«داووس صحرا» در پـرده ابهام

سیدمحمد میرزامحمدزاده

نیویورک تایمز نوشت: شرکت‌کنندگان کنفرانس آن را داووس در صحرا می‌نامند؛ کنفرانسی که قرار است سرمایه‌گذاران را برای بلندپروازی‌های آل‌سعود در ریاض اواخر ماه جاری میلادی (اول آبان) گرد هم آورد.

در ابتدا، این کنفرانس که قرار بود تنها یک نشست صمیمانه باشد، به سرعت از لحاظ اندازه و گستره رشد کرد و در نشست افتتاحیه‌ای که سال گذشته برگزار شد، محمد بن‌سلمان،‌ شاهزاده سعودی به عنوان میزبان این مراسم معرفی شد تا نام وی به عنوان یک بازیگر در سطح جهانی ثبت شود.

برای احترام به قوانین اسلام، در مراسم افتتاحیه هیچ نوشیدنی الکلی سرو نشد. گارسن‌ها در فضای با‌شکوه هتل ریتز کارتون به پذیرایی از مهمانان با قهوه سفید سعودی و نوشیدنی میوه عجیب و غریب می‌پرداختند. 

بیرون فضای هتل، ‌مدیران زن با پوشش اسلامی حاضر بودند. اما این گردهمایی در واقع تجسم عجیب و غریب رویای شاهزاده بن‌سلمان برای مدرنیزه کردن عربستان سعودی بدون نمایش وابستگی این شکوه به نفت در 2030 بود.

شاهزاده سعودی که روی استیج با ماریا بارتیرومو، خبرنگار شبکه تجاری فاکس مصاحبه می‌کرد،گفت:‌ عربستان سعودی با همه پروژه‌ها و برنامه‌هایش می‌تواند به افق جدیدی در دنیا دست یابد. سپس او طرح خود برای پروژه نئوم را ارائه کرد: یک شهر 500 میلیارد دلاری در دل شن و ماسه، شهر آرمانی با مشاغل فناوری نوین و روبات‌های کارگر.

هفته گذشته اما، این کاخ آمال در برخورد با حقایق وحشیانه موجود در خاورمیانه فرو ریخت. گردباد اتهامات، خانواده شاهزاده بن‌سلمان را متهم به دستور قتل خبرنگار سعودی در ترکیه کرد. خشم و غضب پس از این اتفاق شهرت شاه آتی را در هم کوبید و کنفرانسش را به شکستی مفتضحانه بدل کرد. با اعلام خروج سرمایه‌گذاران، روی سیاه آمال عربی آشکار شد.

اگر کنفرانس سال گذشته به عنوان میهمانی ممتاز شاهزاده محمد تلقی می‌شد،‌ نشست امسال نشانه‌ای از سرخوردگی رو به فزونی رهبر جوان است. دیگر او به عنوان یک اصلاحگر در روند مدرنیزه کردن سلطنت خود به شمار نمی‌رود، کسی که محبوب دونالد ترامپ و دامادش جرد کوشنر به‌شمار می‌رفت، حالا به عنوان یک خودکامه بی‌فکر غیر‌قابل اعتماد شناخته می‌شود که برای سرکوب مخالفانش از تاکتیک‌های بدوی بهره می‌برد.

گزارش هولناک قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی، اگرچه هنوز تأیید نشده، منجر به خروج بسیاری از حضار و حامیان کنفرانس پیش‌رو از لیست شده است. تا پایان هفته گذشته میلادی، نیویورک تایمز و دیگر سازمان‌های خبری غربی بزرگ به‌جز شبکه تجاری فاکس، از حضور در این برنامه انصراف دادند.

انصراف دارا خسروشاهی، مدیر اجرایی اوبر، بهت‌انگیزترین خروج بود. به گفته دو فرد مطلع، خسروشاهی، مدیر ایرانی- آمریکایی اوبر در تماس تلفنی با یاسرالرمیان، حامی برگزاری کنفرانس گفت: به دلیل اتهامات وحشتناکی که در پی ناپدید شدن خاشقجی برای عربستان سعودی پیش آمده است، او تا زمانی که سوالات در مورد سرنوشت خاشقجی شفاف پاسخ داده نشود در ریاض حاضر نخواهد شد.

