تعیین روسای فدراسیون‌ها و برگزاری انتخابات برای آن طی سال‌های گذشته همواره محل کشمش در ورزش بوده است، طوری که بعضا مسیر انتخابات به «جنگ و جدل زیرپوستی» تبدیل شده و نتیجه هم دستخوش «لج و لجبازی» متولیان انتخابات یا شرکت‌کنندگان در آن شده است.

به گزارش خبرنگار مهر، وزارت ورزش که در بسیاری موارد برچسب «مهندسی کردن انتخابات» را به خود می‌دید، هیچ‌وقت و در هیچ دوره‌ای نتوانست «آتش زیر خاکستر» انتخابات فدراسیون‌ها را به طور کامل خاموش کند؛ آتشی که در بسیاری موارد به ابطال انتخابات انجامید و حتی در پرونده انتخابات اخیر فدراسیون‌ها هم چندین بار با لغو مجامع و تعویق آنها زبانه کشید. 

شاید این حواشی همیشگی پیرامون فدراسیون‌ها و انتخابات‌شان بی‌تاثیر نباشد در طرحی که وزارت ورزش برای تعیین رییس برخی فدراسیون‌ها از «مسیر غیرانتخاباتی» در برنامه قرار داده است. این طرح شامل همه فدراسیون‌ها نمی‌شود اما مدیریت ورزش را در «مسیر برگشت به عقب» قرار می‌دهد. 

انتصاب برای غیرالمپیکی‌ها

وزارت ورزش پیگیر طرحی برای تعیین روسای برخی فدراسیون‌ها خارج از مجمع انتخاباتی و به صورت «انتصابی» است. این طرح صرفا شامل «فدراسیون‌های غیرالمپیکی» می‌شود. در واقع وزارت ورزش قصد دارد از این پس انتخاب رییس فدراسیون‌های المپیکی را طبق روال همیشگی از مسیر تشکیل مجمع پیش ببرد اما در مورد فدراسیون‌های غیرالمپیکی اینگونه عمل کند که «حکم وزیر» و انتصاب مستقیم او، تعیین‌کننده رییس شود. 

یک طرح قدیمی

ورزش ایران در سال‌های دور شکل و شمایلی شبیه به امروز نداشت؛ طوری که فاقد فدراسیون بود یا فدراسیون‌ها در آن جایگاه و وجهه قانونی نداشتند. آن زمان به یکباره تصمیم به فعالیت در یک رشته گرفته می‌شد و اینگونه فدراسیون مربوط به آن شکل می‌گرفت و توسط سازمان وقت ورزش برای آن رییس منصوب می‌شد. 

شرایط ورزش کشور پیش از المپیک ۱۹۴۸ همینگونه بود. این بازی‌ها اولین دوره بازی‌های المپیک بود که کاروان ورزش ایران در آن شرکت داشت. حضور در این بازی‌ها بهانه‌ای شد برای شکل‌گیری چند فدراسیون و از جمله وزنه‌برداری که جعفر سلماسی به نمایندگی از آن در بازی‌های لندن شرکت کرد و با ایستادن در جایگاه سوم، اولین و تنها مدال کاروان ایران را کسب کرد. شرایط به همین شکل ادامه داشت تا المپیک ۱۹۷۶ مونترال؛ این بازی‌ها آخرین دوره بازی‌های المپیک پیش از انقلاب بود که کاروان ایران در آن شرکت داشت. بعد از این بازی‌ها به دلایل مختلف و از جمله عدم نتیجه‌گیری خیلی مطلوب در مونترال، دستگاه ورزش ایران منحل شد. 

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مجدد دستگاه ورزش در ایران احیا شد و بعد از جنگ و در دوره سازندگی، تصمیم به قانونمند کردن آن گرفته شد. از آن به بعد بود که انتصابی بودن روسا از دستور کار خارج و انتخابات ملاک عمل قرار گرفت. 

برگشت به عقب 

در زمان تصدی سازمان تربیت بدنی وقت توسط مصطفی هاشمی‌طبا و حضور سعید فائقی به عنوان معاون وقت ورزش قهرمانی، با پیگیری‌های صورت‌گرفته در مجلس، فدراسیون‌ها به عنوان «موسسات عمومی غیردولتی» معرفی شدند. در این راستا در سال ۱۳۷۵ با الهام از اساسنامه کمیته ملی المپیک اقدام به تدوین اساسنامه برای فدراسیون‌ها شد و در سال ۱۳۷۶ هم اساسنامه به تصویب رسید. بعد از تصویب این اساسنامه بود که تعیین رییس فدراسیون‌ها وارد مرحله «انتخابات» شد چراکه موسسات عمومی غیردولتی که فدراسیون‌ها در زمره آنها قرار گرفتند، از چند رکن برخوردار بودند از جمله «مجمع»؛ که یکی از وظایف مجمع هم برگزاری انتخابات بود. 

