چراغ سبز راهبرد تهاجمی‌تر به ریاض

فرشاد گلزاری

 بیش از شش سال است که یمن در باتلاق یک جنگ نابرابر و نامتقارن فرورفته است؛ باتلاقی که به نوعی باید آن را یک پروژه تحمیل شده از سوی عربستان به مردم یمن دانست. کشوری که سعودی‌ها دهه‌ها آن را حیاط خلوت خود می‌دانستند و اساساً به آن توجهی نداشتند ولی از سال 2015 میلادی که یکباره صدای شلیک موشک‌های اروپایی از جنگنده‌های سعودی و اماراتی شنیده شد، همه چیز دگرگون شد.

عربستان نه تنها مستندسازی جنایات جنگی یمن را با بن‌بست روبرو کرد، بلکه سعودی‌ها عملاً به توقیف کشتی‌های حامل سوخت صنعا ادامه می‌دهند که این اقدام به نوعی برای ضربه زدن به اقتصاد یمن و ممانعت از تزریق پول به این کشور به شمار می‌آید

این دگرگونی شاید به زعم عربستان در همان روزهای اول به نفع ریاض رقم می‌خورد و پایان می‌یافت اما واقعیت این است که این رخداد نه تنها جنبه عملیاتی به خود نگرفت، بلکه اساساً سعودی‌ها در طول این شش سال میلیاردها دلار هزینه کردند اما فعلاً خروجی خاصی در یمن نصیب آنها نشده است. در این مسیر اماراتی‌ها هم پس از آنکه با ریاض همسو شدند و در جنوب این کشور توانستند اوضاع را به نفع خود رقم بزنند، هزینه‌های گزافی را متحمل شدند اما اصل ماجرا این است که ابوظبی هم پس از مدتی خود را از پروژه یمن و پرونده‌ای که عربستان آن را کلید زده بود، خارج کرد.

این موضوع میان دو کشور که خود را برادر یکدیگر می‌نامیدند، موجب اختلاف شد و این تضاد منافع تا همین امروز هم ادامه دارد. حالا با گذشت شش سال از آغاز بحران در یمن، شاهد آن هستیم که پرونده یمن در حال تبدیل شدن به یک مطالبه نسبتاً جهانی از عربستان است؛ به گونه‌ای که برخی کشورها و همچنین هانس گروندبرگ، فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل به یمن که به تازگی به جای مارتین گریفیث مشغول به کار شده،  به نوعی در حال هوشیار کردن عربستان هستند تا به نوعی بتوانند جنگ یمن را به پایان برسانند یا اینکه اگر قادر به اعمال فشار بر ریاض نیستند، بتوانند اوضاع را به نحوی دیگر پیش ببرند که صدای اعتراض جامعه ملل

فرو بنشیند.

یکی از موضوعاتی که باید به آن اشاره کرد، سفر اخیر هانس گروندبرگ، فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن به عربستان سعودی بود. او اواسط هفته گذشته برای حل و فصل بحران یمن به ریاض سفر کرد و در بدو ورود بافیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی دیدار و گفت‌وگو کرد. طبق گزارش خبرگزاری رسمی عربستان (واس) دو طرف درباره تلاش‌ها و ابتکار عمل‌های ارائه شده توسط ریاض با هدف دستیابی به امنیت، ثبات و صلح در یمن با هم دیدار و رایزنی کردند، اما نکته‌ای که در اینجا باید موردنظر قرار بگیرد این است که عملاً هیچ صحبتی از تجاوزات روزانه ائتلاف متجاوز عربی به سرکردگی عربستان علیه غیرنظامیان یمنی صورت نگرفت، بلکه آنها انصارالله را متهم کردند.

موضوع مهمتری که در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که نماینده سازمان ملل در این سفر چند پرونده و در رأس آنها پرونده برکناری عبدربه منصور هادی، رئیس‌جمهوری مستعفی یمن، بحران انسانی و همچنین جنگ در جنوب یمن را مورد بررسی قرار داد و این سه محور نشان می‌دهد که سازمان ملل باز هم از سوی تیم بایدن برای پایان دادن به جنگ یمن تحت فشار است و این فشار متعاقباً حالا بر دوش ریاض است. اینکه دیده می‌شود فرستاده ویژه سازمان ملل، پرونده کنار گذاشتن منصورهادی از ساختار تحولات یمن را در دستور کار خود قرار داده، دو موضوع مهم را گوشزد می‌کند.

