«شنگن نظامی»، پدافند اروپاییِ مقابله با مسکو

فرشاد گلزاری

24 فوریه 2022 که اولین گلوله‌های توپ و تانک‌های روسیه به سمت اوکراین شلیک شد، بسیاری از تحلیلگران نظامی و سیاسی این احتمال را داده بودند که جنگ در شرق اوکراین با مشکلات و موانع زیادی روبرو خواهد شد. به زعم آنها دلیل این امر چیزی جز پیچیده شدن اوضاع در سطح نظام بین‌الملل و همچنین طاقت‌فرسا بودن هزینه‌های اقتصادی جنگ که آن را «اقتصاد جنگ» می‌نامند؛ نخواهد بود. در شرایط کنونی این موضوعات یک به یک در حال عیان شدن هستند و در این بین اوضاع و احوال به سمتی حرکت کرده که نه تنها تحلیلگران، بلکه بسیاری از ناظران و مقامات بین‌المللی اعتقاد دارند که وضعیت در اوکراین تابع برخی از مولفه‌های بین‌المللی است. به عنوان مثال از 7 اکتبر 2023 که حماس و اسرائیل عملاً وارد یک درگیری عمیق و گسترده شدند و حدود 50 روز هم به طول انجامید، تا به امروز حمایت نظامی و سیاسی از اوکراین توسط ایالات متحده و شرکای اروپایی افت کرده است که همین موضوع نشان می‌دهد نمی‌توان به صورت صد درصدی یک واقعه مانند اوکراین را به سود غرب یا بر ضد شرق تحلیل کرد. با این وجود اخبار و داده‌های فعلی نشان از آن دارد که ما باید در راستای پرونده اوکراین به خصوص حالا که تا حدودی پرونده جنگ غزه (حتی به مدت محدود) فروکش کرده است، منتظر اتفاقات جدید در اروپا و روسیه باشیم. به عنوان مثال دیروز (جمعه) اشپیگل نوشت که آلمان در حال نزدیک شدن به محدودیت توانایی مالی‌ برای تامین کمک‌های نظامی اوکراین است. این نشریه هم‌چنین نوشت، اخیراً ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین نگرانی خود را بابت فقدان پیشرفت نظامی به دلیل کم شدن تمایل غربی‌ها به ارائه کمک‌های دفاعی به این کشور ابراز کرده بود. چند رسانه غربی اخیرا مدعی شده‌اند که خستگی در سراسر اروپا بابت جنگ اوکراین رو به رشد است. اشپیگل همچنین استدلال کرده که اعلام یک بسته جدید نظامی به ارزش ۱.۳ میلیارد یورو از سوی بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان در جریان سفرش به کی‌یف سوالاتی را درباره وضعیت توانایی برلین در عمل به تعهدات موجودش درباره تامین تسلیحات بیشتر برای کی‌یف به وجود آورده است. این در حالیست که کمیته بودجه پارلمان آلمان جمعه دو هفته قبل تصمیم برای پیش‌نویس بودجه ۲۰۲۴ را تعلیق کرد و این مساله گویای آن است که برلین به احتمال زیاد نمی‌تواند انبارهای تسلیحاتی خود را برای تامین تانک‌ها برای اوکراین بیش از این خالی کند. به موازات این روند باید توجه داشت که زلنسکی سه‌شنبه هفته گذشته در مصاحبه‌ای با شبکه خبری فاکس نیوز گفته بود که «ضد حمله اخیر کی‌یف علیه نیروهای روسی که ناموفق هم بوده پیام خوبی در مورد آمادگی کشورهای غربی برای تداوم حمایت‌ها از اوکراین نیست». این سخنان زلنسکی قطعاً برای اولین بار نیست که مطرح می‌شود، چراکه او در گذشته بارها و بارها غرب را به این موضوع تهدید کرده که روسیه اگر از سدِ کی‌یف عبور کند، بدون شک تا دروازه‌های اروپای مرکزی و غربی هم پیشروی خواهد کرد! 

با حدود دو ماه دیگر جنگ اوکراین دو ساله می‌شود، اما همچنان نتیجه این مجادله نظامی نامشخص است و حتی اروپایی‌ها معتقدند که مسکو در طول 50 روز پیش که آمریکا درگیر اسرائیل و پرونده غزه بوده، خود را بازسازی کرده است

شنگن  به  سبک  ناتو! 

