تکرار سپتامبر سیاه؛ آنچه اروپا را می‌ترساند!

فرشاد گلزاری

چند روز پیش شاهد برگزاری لویه جرگه مشورتی در کابل با حضور حدود 3هزار تن از سران قبایل و اعضای طیف‌های مختلف دینی و قومی بودیم که سر و صدای زیادی به پا کرد. جلسه‌ای که برای آزادی 400 تن از خطرناکترین زندانیان طالبان برگزار شد تا دولت اشرف غنی بتواند تبعات آزادی این اشخاص را، میان خود و سایر نفرات تقسیم کند. در این مسیر بسیاری از تحلیلگران به این نتیجه رسیدند که این روند و آزادی زندانیان طالبان توسط دولت افغانستان صرفاً مدلی از اعمال فشار بر کابل است که در پسِ آن ایالات متحده  قرار دارد. اینکه آمریکایی‌ها در این مسیر چه هدفی دارند و عموماً منافعشان چگونه از این طریق تامین می‌شود، موضوعی است که بخشی از آن به مسائل میدانی و بخش دیگر، به مسائل سیاسی مربوط می‌شود. در حوزه سیاسی همانگونه که تمام دنیا می‌دانند، طالبان با آمریکا نه تنها پای میز نشست، بلکه اقدام به عقد یک قرارداد با ابهام‌های فراوان کرد. در این قرارداد صریحا آمده است که فقط نیروهای آمریکا در امان هستند و این به معنای اعلام جنگ علیه دولت فعلی کابل است. همچنین طالبان در این قرارداد آزادی بی قید و شرط زندانیان خود را خواستار شده است که حدود 4700 نفر آنها آزاد شده‌اند و تنها 400 نفر از آنها در زندان‌های دولتی افغانستان  هستند که هفته اخیر دولت افغانستان حکم آزادی آنها را امضا کرد و حالا آنها در حال آزاد شدن هستند. همین موضوع است که باعث می‌شود آن بخش از توافق طالبان که صرفاً سیاسی است وارد دالان‌های تاریک مسائل میدانی و عملیاتی شود. بر این اساس تمام این توافق به این جهت بود که طالبان بتواند به آمریکا و متحدانش بفهماند که بعد از 19 سال جنگ و خونریزی، این طالبان است که همچنان دست برتر را در حوزه میدانی و نظامی دارد. آمریکایی‌ها در زمان ترامپ به این نتیجه رسیدند که قدرت طالبان در حوزه عملیاتی بسیار بالا رفته و همین موضوع آنها را نگران کرد. بارها و بارها دفتر معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) اعلام کرده بود که کارمندان این دفتر توسط عناصر طالبان تهدید به مرگ و آدم‌ربایی شده‌اند و حتی برخی از آنها به دلیل شدت بارِ روانی، از افغانستان گریختند و به اروپا پناهنده شدند. از جهتی دیگر پنتاگون برای اینکه بتواند افکار عمومی جهان را با خود و علیه طالبان هماهنگ کند و به همه بگوید که لشگرکشی آنها بی‌هدف نبوده است، اقدام به انتشار مطالب و اخبار جهت‌دار کرد. به عنوان مثال از حدود 3 سال پیش ما شاهد آن هستیم که حتی اگر یک سرباز آمریکایی در افغانستان مجروح می‌شود، رسانه‌های آمریکا آن را با شدت تمام انعکاس می‌دهند تا بتوانند حضور خود را مجاز و لازم جلوه دهند. از سوی دیگر بسیاری از گزارش‌هایی که توسط گزارشگران سازمان ملل منتشر می‌شود، صریحا نشان می‌دهد که طالبان همچنان با دوست و یار قدیمی خود یعنی سازمان تروریستی القاعده در ارتباط است و بخشی از طالبان هم با داعش ارتباط گرفته است. این مولفه‌های ضد امنیت موجب شده تا نه تنها امنیت افغانستان بلکه امنیت پیرامونی و فرامنطقه‌ای این کشور مورد تهدید واقع شود. همه می‌دانند که آزاد شدن این حجم از زندانیان طالبان آن هم در زمانی که داعش در حال فعالیت در مناطق شرقی و شمال شرقی افغانستان مانند ولایت ننگرهار هستند، می‌تواند به مثابة کشیدن ضامن یک نارنجک باشد. اینکه دولت به طالبان تعهد آزادسازی زندانیانش را داده، موضوعی است که بیش از همه چیز در آن، فشار ایالات متحده موردنظر است؛ چراکه طالبان اساساً دولت افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد و همین مساله سوال‌های بسیار جدی در مورد وضعیت صلح افغانستان و همچنین مذاکرات بین‌الافغان به وجود آورده است.