به گفته افراد مطلع،‌ الرمیان که صندوق کشورش بیش از 3.5 میلیارد دلار در شرکت اوبر سرمایه‌گذاری کرده و خود او نیز یکی از اعضای هیأت مدیره شرکت است، تلاش کرده که خسروشاهی را در این مکالمه مجاب کند که گزارش‌های منتشرشده صحیح نیستند و همسو با موضع مقامات سعودی مبنی بر عدم دخالت در ناپدید شدن خاشقجی، صحبت‌هایی کرد؛ اما نتوانست نظر خسروشاهی را تغییر دهد.

سایر موسسات مرتبط با عربستان سعودی از جمله شرکت لابی‌گری هاربر ‌گروپ و موسسه بروکینگز روابط خود را با دولت سعود به تعلیق در آوردند.

بروس ریدل، کارشناس عربستان سعودی در موسسه بروکینگز گفت: محمد بن‌سلمان بیش از 3 و نیم سال برای ایجاد چهره‌ای اصلاحگر و انقلابی از خود، تلاش کرد اما حالا حجاب کنار زده شده است.

این اتفاق بسیاری از سرمایه‌گذاران و مدیران فناوری را در یک موقعیت شدیدا سخت قرار داده است. برخی از آنها سرمایه‌گذاری‌های چند میلیارد دلاری در عربستان سعودی انجام داده‌اند و برخی دیگر سرمایه‌های میلیارد دلاری سعودی را در اختیار دارند. آنها حتی اگر اسم خود را از لیست گردهم‌آیی شاهزاده بن سلمان بیرون بکشند، باز تمایل به گردش این پول دارند.

برخی از سرمایه‌گذاران که بیشترین سهم را در عربستان سعودی دارند،‌ از جمله استفان شوارزمن، مدیر اجرای گروه بلک استون، جیمی دیمون، مدیر اجرایی جی‌پی‌مورگان چیس و ماسایوشی سان،‌ موسس و مدیراجرایی سافت‌بانک هنوز تصمیم خود برای حضور یا عدم حضور در کنفرانس اطلاع نداده‌اند.

جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل در رابطه با حضور افراد در این گردهم‌آیی گفت: با همه این‌ها هنوز افراد زیادی در کنفرانس حضور پیدا می‌کنند. سرمایه‌گذاران قصد سرمایه‌گذاری در آینده عربستان سعودی دارند. وی به دارایی‌های وافر و قیمت نفت بالای 80 دلار در هر بشکه به عنوان گواه ادعای خود اشاره کرد.

استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا همچنان به عنوان نماینده دولت ترامپ قصد دارد در این کنفرانس حضور یابد،‌ اگرچه ترامپ روز جمعه (20 مهر) اعلام کرد که ممکن است این تصمیم را مورد بررسی قرار دهد. او روز جمعه گفت که قصد دارد با پادشاه سلمان تماس بگیرد تا برای پاسخگویی در مورد خاشقجی به او فشار آورد.

ترامپ در صحبت‌هایش گفت: شاید برخی به کنفرانس نیایند،‌ اما افراد بسیاری تصمیم به حضور در کنفرانس سرمایه‌گذاری دارند.

ترامپ در برنامه 60 دقیقه در پاسخ به اینکه آیا شاهزاده بن‌سلمان دستور قتل خاشقجی را صادر کرده است گفت: هیچ‌کس هنوز نمی‌داند اما احتمالا ما در نهایت موفق به یافتن پاسخ شویم. او وعده داد که در صورت اثبات قتل خاشقجی از سوی  گروه ضربت سعودی در کنسولگری‌اش در استانبول،‌ آنطور که مقامات ترک ادعا کرده‌اند و قرار بود گزارش آن روز یکشنبه (22 مهر) منتشر شود، تنبیهات سختی را برای عربستان سعودی در نظر بگیرد.