از آن سال به بعد بود که تشکیل مجمع انتخاباتی برای تعیین روسای فدراسیون‌ها در دستور کار سازمان تربیت بدنی وقت گرفت. تا پیش از آن روسا به صورت انتصابی وارد کارزار ورزش می‌شدند. شیوه‌ای که وزارت ورزش بعد از ۲۸ سال قصد بازگشت دوباره به آن را دارد در حالی که خودِ وزیر با رای نمایندگان مجلس انتخاب می‌شود نه انتصاب. 

تا زمانی که ایران صاحب نخست وزیر بود، رییس سازمان تربیت بدنی وقت توسط نخست وزیر و به عنوان وی منصوب می‌شد. از زمانی هم که رییس جمهور جایگاه نخست وزیر در چارت مدیریت کشور گرفت، بازهم انتخاب رییس دستگاه ورزش انتصابی بود و به همین دلیل استیضاحی در مورد او صورت نمی‌گرفت. همین موضوع بهانه‌ای شد برای ارائه طرح ادغام سازمان تربیت بدنی و سازمان ملی جوانان و تشکیل وزارت ورزش و جوانان و تعیین وزیر برای آن تا شرایط استیضاح هم ایجاد شود. 

طرح شکست خورده‌ای که فوتبال را تعلیق کرد

طبق اساسنامه‌ای که برای فدراسیون‌ها تصویب شد، رییس سازمان تربیت بدنی وقت بود. بر اساس همین بند اوایل دهه ۸۰ به اساسنامه فدراسیون‌ها بندی اضافه شد که به رییس وقت سازمان تربیت بدنی اجازه می‌داد رییس فدراسیون را عزل کند. البته این بند جدید «ماندگار نشد» به خصوص که بهانه‌ای برای تعلیق فوتبال و بازنگری در اساسنامه فدراسیون آن شد. در واقع فوتبال اولین فدراسیونی بود که اساسنامه‌اش بر اساس قوانین جهانی این رشته تغییر کرد. یکی از تغییرات این بود که تعیین رییس مجمع فوتبال از رییس سازمان تربیت بدنی گرفته شد و به اعضای مجمع واگذار شد. 

به هر حال ورود بعد از قانونمند شدن جایگاه فدراسیون‌ها در ورزش ایران، ورود دستگاه ورزش به جایگاه رییس فدراسیون -به منظور عزل- یک بار به تعلیق و شکست انجامید با این حال وزارت ورزش دوباره به دنبال انتصابی کردن روسا است با لحاظ کردن اینکه وقتی انتصاب با این وزارتخانه باشد قطعا عزل هم در حیطه اختیاراتش قرار می‌گیرد. 

دو تکه شدن فدراسیون‌ها

البته وزارت ورزش قصد دارد «انتصاب» روسای فدراسیون‌ها را صرفا در مورد رشته‌های غیرالمپیکی دنبال کند که شامل منشور المپیک و قوانین آن به خصوص تاکیداتی که در مورد عدم دخالت دولت در امور فدراسیون‌ها دارد، نمی‌شوند. شاید این راه فراری برای مواجه نشدن با تجربه‌های شکست قبل است اما اصلا «چه لزومی برای دو تکه کردن فدراسیون‌ها و تعیین متفاوت روسای آنها وجود دارد؟»

به هر حال رشته‌های غیرالمپیکی هم عضو فدراسیون‌های آسیایی و بین‌المللی هستند که هر یک قوانین خاص خود را دارند و کشورهای عضو ملزم به تبعیت از آن هستند. بازی‌های جهانی که دوره جدید آن امروز در چنگدو جریان دارد، ویژه همین رشته‌های غیرالمپیکی است و این نشان‌ از سازوکار جهانی برای این رشته‌ها دارد. با این اوصاف، «تضمینی وجود دارد که اجرای طرح انتصابی کردن روسای فدراسیون‌های غیرالمپیکی، مشکل بین‌المللی برای آنها ایجاد نکند؟»