آمریکا بازنده اصلی میدان شد
توافق پوتین و اردوغان بر سر کردها
سیدمحمد میرزامحمدزاده
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز سه‌شنبه در شهر اقامتی معروف سوچی دیدار کردند؛ دستور جلسه این دیدار موضوع مهمی بود که در چند هفته اخیر همه توجهات را به خود جلب کرده است: ترسیم پایان بازی هشت سال جنگ داخلی در سوریه. خبرگزاری سی‌ان‌ان در این رابطه نوشت: این دو رهبر پس از دیدار دوجانبه، به یک تفاهم‌نامه (MoU)، 10 ماده‌ای دست یافتند که نکته مهمی در آن بود: آمریکایی‌ها نقشی در آینده سوریه ندارند.
توافق اردوغان و پوتین بر سر چه بود؟
روسیه و ترکیه به توافقی با طیف وسیعی از گزینه‌ها دست یافتند که نگرانی اصلی ترکیه را مدنظر داشت: حضور نیروهای کرد YPG، در نزدیکی مرزهای ترکیه. اما این توافق از طرفی بزرگترین کابوس کردها هم به شمار می‌رود: اینکه گروه‌های شورشی سوری که حمایت ترکیه را دارند، ممکن است دست به پاکسازی قومیتی علیه کردها و دیگر گروه‌های اقلیت حاضر در منطقه بزنند. بر اساس این توافق، از ظهر چهارشنبه پلیس نظامی روسیه و مرزبانان سوریه به بخش سوری مرز سوریه و ترکیه وارد شدند. در طول 150 ساعت بعد از این ساعت، آنها عملیات خروج YPG و تسلیحات آنها از منطقه را تا عمق 30 کیلومتری مرز در خاک سوریه انجام می‌دهند. از ساعت 6 بعد از ظهر روز چهارشنبه به وقت محلی روز سه‌شنبه آتی، پلیس نظامی روسیه و ارتش ترکیه عملیات گشت‌زنی در این خط مرزی را آغاز می‌کنند. البته استثناهایی در این توافق وجود دارد: شهر قمیشلی در ناحیه 10 کیلومتری را شامل نمی‌شود و همچنین مشخص نشده که توافق در مورد کل طول خط مرزی ترکیه – سوریه است یا صرفا شامل منطقه‌ای می‌شود که کردهای سوریه با ترکیه مرز مشترک داشتند.
این توافق همچنین برخی از اتفاقات اخیر را تأیید می‌کند: به‌طورمثال ترکیه کنترل ناحیه‌ای از شمال سوریه را که در تهاجم اخیر اشغال کرده بود، در دست دارد.
توافق برای کردها چه معنایی می‌دهد؟
کردها مجبورند که صلح کنند. این توافق از YPG یا SDF (نیروهایی که حمایت آمریکا را دارند و عمدتا از نیروهای YPG تشکیل شده‌اند) می‌خواهد که خارج از ناحیه درگیری قرار گیرند. در واقع YPG ها در این توافق باید از شهرهای منبج و تل‌رفعت خارج شوند. از طرفی این توافق تلویحاً عنوان می‌کند که کردها حامی جدیدی دارند. پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به‌طور ناگهانی دستور خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را صادر کرد و نیروهای YPG را در معرض حمله ترکیه قرار داد، حالا این نقش به دست روسیه می‌افتد. حالا مسکو به واسطه گستردگی مأموریت، باید سربازان و تجهیزات بیشتری، به سوریه بفرستد. اما سوال اصلی اینجا است: با توجه به سربازان معدود حاضر در منطقه، کردهای سوریه گزینه دیگری جز اجازه ورود به نیروهای سوریه با حمایت روسیه، ندارند.
