تهاتر چای، برنج و خوراک دام با نفت

مریم شکرانی

ایران به تهاتر نفت در برابر غذا رسیده است و حالا دولت سیزدهم برای تسویه پول‌های بلوکه شده ایران راهکار تهاتر نفت در برابر غذا را در پیش گرفته است. کابینه ابراهیم رئیسی و در راس آن محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور اعلام کرده است که تهاتر نفت در برابر غذا در دستور کار دولت قرار گرفته و در همین زمینه ابلاغیه‌ای در راستای حمایت از صادرات و تهاتر نفت با کالا صادر شده است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که بسیاری از فعالان تجاری ایران معتقد هستند که این راهکار جوابگو نیست و برای اجرایی شدن آن گرفتاری‌های زیادی وجود دارد.

نفت می‌دهیم، چای و گندم  و برنج و ... می‌گیریم

پس از آنکه دولت حسن روحانی به صورت مکرر از آزادسازی قریب‌الوقوع پول‌های بلوکه‌شده ایران خبر داد و خبری نشد حالا دولت سیزدهم هم شانس خود را در این زمینه آزموده است. در ابتدای روی کار آمدن کابینه ابراهیم رئیسی، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه او چند باری از آزادسازی احتمالی پول‌های بلوکه ایران خبر داد و به طور مشخص به پول‌های بلوکه ایران در کره جنوبی اشاره کرد اما باز هم خبری نشد.

حالا دولت سیزدهم تهاتر نفت در برابر غذا را به عنوان راهکاری برای آزادسازی پول‌های بلوکه ایران در پیش گرفته است.

فرهاد نوری، معاون سازمان توسعه تجارت در گفتگو با مهر از تهاتر نفت در برابر واردات چای از سریلانکا خبر داده و گفته است که تهاتر نفت ایران در برابر چای سریلانکا فعال شده است.

او توضیح داده است: با توجه به اینکه چای ایرانی درصد کمی از سبد مصرفی خانوارهای کشور را پوشش می‌دهد و از طرف دیگر نیز ما جزو مصرف کنندگان عمده چای در دنیا هستیم و سالانه چندین میلیون دلار برای واردات این محصول هزینه می‌کنیم، مقرر شد در مقابل صادراتی که در حوزه مواد نفتی به سریلانکا داشته ایم، چای وارد کنیم و البته واردات چای از کشورهای دیگر صفر نمی‌شود اما وقتی طلبکار هستیم باید طلب را با نیازمان تهاتر کنیم.

نوری در ادامه تاکید کرده است: البته تهاتر فقط به صورت دوجانبه نیست بلکه می‌تواند سه جانبه نیز باشد؛ وقتی قرار است تهاتری انجام شود باید اقتصادهای مکمل این تهاتر را انجام دهند. کشور ما و عراق هر دو نفتی هستند و به نوعی رقیب محسوب می‌شوند بنابراین نمی‌توانیم در این حوزه تهاتر مستقیم داشته باشیم. در اینجا اگر یک کشور نفتی بخواهد از عراق خرید کند، ما می‌توانیم از آن کشور سوم خرید کنیم.

معاون سازمان توسعه تجارت همچنین عضویت ایران در پیمان‌های منطقه‌ای را یک روش موثر برای تسهیل تجارت برای ایران در شرایط تحریم دانسته و گفته است: ما تمایل زیادی برای پیوستن به اتحادیه‌های اقتصادی داریم؛ نکته مهم این است که تجارت با کشورها انجام می‌شود نه با اتحادیه‌ها. اتحادیه‌ها که ورود می‌کنند مثل اوراسیا و شانگهای کمک می‌کنند که سیاست‌ها بین کشورهای عضو، همسو شود. اما در نهایت بنگاه‌ها به کشورها کالا صادر می‌کنند و عملکرد اتحادیه‌ها صرفاً در راستای کاهش تعرفه‌ها و تسهیل و گسترش تجارت است.