سازمان ملل سعی دارد با کنار گذاشتن منصور هادی از معادلات یمن، تقصیرهای عربستان در مورد جنگ یمن و تمام شکست‌هایی که طی شش سال گذشته متحمل شده‌ است را متوجه او کند

تطهیر چهره ریاض

دلیل اول در مورد اینکه چرا سازمان ملل خواستار کنار گذاشتن منصور هادی است، به نوعی یک سناریوی فریب به حساب می‌آید. سازمان ملل عملاً با این اقدام سعی می‌کند تا تقصیرهای عربستان در مورد جنگ یمن و تمام شکست‌هایی که طی شش سال گذشته متحمل شده‌اند را متوجه منصور هادی کند. موضوع دوم این است که سعودی‌ها اگر منصور هادی را کنار بگذارند به صورت تلویحی به ایالات متحده و جامعه جهانی می‌فهمانند که قرار است به سمت تنش‌زدایی با صنعا حرکت کنند که البته این موضوع با اتفاقاتی که طی 48 ساعت گذشته در یمن رخ داده، کاملاً در تعارض است.

دلیل اول این تعارض، مخالفت شورای حقوق بشر با تمدید مأموریت مستندسازی جنایت جنگی یمن است. المیادین در این مورد اعلام کرد که به دنبال اعمال فشار عربستان به غرب برای عدم تمدید مأموریت تیم بازرسی سازمان ملل برای جمع‌آوری اسناد و مدارک مربوط به ارتکاب جنایات سعودی در جنگ یمن، شورای حقوق بشر این مأموریت را تمدید نکرد و این تصمیم اگرچه با مخالفت دبیرکل سازمان ملل روبرو شد، اما به نظر می‌رسد که ریاض باز هم توانسته خود را به حاشیه جنگ یمن بکشاند.

این تصمیم در حالی اعلام شد که هنریتا فور، مدیر اجرایی صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) ماه پیش طی سخنانی در شورای امنیت سازمان ملل متحد گفته بود که هر ۱۰ دقیقه یک کودک یمنی به ‌دلیل گرسنگی و بیماری‌ ناشی از جنگ یمن، جان خود را از دست می‌دهد. از سوی دیگر بامداد روز گذشته (جمعه) منابع میدانی و محلی خبرگزاری المسیره اعلام کردند که جنگنده بمب‌افکن‌های ائتلاف سعودی ۲۶ بار شهرستان صرواح، ۱۰ بار شهرستان الجوبه و ۲ بار شهرستان مدغل واقع در استان مأرب را بمباران کردند.

از سوی دیگر، منابع نظامی یمنی گزارش دادند که نیروهای وابسته به ائتلاف سعودی طی دو روز گذشته، ۲۶۸ بار با حملات هوایی، موشکی و توپخانه، آتش‌بس الحدیده را نقض کردند. آژانس مهاجرت وابسته به سازمان ملل متحد هم دیروز (جمعه) اعلام کرد که درگیری‌ها در اطراف شهر اصلی مأرب در یمن، طی ماه گذشته نزدیک به ۱۰ هزار نفر را آواره کرده است. این اخبار در حالی منتشر شده که ارتش یمن از انهدام یک فروند پهپاد جاسوسی آر.کی.یو 20 ساخت آمریکا در مرز عربستان و یمن خبر داد و همین موضوع نشان می‌دهد که جنگ میان طرفین همچنان در یمن ادامه دارد.

این امر بیانگر آن است که سازمان ملل علیرغم آنکه نشان می‌دهد به دنبال پایان جنگ یمن است؛‌ به نوعی در حال مهندسی اوضاع در پرونده یمن به نفع ریاض است؛ چراکه نه تنها مستندسازی جنایات جنگی یمن با بن‌بست روبرو شده، بلکه عربستان عملاً به توقیف کشتی‌های حامل سوخت صنعا ادامه می‌دهد که این اقدام به نوعی برای ضربه زدن به اقتصاد یمن و ادامه گرسنگی مردم و ممانعت از تزریق پول به این کشور به شمار می‌آید که بدون شک بحران را تعمیق می‌کند؛ بر این اساس شاهد راهبرد تهاجمی‌تر در یمن از سوی ریاض خواهیم بود.