کاراکاس، سنگر استراتژیک

فرشاد گلزاری

 پس از مرگ «هوگو چاوز»، رئیس‌جمهوری سابق ونزوئلا بسیاری بر این اعتقاد بودند که ونزوئلا همان روند گذشته را پیش خواهد گرفت و مشکلی برای اقتصاد این کشور به وجود نمی‌آید. به یاد داریم که در زمان ریاست جمهوری چاوز، ونزوئلا درگیر یک طاعون اقتصادی و سیاسی شده بود که بخشی به تحریم‌های آمریکا مربوط بود؛ اما یکی از دلایل اصلی آن، نزدیک شدن بیش از حد ایران به ونزوئلا و همچنین روسیه بود. به یاد داریم که در اواخر عمر چاوز، اخباری از شدت و تعمیق مشکلات اقتصادی در ونزوئلا منتشر شد و ارقامی که در مورد تورم این کشور مخابره می‌شد به حدی بالا و باورنکردنی بود که بسیاری معتقد بودند ونزوئلا از درون فرومی‌پاشد. چندی بعد تصاویری از حمله مردم به سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های عرضه مواد غذایی منتشر شد و در همین راستا صف‌های طولانی تهیه دارو و ملزومات روزانه، بر خروجی رسانه‌های دنیا قرار گرفت. در همان موقع بسیاری از تحلیلگران شاغل در اندیشکده‌های اقتصادی و سیاسی رسماً اعلام کردند که سال‌ها طول می‌کشد تا بدنه و بطن ساختار اقتصادی ونزوئلا مجدداً احیا شود؛ البته انها این موضوع را مشروط به این مولفه دانسته بودند که آمریکا تحریم‌های خود علیه کاراکاس را لغو  و ونزوئلا هم روابطش را با ایالات متحده عادی کند. در این راستا حتی بحث حمایت اقتصادی چین و روسیه از ونزوئلا و فروش نفت این کشور هم مطرح بود که تازه اگر تمام این موارد انجام می‌شد، می‌توانستیم آینده اقتصادی ونزوئلا را مثبت و روشن قلمداد کنیم.

هدف قرار دادن شبکه بولیواری باعث شد تا هیچ پولی در این شبکه‌ها تزریق نشود و درنهایت پروژه محرومیت‌زدایی، سوادآموزی و بهداشت عمومی با مشکل روبرو شد و در انتها این مردم ناراضی بودند که مادورو را هدف اعتراض‌ قرار دادند

چندی بعد چاوز درگذشت و «نیکلاس مادورو» به روی کار آمد. در همان اوایل نه تنها وضعیت اقتصادی و سیاسی درست نشد بلکه روابط با آمریکا به بدترین سطح خود رسید. تنش‌ها افزایش یافت و هر روز شاهد آن بودیم که رسانه‌های ایالات متحده به صورت علنی ونزوئلا را آماج حملات خود قرار می‌دادند. این روند شیب صعودی به خود گرفت و مادورو به همراه تیمش به سیبل نهادهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی آمریکا تبدیل شد. به یا داریم که ترور شخصیت‌های سیاسی و امنیتی ونزوئلا به سرعت در دستور کار سازمان سیا قرار گرفت و هر چند روز یکبار جسد آنها در خانه‌هایشان یا در کوچه پس کوچه‌های کاراکاس توسط پلیس جنایی یا سرویس اطلاعاتی ونزوئلا کشف می‌شد. این اقدامات خشن حامل یک پیام از سوی آمریکا به مادورو بود: «کوتاه نیایی، کشورت را به زباله‌دانی تبدیل می‌کنیم!»

واشنگتن و دفنِ اندیشه بولیواری

فارغ از اینکه اقدامات تخریبی ایالات متحده در فاز امنیتی و اقتصادی ونزوئلا را با مشکلات عدیده‌ای روبرو کرد، باید به این موضوع توجه داشته باشیم که اساساً ایالات متحده و ساختار امنیتی و اطلاعاتی آن یک بازوی تمام‌عیار و قدرتمند برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی آمریکا در ونزوئلا به حساب می‌آید. به عنوان مثال در مورد انقلاب 2014 اوکراین و درگیری روسیه و آمریکا در این کشور که منجر به اشغال شرق اوکراین توسط استقلال‌طلبان تحت حمایت روسیه شد، بارها شنیدیم که یک جنگ سرد تمام عیار (اما استراتژیک) توسط دو طرف در اوکراین اتفاق افتاد. در همان زمان جنازه‌های افسران عملیاتی سازمان سیا در شهرهای لوهانسک و دونتسک طی چند روز در خیابان‌ها و جوی‌های آب پیدا شد که قصد مسکو از این سلسله اقدام‌ها، مخابره پیام تهدید به واشنگتن بود که درنهایت تا حدودی این جنگ سرد به نفع روسیه تمام شد. در مورد ونزوئلا هم این موضوع صدق می‌کند اما ایالات متحده تنها به همین محور بسنده نکرد؛ به عبارتی دیگر باید بگوییم که سناریوی آمریکایی‌ها در ونزوئلا یک پروژه به هم تنیده و در هم پیچیده است که اضلاع مختلفی دارد و اتفاقاً در مورد این پرونده آمریکا رسماً اعلام کرده که «سازمان سیا» عهده‌دار و گرداننده پرونده ونزوئلا است. افشای این موضوع به صورت کامل نشان می‌دهد که حتی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده در مورد تحریم‌های اقتصادی و همچنین تحریمِ تکنولوژی صنایع نفت ونزوئلا و بسترهای فروش آن، عملا از سیا  فرمان می‌گیرد.

