مدیریت تولید و مصرف در راستای انتفاع اقتصاد ملی

رامتین موثق

بعد از ساخت پالایشگاه‌های مختلف، به نظر می‌رسید مسئولین ایران دیگر تولید بنزین را حل شده می‌دانستند و مدام از خودکفایی در این زمینه سخن می‌گفتند. اما امروز با افزایش مصرف و سربه‌سر شدن تولید و مصرف، نگرانی‌ها برای پاسخگویی به مصرف و نیاز به واردات به وجود آمده است.

در همین رابطه، عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با «انتخاب» تصریح کرد: سال ۹۶ همین موقع ۴ میلیون بشکه نفت تولید داشتیم و صادرکننده بنزین بودیم، الان واردکننده بنزین هستیم؛ بنابراین سیاسی‌کاری و خودی و غیرخودی کردن و بی انگیزگی پرسنل نفت به خاطر رفتار‌های سیاسی با پرسنل عملیاتی که پیشران توسعه اقتصادی کشور هستند، باعث شده حال و روز وزارت نفت به این وضعیت بیافتد. حسین حسین‌زاده با تاکید بر اینکه به آینده اقتصاد انرژی کشور امیدوار نیست، تصریح کرد: اگر این روند ادامه یابد و گفتار درمانی کنیم؛ سال 1405 بحرانی از انرژی کشور را دربرمی‌گیرد که مسائل مختلفی مانند بنزین و گازئیل و گاز، گریبان‌گیر مجلس و دولت می‌شود. 

مصرف بنزین 12 تا 13 درصد افزایش داشته

مدیر عامل شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی با اعلام اینکه مصرف بنزین در حال حاضر  ۱۱۵ میلیون لیتر است، اظهار کرد: متوسط مصرف بنزین در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۲ تا ۱۳ درصد افزایش داشته است. به گزارش ایلنا، جعفر سالاری‌نسب با تاکید بر اینکه میزان ذخایر کافی است و مشکلی نیست، درباره واردات نیز بیان داشت: اکنون تمامی بنزین را از پالایشگاه‌های داخل تحویل می‌گیریم.

همچنین یک مقام صنفی دیگر اعلام کرد: میزان تولید و مصرف معادل است. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، درباره وضعیت ناترازی بنزین در کشور اظهار داشت: برای حل ناترازی پیش‌بینی‌های لازم انجام شده و مشکلی از این بابت نیست.

او افزود: باتوجه به اینکه تعمیرات اساسی در پالایشگاه‌های کشور برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شده است یکی از واحدهای ستاره در مرحله تعمیرات اساسی بود که از ابتدای ماه جاری وارد مدار سرویس شد و اکنون در ظرفیت کامل قرار دارد.

به‌این ترتیب، درحالی بی‌نیازی از واردات از سوی برخی مسئولان مطرح می‌شود که در ماه‌های گذشته اخباری مبنی بر واردات بنزین از چابهار در رسانه‌ها منتشر شده بود.

نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: هرچه مصرف بالاتر برود بیشتر به سمت واردات بنزین حرکت می‌کنیم. اگر بتوانیم مصرف را از 115 میلیون لیتر در سال به زیر ۱۰۰ میلیون لیتر کاهش دهیم، می‌توانیم اندوخته‌ای برای صادرات داشته باشیم تا درآمد ارزی کشور هم بالا رود

مصرف معضلات بیشتری دارد تا تولید 

نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» با اشاره به رشد هرساله مصرف بنزین، میزان مصرف سرانه این فرآورده را در کشور بالا دانست.

حمیدرضا صالحی درباره میزان تولید بنزین نسبت به مصرف آن گفت: در حال حاضر در حد سربه‌سر شدن تولید و مصرف هستیم اما اگر مصرف از حدی بالاتر رود، مجبور به واردات می‌شویم. او افزود: از لحاظ تکنولوژی تولید، مشکل زیادی نداریم و پالایشگاه هم زیاد داریم و حتی می‌توانیم به شرط پایین بردن مصرف، صادرکننده هم باشیم.

این فعال اقتصادی تاکید کرد: راه‌حل اصلی این است که جلوی مصرف بیهوده را بگیریم. فارغ از تبعات مالی افزایش مصرف، آلایندگی هم آثار مخربی بر اقتصاد کشور دارد.

