جسارت گمشده!

آریا رهنورد

اضافه شدن داوران پشت دروازه به دیدارهای لیگ برتر، عملا هیچ تاثیری در کیفیت قضاوت‌ها نداشته است. تا امروز حتی یکی از تصمیم‌های مهم داوری در فوتبال ایران، توسط داوران «دکوری» گرفته نشده و مشکلات داوران وسط همچنان به در جای خودشان باقی هستند. یکی از مسائلی که این هفته در قضاوت دیدارهای حساس به چشم آمد، ضعف داورها در استفاده از کارت‌ زرد است. به نظر می‌رسد این نسل از داوران ایرانی، جسارت چندانی با مدیریت بازی به کمک کارت‌های رنگی ندارند.

قضاوت‌های لیگ برتر فوتبال ایران، هنوز هم امیدوارکننده به نظر نمی‌رسند. همین هفته، چند تصمیم کلیدی از سوی داور ستاره‌های پرسپولیس را عصبانی کرد و استقلالی‌ها نیز در میکسدزون ورزشگاه یادگار امام، به انتقاد از عملکرد داور دیدارشان با تراکتورسازی پرداختند. درصد اشتباه‌های موعود بنیادی‌فر و اشکان خورشیدی در این دو مسابقه اصلا پایین به نظر نمی‌رسید. بنیادی‌فر می‌توانست در نیمه اول یک ضربه پنالتی به سود پرسپولیس اعلام کند و خورشیدی باید پس از رفتن دژاگه روی سکوها برای جشن گل‌زنی در یادگار امام، کارت زرد دوم را به این بازیکن نشان می‌داد. به نظر می‌رسد استفاده درست از کارت‌ها، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این روزهای داوری فوتبال ایران است. همه جای دنیا داورها حداقل در نیمه اول از کارت‌های‌شان برای مدیریت بازی استفاده می‌کنند. در لیگ برتر ایران اما به نظر می‌رسد داوران جوان جسارت اخطار نشان دادن به ستاره‌های شناخته ‌شده را ندارند و ترجیح می‌دهند با این بازیکن‌ها مدارا کنند. آن‌چه اعتراض به داوری را در لیگ به اوج می‌رساند، نوع واکنش داورها به این مدل از اعتراض است. اگر بازیکن معترض خیلی زود از داور کارت بگیرد، دیگر در طول مسابقه مراقب رفتارش خواهد بود اما وقتی این اتفاق رخ نمی‌دهد، طبیعی به نظر می‌رسد که اعتراض‌ها نیز تا پایان هر بازی ادامه داشته باشد. داوران در فوتبال ایران سال به سال تضعیف شده‌اند و خودباوری‌شان را از دست داده‌اند. داور در فوتبال صاحب «قدرت» زیادی است اما به نظر می‌رسد در فوتبال ایران داوران چنین قدرتی برای خودشان متصور نیستند و به ویژه در مواجهه با مهره‌های مشهور، گاهی به سادگی خودشان را می‌بازند.

تا چند سال قبل، لیگ برتر داوران شناخته‌شده زیادی در اختیار داشت. داورانی که خودشان «ستاره» بودند و می‌دانستند در زمین باید چه برخوردی با مهر‌ه‌های بزرگ داشته باشند. به جز علیرضا فغانی که یک استثناء برای داوری ایران به شمار می‌رود، سایر قاضیان شناخته‌شده به تدریج از داوری خداحافظی کردند تا ناگهان دست کمیته داوران کاملا خالی بماند و برای قضاوت بازی‌ها، چاره‌ای به جز اعتماد به چند داور «متوسط» وجود نداشته باشد. تا زمانی که تضعیف داوری به بهانه‌های مختلف ادامه داشته باشد، تا زمانی که تیم‌ها خط و ربط همه شکست‌ها را متصل به داورها بدانند، تا زمانی که مربیان در کنفرانس‌های مطبوعاتی دست از اعتراض به داوری و بالا رفتن از این نردبان شوم برندارند، وضعیت داوری فوتبال ایران هرگز اصلاح نخواهد شد. فوتبال ایران در درجه اول باید به داورها فرصت «نفس‌ کشیدن» بدهد و سپس از آنها انتظار قضاوت‌های درست  داشته باشد. داورهای لیگ برتر نیز باید کمی شغل‌ و جایگاه‌شان را جدی‌تر بگیرند و بدانند دلیلی برای «ترس» آنها از ستاره‌های فوتبال وجود ندارد. این داورها «ابزار» کافی برای مدیریت یک مسابقه را در اختیار دارند و کافی است از این ابزار به درستی استفاده کنند تا لیگ برتر را از انبوه تصمیم‌های نادرست و فشارهای غیرمنطقی به داوری نجات بدهند.

حتی اگر همه هزینه‌های لازم برای به راه انداختن کمک‌داور ویدئویی در فوتبال ایران پرداخت شود و در هر استادیوم تعداد زیادی دوربین نصب شوند، باز هم وضعیت فعلی داوری فوتبال ایران تغییر شگرفی نخواهد داشت. چراکه همه جنجال‌های داوری در لیگ برتر اساسا مربوط به تصمیم‌های بزرگ و کلیدی نیستند. مشکل اصلی در «جزئیات» داوری است که روز به روز نیز پررنگ‌تر از قبل به نظر می‌رسد. فوتبال ایران به جای وی.ای.آر به تربیت یک نسل تازه از داورها نیاز دارد. داورهایی که در زمین فوتبال ستاره باشند و پا به پای بازیکن‌ها بدرخشند و بدون «هراس» داوری کنند. موفقیت جهانی علیرضا فغانی، نشان می‌دهد فوتبال ایران استعدادهای خوبی برای داوری در خودش دارد اما حقیقت آن است که در شرایط فعلی، او تنها سرمایه داوری ایران به شمار می‌رود. ایران حتی در جام ملت‌ها نیز همین یک داور را داشته و احتمالا پس از بازنشستگی فغانی، هیچ نماینده‌ای در تورنمنت‌های بزرگ نداشته باشد. 

اگر وضع به همین منوال پیش برود، بعید نیست که دوباره پای داوران خارجی به فوتبال ایران باز شود. لیگ برتر ایران به داورانی نیاز دارد که به درست‌ترین شکل ممکن از کارت‌های‌شان برای قضاوت هر مسابقه استفاده می‌کنند. داورانی که نگران جو استادیوم‌ها نیستند و با «شجاعت» به چهره‌های محبوب و شناخته‌شده کارت نشان می‌دهند. مرعوب شدن مقابل سکوها و هراس از جو مسابقه، یک بار روانی نابودکننده روی شانه هر داور قرار می‌دهد. البته که داوران فوتبال ایران، شایسته حقوق و شرایط بهتری هستند اما به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، لیگ برتر نیز شایسته داوران بهتری باشد!