دفتر معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) بارها اعلام کرده که کارمندان این دفتر توسط عناصر طالبان تهدید به مرگ و آدم‌ربایی شده‌اند و حتی برخی از آنها به دلیل شدت بارِ روانی، از افغانستان گریخته و به اروپا پناهنده شده‌اند

چرا اروپا نگران است؟   

روز شنبه طالبان با انتشار بیانیه‌ای و دقیقاً قبل از آنکه مذاکرات بین‌الافغان شروع شود، اعلام کرد که دولت اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان را به عنوان یک سیستم مشروع به رسمیت نمی‌شناسد. در بیانیه این گروه آمده است که دو روز زودتر، مشاور دولت کابل اعلام کرد که اصطلاح بین‌الافغان‌ها که بیانگر روند مذاکره است، نادرست بوده و مذاکرات باید بین دولت کابل و طالبان در کنار دیگر ملاحظات صورت بگیرد. بیانیه طالبان چند روز پس از برگزاری لویه جرگه منتشر شد که در آن آزادی ۴۰۰ زندانی طالبان به عنوان حسن نیت دولت کابل یک نقطه عطف بزرگ تایید شد و به نظر می‌رسد که راهی به سوی مذاکرات بین‌الافغان‌ها باز کرد. این در حالی است که زلمای خلیل‌زاد، فرستادۀ ویژۀ امریکا برای صلح افغانستان روز گذشته (یکشنبه) خواستار آغاز بی‌درنگ گفتگوها میان افغان‌ها شد. او در پیامی در صفحۀ تویترش با انتقاد از حمله به فوزیه کوفی، عضو هیئت مذاکره‌کنندۀ کابل از تمامی طرف‎‌ها خواست تا روند صلح را سرعت بخشند و هر چه زودتر، مذاکرات بین‌الافغان را آغاز کنند. اینکه طالبان دولت را قبول ندارد و به آن «اداره کابل» می‌گوید، موضوعی است که از سال 2001 تاکنون ادامه دارد اما موضوع اینجاست که روند مذکور و تبعات آن به اینجا ختم نمی‌شود. بسیاری از کشورهای اروپایی که از سال 2001 میلادی تاکنون تحت عنوان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با آمریکا در افغانستان حضور داشتند، حالا نگران این هستند که با آزاد شدن زندانیان طالبان و به خصوص 400 تن از خطرناکترینِ‌ آنها، نه تنها نظامیان خود در خاک افغانستان، بلکه شهروندان و خاک کشورهایشان مجدداً مورد تهاجم قرار بگیرند. نمونه آن را می‌توان ابراز نگرانی فرانسه، هلند و اتریش دانست. برای مثال وزارت امور خارجه فرانسه اعلام کرد که این کشور از دولت افغانستان خواسته آن دسته از ستیزه‌جویان طالبان که به کشتن شهروندان فرانسوی محکوم شده‌اند را مشمول تفاهم‌نامه آزادی زندانیان نکند. بر این اساس، پاریس از وجود چند تروریست محکوم به قتل شهروندان فرانسوی در افغانستان، در میان کسانی که قرار است آزاد شوند، به شدت نگران است و فوراً از دولت افغانستان خواسته است که آزادی این تروریست‌ها را عملی نکند. این در حالیست که مخالفت بر سر آزادی زندانیان، که در میان آن‌ها کسانی متهم به ارتباط با برخی از خونین‌ترین حملات افغانستان نیز حضور دارند، همین حالا هم مذاکرات صلح را ماه‌ها به عقب انداخته است و به همین دلیل بسیاری از مقامات و تحلیلگران معتقدند که طالبان مایل به گفت‌وگو در قالب مذاکرات بین‌الافغان نیست. سرباز زدن طالبان از مذاکره در پرتو آزادی حدود 5200 نفر زندانی این گروه، می‌تواند برای اروپایی‌ها و به طور کلی کشورهای عضو جامعه اطلاعاتی غرب خطرناک باشد؛ چراکه آنها معتقدند طالبان با آزاد شدن پتانسیل میدانی خود، به دنبال آن خواهد بود که با اعمال فشار بر کابل بتواند اوضاع را به نفع خود هدایت کند و اینجاست که نام امارت اسلامی و همچنین رابطه با القاعده مجدداً برجسته می‌شود.

مخالفت بر سر آزادی زندانیان، که در میان آن‌ها متهم‌های ارتباط با برخی از خونین‌ترین حملات افغانستان نیز حضور دارند، همین حالا هم مذاکرات صلح را ماه‌ها به عقب انداخته است و به همین دلیل بسیاری از مقامات معتقدند که طالبان مایل به گفت‌وگو در قالب مذاکرات بین‌الافغان نیست