ترامپ نقش برجسته‌ای در معرفی طرح شاهزاده محمد به عنوان یک فرصت برای سرمایه‌گذاری برعهده داشت. او با دعوت از شاهزاده 33 ساله در کاخ سفید و میزبانی ضیافت نهار،‌ زمانی که بن‌سلمان در تلاش بود خود را به عنوان وارث و جانشین پدرش معرفی کند، از جانشینی وی حمایت کرد و توافق چند میلیارد دلاری عرضه سلاح و انتخاب ریاض به عنوان اولین مقصد سفر خارجی دولتش، در واقع حمایت کامل از او.

شاهزاده بن‌سلمان نیز در سفر سه هفته‌ای در ماه آوریل‌ (اردیبهشت ماه 97) به ایالات متحده آمریکا،‌ مسیر خود را هموار کرد. در این سفر پس از دیدار با ترامپ در اوال آفیس (دفتر کار ترامپ) وی با بیل گیتس و جف بزوس در سیاتل، مورگان فریمن و دوئین جانسون در هالیوود و ریچارد برانسون در صحرای کالیفرنیا دیدار داشت که در دیدار نهایی در مورد سفر به فضا نیز مذاکراتی انجام شد.

هفته پیش برانسون مدیریت دو پروژه توریستی در نزدیکی دریای سرخ را کنسل کرد و مذاکراتش در مورد سرمایه گذاری در پروژه فضا با صندوق مستقل سرمایه‌گذاری سعودی مشهور به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی که حامی کنفرانس آتی نیز هست را به تعلیق درآورد.

برای اولین بار کنفرانس سعودی که با نام طرح سرمایه‌گذاری آتی شناخته می‌شود، در کنفرانس داووس 2017 با توزیع  دعوت‌نامه بین شرکت کنندگان معرفی شد. کنفرانس داووس از سوی انجمن جهانی اقتصاد هر ساله برگزار می‌شود.

در ایمیلی که از سوی برگزار‌کنندگان در ماه آوریل 2017 (اردیبهشت 96) برای یکی از شرکت کنندگان کنفرانس ریاض ارسال شده، آمده است: کنفرانس FII فرصتی مهم برای حضور در صندوقی است که به‌زودی بزرگترین صندوق مستقل سرمایه‌گذاری جهان می‌شود و قدرتی مهم در سرمایه‌گذاری جهانی به شمار می‌رود. در این کنفرانس فرصت‌های خوبی برای ملاقات با مقامات سعودی از مقامات صندوق سرمایه‌گذاری عمومی گرفته تا دیگر رهبران پادشاهی در عالی‌ترین مقامات وجود دارد.

با ایجاد فضای نا‌مطمئن در ارتباط با کنفرانس، حالا پذیرفته شدگان با یکدیگر تماس می‌گیرند تا از حضور یا عدم حضور دیگری مطلع شوند. بسیاری تصمیم خود را مخفی نگه داشته‌اند. برجسته‌ترین کسانی که اعلام حضور کرده‌اند شامل:‌ مونچین، برانسون، شوارزمن و لارنس فینک، مدیر اجرایی بلک‌راک که اخیرا بر جلد مجله بارون با تیتر ضمیر جدید وال استریت؟ معرفی شده بود، می‌شوند.

سعودی‌ها ریچارد آتیاس، که یکی از بهترین برگزار کنندگان کنفرانس شناخته می‌شود و در تأسیس طرح جهانی کلینتون و به‌روز‌رسانی ظاهر نشست داووس در دهه 1990 همکاری کرده بود را به استخدام گرفتند. آتیاس که ماهیتی مراکشی دارد، برای سازمان‌های رسانه‌ای همچون بلومبرگ نیز فعالیت داشته است و قرار است کنفرانس آتی این رسانه در سنگاپور را برگزار کند. همچنین کنفرانس تایمز نیز از سوی او برگزار شده است.