اخیراً رئیس جمهوری اوکراین نگرانی خود را بابت فقدان پیشرفت نظامی به دلیل کم شدن تمایل غربی‌ها به ارائه کمک‌های دفاعی به این کشور ابراز کرده که نشان از خستگی رو به رشد اروپا از جنگ اوکراین دارد و می‌تواند معادلات را به نفع مسکو رقم بزند

این اظهارات زلنسکی قبلاً هم برای تحریک غرب و دریافت تسلیحات نظامی و کمک‌های بیشتر مطرح شده بود و حالا هم اینگونه سخن گفتن وی دلیلی ندارد جز تمرکز آمریکا بر پرونده غزه و درگیری‌های داخلی در کنگره آمریکا میان نمایندگان جمهوریخواه با دموکرات‌های طرفدار بایدن که نمی‌خواهند بیش از این بودجه صرف کی‌یف شود. فارغ از این مسائل باید توجه داشت که ایالات متحده چندان نگران این مساله نیست؛ چراکه فاصله واشنگتن با مرزهای اوکراین بسیار بیشتر از اروپا است و اساساً کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید نگران وضعیت فعلی اوکراین باشند؛ نه ایالات متحده که خود را یک امپراطوری در میانه دو اقیانوس می‌داند! با این وجود به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها در خصوص آینده جنگ اوکراین و رویارویی این کشور با روسیه دچار ترس و تردید شده‌اند. آنها فکر می‌کنند که زلنسکی دیگر توان ادامه این روند را ندارد و از سوی دیگر شریک اصلی آنها یعنی «جو بایدن» هم درگیر پرونده‌های داخلی و خارجی خود در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 2024 آمریکا است. بر همین اساس اخیراً ژنرال الکساندر سولفرانک، رئیس امور لجستیکی اروپایی ناتو در مصاحبه‌ای با رویترز از کشورهای اروپایی خواسته تا یک منطقه نظامی شنگن ایجاد کنند تا امکان جابه‌جایی سریع نیروها، تجهیزات و مهمات در صورت جنگ با روسیه فراهم شود. وی که مسئول فرماندهی پشتیبانی و توانمندسازی مشترک ناتو مستقر در آلمان است، تحرکات سربازان و تجهیزات این ائتلاف نظامی را در سراسر اروپا هماهنگ می‌کند و معتقد است اروپا در حال از دست دادن زمان است و کاری که در زمان صلح انجام نداده‌اند، در صورت وقوع بحران یا جنگ هم انجام نخواهد شد؛ چراکه اتحادیه اروپا آمادگی نظامی مورد نظر را ندارد. او در بخشی از این مصاحبه توضیح می‌دهد که با اینکه فرماندهی زیر نظر او در سال ۲۰۲۱ برای تسهیل آمادگی‌ها برای یک جنگ احتمالی با روسیه تاسیس شد، اما کار آن هنوز به دلیل مقررات در سطح ملی ناامیدکننده است. سولفرانک گفته است که جابه‌جایی مهمات در سراسر مرزهای اروپا اغلب به مجوزهای ویژه نیاز دارد، در حالیکه حمل و نقل بزرگ نیروها یا تجهیزات ممکن است به اطلاع قبلی نیاز داشته باشد. این مقام ارشد ناتو همچنین با اشاره به توافقنامه‌ای که امکان سفر رایگان بین اکثر کشورهای اتحادیه اروپا را فراهم می‌کند، پیشنهاد کرد تا کشورهای اروپایی یک منطقه «شنگن نظامی» را برای رفع این مشکلات ایجاد کنند. آنچه در مورد سخنان این مقام اروپایی و عضو ارشد ناتو باید موردنظر قرار بگیرد این است که با وجود آنکه چیزی در حدود دو ماه دیگر جنگ اوکراین دو ساله می‌شود، اما همچنان نتیجه این مجادله نظامی میان روسیه و غرب که هزینه‌های سرسام‌آور آن فریاد بسیاری از کشورها را به آسمان بلند کرده، نامشخص است و حتی اروپایی‌ها معتقدند که مسکو در طول 50 روز پیش که آمریکا درگیر اسرائیل و پرونده غزه بوده، خود را بازسازی کرده و هر روز ممکن است به مرزهای اروپا هجم بیاورد. توجه داشته باشید که فارغ از اظهارات ژنرال الکساندر سولفرانک در مورد شنگن نظامی، چندی پیش هم بن هاگز، فرماندهی پیشین نیروهای آمریکایی در اروپا به رویترز گفته بود که ما ظرفیت کافی حمل و نقل یا زیرساخت‌های کافی برای آنکه نیروهای ناتو را قادر به جابجایی سریع در سراسر اروپا کند، نداریم. حال باید دید این پدافند اروپایی برای مقابله با مسکو عملیاتی خواهد شد یا خیر.