این موضوع در حالی رخ می دهد که پیش از این هم بحث تهاتر نفت با برنج هندی مطرح شده است اما مشاور انجمن واردکنندگان برنج در این زمینه به تجارت نیوز گفته است: بحث تهاتر نفت با برنج هندی از سال ۹۸ مطرح شده، اما هیچ‌گاه جنبه عملیاتی پیدا نکرده است. حتی در دو سال گذشته قرار بود میان ایران و هند پیمان پولی امضا شود، اما جلوی آن گرفته شد. وی گفت: چنانچه تهاتر نفت در برابر کالا‌های اساسی در عمل اجرا شود برای بخش‌خصوصی و هم دولت راحت‌تر است و تجارت هم آسان‌تر از گذشته و بدون بروکراسی اداری انجام می‌شود. در حقیقت واردکننده به جای اینکه دلار را از بازار تهیه کند معادل روپیه را به بانک عامل هند واریز می‌کند و از این پس تقاضا برای خرید ارز، قیمت دلار در بازار را دچار نوسان قیمت نمی‌کند و تجارت راحت‌تر از قبل می‌شود.

معاون سازمان توسعه تجارت: با توجه به اینکه چای ایرانی درصد کمی از سبد مصرفی خانوارهای کشور را پوشش می‌دهد و از طرف دیگر نیز ما جزو مصرف‌کنندگان عمده چای در دنیا هستیم و سالانه چندین میلیون دلار برای واردات این محصول هزینه می‌کنیم، مقرر شد در مقابل صادراتی که در حوزه مواد نفتی به سریلانکا داشته‌ایم، چای وارد کنیم

و البته تهاتر پول های بلوکه با خوراک دام هم موضوعی است که بارها مطرح شده است اما بسیاری از فعالان تجاری این موضوع را بسیار دشوار می دانند.

چرا تهاتر نفت در برابر غذا دشوار است؟

تهاتر نفت در برابر غذا ایده‌ای است که در زمان تحریم در دولت محمود احمدی‌نژاد هم مطرح شد و حتی بحث تهاتر گندم با روسیه و کشورهای حوزه خزر نیز مطرح شد اما در نهایت از نیاز چند میلیون تنی گندم فقط چیزی حدود 100 هزار تن گندم با نفت تهاتر شد.

در این میان بحث تهاتر با نفت بین کشورهای عضو اوراسیا هم مطرح شده بود، که نمایندگان بسیاری از این کشورها در نشستی مشترک اعلام کردند که امکان این کار بسیار محدود است زیرا نیازهای تجاری کشورهای شریک ایران در غالب موارد با یکدیگر همخوانی ندارد و کالاهای مدنظر ایران یا برعکس در کشورهای عضو اوراسیا وجود ندارد یا به حد کافی و با کیفیت مطلوب نیست.

منصور پوریان، رئیس شورای تامین دام کشور هم در این زمینه به ایلنا گفته است اینکه گفته شده است در ازای صادرات دام نهاده وارد شود، این پروژه نمی‌تواند در عمل موفق باشد چراکه دام به کشورهای که از آنها نهاده وارد می‌کنیم صادر نمی‌شود. نهاده دام بیشتر از کشورهای آمریکای لاتین و روسیه وارد می‌شود. بنابراین تهاتر به این نحو در عمل موفقیت پذیر نخواهد بود.

بجز این بسیاری از فعالان تجاری اعتقاد دارند که با این روش هزینه تمام شده کالا بسیار گران تمام می‌شود و این موضوع برای شهروندان ایرانی و بازار داخلی که گرفتار تورم سنگین است به صرفه نیست. آنها همچنین به تورم سه رقمی برخی اقلام غذایی اشاره می کنند و می‌گویند که تسویه نفت با غذا در عمل هزینه‌های تجارت و حمل و نقل و در نهایت قیمت تمام شده کالا را بالا می‌برد و این موضوع به ویژه در حوزه مواد غذایی که بحث تهاتر آنها با نفت مطرح شده است، اهمیت بیشتری دارد چرا که تا همین جا هم مرکز آمار ایران در آخرین گزارش خود تورم نقطه به نقطه مواد غذایی در شهریور امسال را بالای 62 درصد اعلام کرده و وزارت بهداشت هم گزارش داده است که گرانی و تورم مواد غذایی موجب بروز ناامنی غذایی در هشت استان ایران شده است و دولت باید هرچه زودتر به این موضوع ورود کند.

در حالی دولت سیزدهم در حال پیگیری راهکار تهاتر است که سیدعلی، معاون سابق ارزی معتقد است که تاکنون هیچ قرارداد تهاتری در اشل بزرگ اجرایی نشده است. به این ترتیب تهاتر بی‌تردید می‌توان زمینه‌ساز افزایش هزینه‌ها در ایران شود.