فارغ از اینکه اقدامات تخریبی آمریکا در فاز امنیتی و اقتصادی ونزوئلا را با مشکلات عدیده‌ای روبرو کرد، باید به این موضوع توجه داشته باشیم که اساساً ایالات متحده و ساختار اطلاعاتی آن یک بازوی تمام عیار و قدرتمند برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی در ونزوئلا به حساب می‌آید 

در همین راستا می‌بینیم وزیر خارجه روسیه در جریان سفر روز پنجشنبه خود به کاراکاس با انتقاد از تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا می‌گوید از نیکولاس مادورو در شرایطی که واشنگتن اعمال فشار بیشتر بر این کشور آمریکای جنوبی را اعمال می‌کند، حمایت می‌کنیم. این بدان معنی است که روسیه عملاً از چند سال پیش تا حالا تمرکز ویژه‌ای بر ونزوئلا پیدا کرده و به دنبال تقابل و سرشاخ شدن با آمریکا است. درست است که داده‌هایی در مورد اعزام نیروهای اطلاعاتی و نظامیِ روسیه به ونزوئلا وجود دارد اما آنچه برای مسکو و واشنگتن اهمیت دارد «نفت» است؛ چراکه لاوروف از کاراکاس اعلام کرد شرکت‌های نفتی روسیه با خرید بیشتر نفت خام این کشور عضو اوپک به نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا کمک می‌کنند تا اوضاع خود را بهبود ببخشند. این در حالیست که هنوز مشخص نیست این تحریم‌ها بر بازارهای نفت‌ خام تاثیر خواهد داشت یا خیر!

حال سوال این است که آمریکا چگونه ونزوئلا و مادورو را زمین‌گیر کرد؟ واقعیت این است که واشنگتن تقریباً از سناریوی مشابه علیه ونزوئلا استفاده کرده و شاید هم برعکس. تفاوت این دو پرونده در این است که آمریکایی‌ها شبکه بولیواریِ ونزوئلا (سازمان و نهادی بومی که با دریافت بودجه از دولت به محرومیت‌زدایی در ونزوئلا می‌پرداخت) را شناسایی کرد و منابع مالی آن را هدف قرار داد. پس از این مرحله، تکنولوژی نفت ونزوئلا را تحریم کرد و به کشورهای اروپایی و متحدانش هشدار داد که نباید از کاراکاس نفت بخرند. همین موضوع باعث شد تا هیچ پولی در شبکه‌های بولیواری تزریق نشود و در نهایت پروژه محرومیت‌زدایی، سوادآموزی و بهداشت عمومی با مشکل روبرو شد. در انتها این مردم ناراضی بودند که دولت مادورو را هدف اعتراض‌های خود قرار دادند. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها چگونه ساختار اقتصادی و اجتماعی ونزوئلا را تخریب و آن را به یک معضل امنیتی و سیاسی برای مادور و تیمش تبدیل کردند.

دوگانه ترامپ - گوایدو!

رونمایی از «خوان گوایدو» توسط آمریکایی‌ها در سال گذشته یکی دیگر از سناریوهای ایالات متحده برای خلق چالش جدید در حوزه سیاسی و اجتماعی علیه مادورو و طرفدارانش بود. شاید در گذشته بر این باور بودیم که آمریکا چندان روی گوایدو سرمایه‌گذاری نکرده است اما اخیراً شاهد بودیم که دونالد ترامپ در مراسم نطق سالانه خود در مجلس نمایندگان آمریکا با عنوان «وضعیت کشور» رائه شد، از گوایدو دعوت کرده بود که در این مراسم شرکت کند. ترامپ او را اینگونه به سناتورها و نمایندگان کنگره معرفی کرد: «خانم‌ها و آقایان؛ خوآن گایدو، مردی که برای مردم کشورش آرزوهای بزرگ دارد!»

به نظر می‌رسد همین عبارت ترامپ گویای تمام مطالب است. تاکنون هیچ رئیس‌جمهوری در آمریکا، حمایت خود از رهبر یک اپوزیسیون را به صورت علنی آن هم در قوه مقننه و در جلو دوربین صدها رسانه انجام نداده بود؛ به همین دلیل است که می‌گوییم ترامپ به دنبال یک براندازی نَرم اما همه‌جانبه در ونزوئلا است که فقرات آن را نفت و منافع اقتصادی تشکیل می‌دهد؛ چراکه جنس و میزان ذخایر نفتی ونزوئلا، بهتر و بالاتر از عربستان سعودی ارزیابی شده است. ازاین‌رو کاراکاس برای مسکو و واشنگتن یک سنگر استراتژیک از نوع اقتصادی، ژئوانرژی و امنیتی  به حساب می‌آید.