توافق اردوغان و پوتین تلویحا عنوان می‌کند که کردها حامی جدیدی دارند. پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به‌طورناگهانی دستور خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را صادر کرد و نیروهای YPG را در معرض حمله ترکیه قرارداد، حالا این نقش به دست روسیه می‌افتد
برنده و بازنده توافق چه کسانی هستند؟
پوتین و اردوغان بر اساس این تفاهم در نقش کارگزاران قدرتمند ژئوپلیتیک منطقه ظاهر شدند. ترکیه و روسیه شاید در جنگ داخلی سوریه مواضع متفاوتی داشتند: مسکو با قدرت هوایی، حامی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه بود؛ در حالی که ترکیه از گروه‌های شورشی که خواهان سقوط اسد بودند، حمایت می‌کرد. اما پوتین و اردوغان، ظاهراً حامی نتیجه‌ای هستند که بازنویسی مرزهای بین‌المللی را شامل نمی‌شود و این موضوع جنبش‌های جدایی‌طلبی را ناامید می‌گذارد، موضوعی که دو طرف با آن مواجه بودند. قدرت هوایی روسیه جنگ را به نفع اسد تغییر داد، اما آنکارا برنامه داشت چیزی را که اصلی‌ترین تهدید امنیت ملی خود می‌دید، حذف کند: حزب کارگران کرد، یک گروه جدایی‌طلب کرد مرتبط با نیروهای YPG، که از سوی ترکیه و آمریکا، سازمان تروریستی تلقی می‌شوند. کردهای سوریه بسیار احساس خطر می‌کنند، و مسائل بسیاری باید در تفاهم مشترک ترکیه و روسیه در عمل مشخص شود. موضوعی که در تفاهم‌نامه مشخص نشده این است که ترکیه و نیروهای نیابتی‌اش چگونه با تشکل‌های مسلح کرد باقی‌مانده در منطقه حائل برخورد می‌کنند. ضمن آنکه اگر با شهروندان کرد با قساوت برخورد شود، شکستی برای مسکو تلقی خواهد شد.
جایگاه آمریکا در این تفاهم‌نامه کجاست؟
بزرگترین بازنده ژئوپلتیک این تفاهم‌نامه واشنگتن است؛ خروج ناگهانی نیروهای آمریکایی و تنها گذاشتن کردها بزرگترین هدیه به پوتین بود. روزنامه‌نگاران روس که از پایگاه‌های تازه تخلیه شده آمریکایی‌ها بازدید داشتند، این لحظه را برای خود خوش‌یمن می‌شمردند و دستپاچگی آمریکایی‌ها را دستمایه طنز گزارش‌های خود کردند. توافق روز سه‌شنبه بر حقارت این اقدام افزود. سرگی شویگو، وزیر دفاع روسیه کسی بود که عنوان کرد وقت خروج آمریکایی‌ها از سوریه فرارسیده است. شویگو گفت که آمریکا کمتر از دو ساعت زمان داشت که بر اساس توافق آتش‌بسی که هفته گذشته بین اردوغان و مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا انجام شده بود، پایگاه را تخلیه کند. این توافق ساعت 10 شب روز سه‌شنبه به وقت مسکو به پایان می‌رسید. بر اساس بخشی از این توافق، پنس گفته بود که آمریکا تحریم‌هایی را که هفته گذشته بر ترکیه اعمال کرده بود، به محض دست یافتن به توافق آتش‌بس، از میان برمی‌دارد. با خروج نیروهای آمریکایی کردها و دیگر اقلیت‌هایی که علیه دولت اسد ایستاده بودند و همچنین حمایت ترک‌ها را نپذیرفته بودند، تمام امید و آمال خود را از دست رفته دیدند و چاره‌ای جز پذیرش این توافق ندارند. احتمالاً در جریان تخلیه نیروهای YPG از این ناحیه درگیری‌های کوچکی بین نیروهای کردی که مقاومت می‌کنند، شکل بگیرد. با این حال زمان مشخص می‌کند که جزئیات این ماجرا به کجا ختم می‌شود، درگیری پلیس نظامی روسیه و نیروهای سوری با شهروندان کردی که حاضر به تخلیه منطقه نیستند می‌تواند عواقب دشواری را در پی داشته باشد؛ از طرفی آمریکا که تمامی منافع خود را در سوریه از دست رفته می‌بیند، ممکن است آرام ننشیند و برای مداخله در منطقه دست به اقدامی جدید بزند.
موضوعی که در تفاهم‌نامه مشخص نشده این است که ترکیه و نیروهای نیابتی‌اش چگونه با تشکل‌های مسلح کرد باقی‌مانده در منطقه حائل برخورد می‌کنند؛ ضمن آنکه اگر با شهروندان کرد با قساوت برخورد شود، شکستی برای مسکو تلقی خواهد شد
ضمن آنکه نیروهای آمریکایی شاید به ظاهر منطقه را تخلیه کرده باشند، اما آنها به‌طور موقت به عراق نقل مکان کرده‌اند و ممکن است دوباره تصمیم به بازگشت بگیرند. اما قطعا روسیه و سوریه در این مورد قوی‌تر عمل خواهند کرد و بازگشت آمریکایی‌ها با سادگی قبل نخواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید