بهره‌کشی مدرن چینی‌ها در آفریقا

حمیدرضا پیشبهار

سیدهارت کارا، پژوهشگر دانشکده حکمرانی دانشگاه هارواد به جمهوری دموکراتیک کنگو رفته تا در مورد بهره‌کشی از کودکان در معادن کوبالت تحقیق کند. در ادامه مقاله وی در این خصوص که در روزنامه گاردین چاپ شده است را می‌خوانیم.

تا همین اواخر من کوبالت را تنها به عنوان یک نوع رنگ آبی می‌شناختم. نقاشان برای تصویر محیط بین اقیانوس و آسمان از این رنگ استفاده می‌کردند و آبی کوبالتی هم در نقاشی‌های دوره امپراتوری مینگ در چین و هم در امپرسیونیسم فرانسوی دیده می‌شود. اما نوع دیگری از کبالت نیز وجود دارد، عنصری صنعتی که تمامی صنایع مدرن جهان کاربرد دارد و به همین خاطر گران‌بها است. 

کبالت در تمامی باتری‌های قابل‌ شارژ لیتیومی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ گوشی‌های تلفن همراه، تبلت‌ها، لپتاپ‌ها و هر وسیله الکترونیکی دیگری که از باتری استفاده می‌کند. علاوه بر این آلیاژ این عنصر در ساخت موتورهای جت، توربین‌های گازی و فولاد مغناطیسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شما بدون کبالت نمی‌توانید ایمیل خود را چک کنید، به شبکه‌های اجتماعی سر بزنید، ماشین الکترونیکی خود را سوار شوید یا با هواپیما از تعطیلات خود لذت ببرید. من در سفر اخیر خود به جمهوری دموکراتیک کنگو دریافتم که کوبالت از دل کریستال‌های ارغوانی رنگ شسته نمی‌شود بلکه آغشته به خون و رنج است. 

الوود پانزده ساله است. پسر دو ماهه‌اش را با پارچه‌ای فرسوده به کمر بسته است و در معدن کار می‌کند. او با هر بار نفس کشیدن در این محیط سمی، مواد کشنده‌ای را به درون شش‌های خود می‌کشاند. آلودگی از هر طرف این مردم را احاطه کرده است. زمین و آب به پسماندهای صنعتی آلوده هستند و هوا با غباری قهوه‌ای رنگ پوشانده شده است. الوود به جز خود هیچ نقطه اتکای دیگری ندارد. پدر و مادر وی در معادن کوبالت جان باخته‌اند. او تمام طول روز با بیل‌چه‌ای کوچک در تونل‌های باریک معدن خم می‌شود و به دنبال سنگ‌های ناهمگون حاوی کوبالت می‌گردد تا کیسه خود را پر کرده و سنگ‌ها را برای شسته شدن به دریاچه مالو ببرد. این کار تمامی طول روز زمان می‌برد و در نهایت تاجران چینی برای آن 65 سنت می‌پردازند. با وجود درآمد کم، این تنها راه گذران زندگی برای وی و فرزندش است. 

بیش از 60 درصد از نیاز جهانی کوبالت از «کمربند مسی» در استان‌های جنوب شرق کنگو استخراج می‌شود. بنا به گزارش آژانس‌های دولتی که معمولا بخش غیررسمی این صنعت را نادیده می‌گیرد، حداقل 20 درصد از کبالت تولیدی این کشور توسط کارگرانی مانند الوود ساخته می‌شود که در کنگو آنها را «کریسورز». باقی این معادن به طور معمول توسط شرکت‌های خارجی اداره می‌شوند که پس از ورشکستگی شرکت دولتی Gecamines معادن این کشور را تصاحب کرده‌اند. 

تمامی استان‌های جنوب شرقی کنگو مملو از شرکت‌های صنعتی چینی است که به استخراج کبالت از این معادن می‌پردازند. علاوه بر این چینی‌ها اکثر «خانه‌های خرید» را نیز اداره می‌کنند. این خانه‌ها کبالت استخراجی را از کودکانی مانند الوود خریداری می‌کنند. تا به امروز توانسته‌ام 23 خانه خرید را با اطلاعات دقیق مستندسازی کنم که همگی توسط چینی‌ها اداره می‌شوند. علاوه بر این صدها خانه خرید دیگر وجود دارد که در آنها هم چینی‌ها به داد و ستد مشغول هستند. 

تولید‌کنندگان چینی کبالت تولیدی از روش‌های صنعتی و سنتی را با یکدیگر مخلوط کرده و طی مرحله اول تصفیه آن را به هیدروکسید کوبالت خالص تبدیل می‌کنند. پس از آن این محصولات از طریق بندر دارالسلام و دوربان به چین صادر می‌شوند. 

هیدروکسید کبالت خالص پس از پالایش بیشتر در چین به شرکت‌های تولیدکننده محصولات الکترونیک در سرتاسر جهان فروخته می‌شود. 

این شرکت‌های به طور تجمیعی بیش از تریلیون‌ها دلار ارزش دارند. اما با این وجود بنا به گزارش سازمان عفو بین‌الملل که در اواخر سال 2017 منتشر شد، هیچ‌کدام از این شرکت‌ها توجهی به این موضوع ندارند که ثروتش بر روی دوش کودکان، زنان و مردانی ساخته شده است که در محیطی متعفن رنج کشیده و با قبول دستمزدی بسیار کم زندگی خود را به خطر انداخته و کوبالت استخراج می‌کنند. 

همانطور که گفته شد همه کوبالت استخراجی توسط روش‌های صنعتی بدست نمی‌آید و معادنی نیز به روش سنتی کار می‌کنند. من توانستم 31 معدن کوبالت سنتی را در طول استان‌های جنوب شرقی شناسایی کنم، مناطق دورافتاده‌ و کوهستانی که در کنار مرز زامبیا قرار گرفته‌اند. نتایج بدست آمده وحشتناک است. بنا به اطلاعاتی که جمع‌آوری کردم حدود 255000 کارگر «کریسورز» در کنگو به کار مشغول هستند که از این میزان 35000 نفر آنها کودکانی هستند که در مواردی تنها 6 سال سن دارند. 

با وجود اینکه قیمت کبالت در بازارهای جهانی در دو سال گذشته 300 درصد رشد داشته است اما حتی اندکی از این ثروت به دست کارگران معدن کنگویی نرسیده است. آرتور، پسر بچه 16 ساله عضو گروهی از کارگران است که برای قعر تونلی 26 متری دو ماه کار کردند تا به سنگ کوبالت برسند. پس از آن این گروه هر روز به دل تاریکی رفته هر بار بیش از 24 ساعت در تونلی هستند که آنقدر باریک است که نمی‌توان در آن ایستاد. این کارگران در تونل‌ها لحظات پراسترسی را پشت سر می‌گذارند زیرا تونل‌های بسیاری در منطقه کاسولو فروریختند و کارگران در آن زنده زنده دفن شدند. 

در بیرون از تونل‌، چندین مرد که از تونل آرتور کوبالت استخراج کرده بودند را دنبال کردم. آنها کیسه‌های خود را به دوش کشیده و به خانه‌های خرید چینی می‌بردند تا به فروش برسانند. تمامی این منطقه به نوعی محصور است تا دیگر مردم نتوانند شرایط خطرناک آن را مستندسازی کرده و به بیرون منتقل کنند. 

کوبالت استخراجی از منطقه Kolwezi خالص‌تر از کبالتی است که الوود استخراج می‌کرد، بنابراین خریداران به ازای هر کیلوگرم مبلغ بیشتری پرداخت می‌کنند. آرتور هر روز حدود 1.8 دلار درآمد دارد اما وی نمی‌تواند تمامی این مقدار را به خود اختصاص دهد. بسیاری از کارگران معدن به من گفتند که کودکانی همچون آرتور باید به کارگزاران دولتی حاضر در محل باج دهند. این کارگزاران در ظاهر باید از کارگری کودکان جلوگیری کنند اما در عوض از این موضوع کسب درآمد می‌کنند. 

در هرکدام از معادن کنگو صدای جانسوز رنج و محنت کارگرانی شنیده می‌شود که در کف زنجیره تامین جهانی کوبالت بهره‌کشی می‌شوند. 

تمامی شرکت‌هایی که از جمهوری کنگو کبالت استخراج می‌کنند از شرایط موجود در معادن باخبر هستند. جدایی از گزارشات سازمان عفو بین‌الملل، سازمان‌های مختلف دفاع از حقوق بشر و سازمان‌های رسانه‌ای در سرتاسر دنیا، مستندات بسیاری از سوءاستفاده از کارگران تهیه کرده‌اند. 

اما در نهایت با وجود اینکه اکثر مصرف‌کنندگان نهایی محصولات الکترونیک و برندهای اتومبیل اذعان می‌کنند که بهره‌کشی از کودکان در زنجیره تامین را تحمل نمی‌کنند، اما هیچ کدام از آنها منابع و زمان کافی برای جلوگیری از این شرایط صرف نمی‌کنند. 

این در حالی است که روزانه میلیون‌ها محصول حاوی کوبالت در جهان فروخته می‌شود. آنها مکررا این مسئولیت این ظلم حقوق بشری را به گردن تامین‌کنندگان چینی انداخته‌اند. 

در نبود مسئولیت‌پذیری و توجه، این رنج ممکن است به شورش منجر شود. هیچ شرکتی نباید مسئولیت خود در قبال رفتار شریرانه با کارگران را به دیگری واگذار کند، تنها توجیه شرکت‌ها این است که خود مستقیما به این کار نمی‌پردازند و توسط چندین واسطه در زنجیره تامین کوبالت، آن را هزاران کیلومتر دورتر خریداری می‌کنند. اما همگی باید از سنگ کبالت تا گوشی موبایل، تمامی طول زنجیره تامین را ناظر بوده و به آن توجه کنند.