عربستان سعودی از همه بازوهای مالی‌اش برای جذب سرمایه‌گذاران در این کنفرانس بهره برده است. در میان جذاب‌ترین فرصت‌های عربستان سعودی می‌توان به دارایی بادآورده عرضه اولیه عمومی سهام شرکت نفت دولتی عربستان، سعودی آرامکو، اشاره کرد که بیش از 100 میلیارد دلار ارزش دارد. ترامپ بسیار به سرمایه‌گذاری در این شرکت علاقمند بود. (در ماه آگوست ‌(مرداد ماه) حکومت سعود از تعویق این عرضه خبر داد، هرچند که شاهزاده بن‌سلمان اصرار دارد که این عرضه تا سال 2021 انجام می‌شود.)

بانک گلدمن ساچز که برخلاف دیگر بانک‌ها مسیر سرمایه‌گذاری به عربستان سعودی را نیافته بود، قرار است هاروی شوارتز معاون مدیرعامل و رئیس بخش خاورمیانه و شمال آفریقای خود را به این کنفرانس بفرستد.

شرکت هلدینگ انداوور که آژانس‌های سرگرمی در بورلی‌هیلز را در اختیار دارد، آریل امانوئل، معاون مدیر اجرایی خود را برای مذاکره به منظور سرمایه‌گذاری در عربستان را به این کنفرانس می‌فرسند.

برخلاف داووس سوئیس که لیستی از سرمایه‌دارترین و برجسته‌ترین‌های جهان را پذیرا بود، رویداد سعودی برای جذب روسای شرکت‌ها چالش بزرگی داشت. امسال برگزار کنندگان تلاش کردند امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه و شین‌زو آبه،‌ نخست وزیر ژاپن را برای حضور در این کنفرانس ترغیب کنند؛ اما هیچ کدام حاضر نشدند. سال گذشته تونی بلر نخست وزیر پیشین بریتانیا و نیکولای ساراکوزی رئیس جمهور پیشین فرانسه در کنفرانس آغازین حاضر شدند.

هتل ریتز کارتون که اساسا به عنوان کاخی برای مهمانان خانواده سلطنتی و مقامات خارجی طراحی شده است، مکان مناسبی به شمار می‌رود. مهمانان روی فرش قرمز تا لابی همچون کلیسای جامع با سقف بلند و لوسترهای پر زرق و برق قدم می‌زدند.

درون هتل زنان میهمان، لباس‌های میهمانی‌های تجاری پوشیده بودند؛ اما بیرون از آن لباس‌های معمول سعودی همچون عبا با پوشش اسلامی بر تن زنان بود. برخی از زنان در زمان ورود به سمت ورودی‌های کناری به جای ورودی اصلی هدایت می‌شدند.

بیشتر وقت این کنفرانس ترکیبی آشنا از سخنرانی‌ها و پنل‌های مباحثه بود. برخی از مهمانان ترجیح می‌دادند در راهروها به گفت‌و‌گو بپردازند و سخنرانی شاهزاده بن‌سلمان در مورد پروژه نئوم را با سخره به قلعه شنی غول آسا تشبیه می‌کردند. عجیب‌ترین حاضران، ربات‌هایی بودند که برگزار کنندگان در لابی قرارداده بودند و این ربات‌ها با مهمانان سردرگم به مکالمه می‌پرداختند.

این هتل البته پیش از آغاز کنفرانس محل زندانیانی بود که شاهزاده بن‌سلمان آن را به مکانی برای نگه‌داری ثروتمندان سعودی بدل کرده بود و پس از نقره داغ کردن برخی از آنها و باج‌گیری میلیارد دلاری به عنوان پولی که از سوی این سرمایه‌داران از راه غیرقانونی بدست آورده بودند، آنها را رها کرد.

استیون کوک، کارشناس مسائل سعودی در انجمن روابط خارجه در مورد این کنفرانس گفت‌: همچون تصمیم شاهزاده محمد برای اجازه رانندگی دادن به زنان، این کنفرانس نقابی برای تلاش بی‌رحمانه سلطنت برای تحول جامعه‌اش بود.

به گفته او در واقع این کنفرانس جمع کردن عده‌ای علیه نافعان داخل خانواده سلطنتی بود. این کنفرانس راهی برای اثبات این موضوع بود که جامعه بین‌الملل پشت بن‌سلمان علیه آن‌ها است.