک نوع سیاست خارجی تهاجمی را در دستور کار خود قرار داد که محصول آن به راحتی قابل لمس و مشاهده است. از مداخله و ورود غیرقانونی به سوریه گرفته تا حضور مستشاری و فروش تسلیحات مدرن به لیبی، تنها بخشی از پرونده‌هایی است که ترکیه در آن حضور دارد و باید در این راستا پرونده قره‌باغ و حضور نظامی ارتش این کشور در شمال عراق به بهانه تقابل با پ.ک.ک را به فهرست اقدامات اخیر آنکارا قرار داد. در فاز دیگر باید توجه داشت که ترکیه در شرق مدیترانه بارها و بارها مزاحم منافع ملی یونان و قبرس شده است و اخیراً این مزاحمت‌ها به حدی افزایش پیدا کرد که ایالات متحده و فرانسه اقدام به نوسازی ساختار نظامی یونان علیه آنکارا کرده‌اند.

اردوغان، پس از درخواست سفیران اروپایی و آمریکایی از آنکارا برای آزادی  عثمان کاوالا، از وزارت خارجه ترکیه خواست تا هر چه سریعتر آنها را به عنوان «عناصر نامطلوب» معرفی و اخراج کند و این به معنای قطع ارتباط احتمالی آنکارا با نیمی از کشورهای مهم جهان از حیث نفوذ آنها در صنعت، اقتصاد و امنیت جهانی است

قیام علیه 10 کشور!  

همزمان با دستور اردوغان برای اخراج سفرای 10 کشور غربی، شش حزب مخالفِ او در ترکیه، با نگاه به انتخابات آتی، روی طرحی برای پایان دادن به ریاست جمهوری اردوغان و بازگشت به نظام پارلمانی کار می‌کنند تا بتوانند اوضاع را سر و سامان دهند

یکه‌تازی اردوغان و ترکیه صرفاً در این پرونده‌ها خلاصه نمی‌شود بلکه او از کودتای نافرجام جولای 2016 میلادی تا به امروز نه تنها هزاران نفر را از ساختار اداری و سیاسی ترکیه اخراج کرد و نظام ریاستی را جایگزین نظام پارلمانی کرد، بلکه هر روز که می‌گذرد شاهد این هستیم که او یک سناریوی جدید را همسو با کودتای 2016 کلید می‌زند و در دستور کار می‌گذارد. ترکیه تا به امروز نتوانسته علیرغم رابطه خود با آمریکا، فتح‌الله گولن، رهبر جریان گولن را از واشنگتن تحویل بگیرد و محاکمه کند و به همین دلیل روابط اردوغان با کاخ‌سفید هنوز در این یک مورد تیره و تار است. مساله اینجاست که این پرونده به سرانجام نرسیده و حالا پرونده جدید با محوریت «عثمان کاوالا»، تاجر و فعال ترکیه‌ای متهم به دست داشتن در کودتای جولای 2016 توسط اردوغان مفتوح شده است. چندی پیش بسیاری از کشورهای اروپایی و در رأس آنها ایالات متحده از دولت ترکیه خواستند تا این تاجر ترک‌تبار را آزاد کند ولی این خواسته آنها نه تنها اجابت نشد، بلکه طی روزهای اخیر سفرای 10 کشور اعم از ایالات متحده، آلمان، دانمارک، فنلاند، فرانسه، هلند، سوئد،کانادا، نروژ و نیوزلند توسط وزارت خارجه ترکیه فراخوانده شدند و به آنها در مورد رفتارشان تذکر داده شد. متعاقباً دولت‌هایی که سفرایشان فرا خوانده شده بودند به این رفتار آنکارا اعتراض کردند، اما روز گذشته اتفاقی در ترکیه رخ داد که عملاً تمام معادلات هر 10 کشور را به هم زد و نشان داد که اردوغان هنوز هم قابل پیش‌بینی نیست. بر اساس گزارش خبرگزاری آناتولی، روز گذشته (یکشنبه) رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه پس از درخواست سفیران اروپایی و آمریکایی از آنکارا برای آزادی  عثمان کاوالا، از وزارت خارجه ترکیه خواست تا هر چه سریعتر آنها را به عنوان «عناصر نامطلوب» معرفی کند. این اقدام اردوغان به صورت واضح نشان می‌دهد که دولت ترکیه سفرای هر 10 کشور مذکور را از کشورش اخراج خواهد کرد و این به معنای قطع ارتباط احتمالی آنکارا با نیمی از کشورهای مهم جهان از حیث نفوذ آنها در صنعت، اقتصاد و امنیت جهانی است. این اقدام البته واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت. به عنوان مثال صبح روز گذشته (یکشنبه) وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که منتظر است تا طرف ترکیه‌ای تصمیم آنکارا در اخراج سفیران ۱۰ کشور از جمله سفیر واشنگتن را روشن کند. این درحالی است که سوئد، نروژ و هلند اعلام کردند که هیچگونه ابلاغیه رسمی از ترکیه در مورد اخراج سفیران خود از آنکارا دریافت نکرده‌اند. دولت آلمان نیز اعلام کرد که در حال انجام رایزنی‌های فشرده با ۹ کشور دیگر برای بحث در مورد تصمیم ترکیه برای اخراج سفیران خود است. رئیس پارلمان اروپا نیز گفت که تصمیم ترکیه برای تعیین ۱۰ سفیر به عنوان «عنصر نامطلوب» نشان دهنده تغییر استبدادی دولت ترکیه است. همزمان با این دستور اردوغان، شش حزب مخالفِ او در ترکیه، با نگاه به انتخابات آتی، روی طرحی برای پایان دادن به ریاست جمهوری اردوغان و بازگشت به نظام پارلمانی کار می‌کنند که گفته می‌شود این اقدام به نوعی پس از دستور اخیر وی برای اخراج سفرای 10 کشور از ترکیه در دستور کار مخالفان داخلی رئیس جمهوری ترکیه قرار گرفته است. بر این اساس می‌توان گفت که اردوغان باز هم دست به یک شلوغکاری سیاسی زده است که به نظر می‌رسد باید آن را هشدار جدی به شرکای غربی آنکارا دانست.