صالحی به گرم شدن زمین، خشک شدن منابع آبی و کاهش بارش که از تبعات افزایش آلاینده‌‌هاست اشاره کرد و ادامه داد: باید براساس مسئولیت اجتماعیمان عمل کنیم. تمام دنیا برای کاهش مصرف برنامه دارند، اما ایران می‌خواهد از مسیر سابق حرکت کند در صورتی که باید برنامه‌ای داشته باشیم که بتوانیم خود را از 10 کشور اول تولیدکننده آلاینده خارج کنیم. او تصریح کرد: انرژی و مواهب الهی تا ابد نیست و تا آنجا که بتوانیم باید آن را به ثروت و درآمد ملی تبدیل کنیم. 

افزایش مصرف؛ نتیجه استاندارد نبودن خودروها

این کارشناس مسائل انرژی درباره علل افزایش مصرف بنزین در ایران اظهار کرد: برخی علت را در ارزان بودن بنزین می‌دانند و برخی آن را در پرمصرف بودن خودروهای داخلی می‌بینند.

یکی دیگر از مشکلات انرژی و به ویژه بنزین در ایران، کاهش سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها است. بعد از تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری و تکنولوژی به صنایع مختلف ایران وارد نشده و این عدم ورود باعث استهلاک صنایع ایران شده است

صالحی درباره مصرف بالای خودروهای ایرانی اظهار کرد: خودروهایی که باید در ۱۰۰ کیلومتر، ۴ تا ۵ لیتر مصرف کند، در ایران بالای ۱۲ لیتر مصرف می‌کنند زیرا خودروهای داخلی بهینه نشده‌اند و موتورهای آنها با استانداردهای جهانی تطابق ندارد. او اضافه کرد: همچنین موتورسیکلت‌ها سهم زیادی در مصرف بنزین دارند زیرا سیستم احتراق آنها استاندارد نیست.

این عضو اتاق بازرگانی با تاکید بر اینکه افزایش مصرف بنزین تحت‌تاثیر غیرواقعی بودن قیمت آن و پرمصرف بودن خودروهای داخلی است، تصریح کرد: این عوامل حتی قاچاق ایجاد می‌کند که خود به افزایش مصرف دامن می‌زند. علت اصلی قاچاق اختلاف قیمت بنزین در ایران و همسایگان است. 

صالحی درباره روش‌های مقابله با مصرف بی‌رویه سوخت با یادآوری اینکه سابقا در صورت بروز مشکل مصرف، از طریق افزایش اکتان برخی فرآورده‌های پتروشیمی به مدیریت مصرف دست می‌زدیم، عنوان کرد: یکی از راهکارهای کاهش مصرف استفاده از خودروهای هیبریدی است که می‌تواند میانگین مصرف خودروها را در ۱۰۰ کیلومتر به ۳ لیتر برساند. به گفته او، فعلا می‌توانیم از خودروهای هیبریدی استفاده کنیم زیرا برخلاف خودروهای برقی به زیرساخت‌های الکتریکی نیازی ندارد.

می‌توانیم برای اقتصاد ارزش افزوده ایجاد کنیم

این فعال اقتصادی در پاسخ به اینکه آیا شعار خودکفایی یک هدف دست‌یافتنی است یا خیر، مطرح کرد: خودکفایی معانی مختلف دارد. این تعاریف گاه با توجه به منافع ملی و مسائل اجتماعی و بحران‌ها عنوان می‌شوند که منافع غیرمادی در تعاریف نقش پررنگ‌تری دارند.

صالحی یادآور شد: ما تا قبل از اینکه پالایشگاه خلیج فارس را بسازیم، دولت‌ها اعتقاد داشتند وارد کردن بنزین برای ما به صرفه‌تر است. یعنی اگر نفت را بفروشیم و بنزین را وارد کنیم به صرفه است. بعد دولت‌ها به این نتیجه رسیدند که بهتر است بنزین را داخل کشور تولید کنیم. او تصریح کرد: گاه واردکننده بنزین بودیم و حتی زمانی که پالایشگاه خلیج‌فارس را ساختیم و و به خودکفایی رسیدیم، باز هم برخی سال‌ها واردات داشتیم.

نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تاکید کرد: اما هرچه مصرف بالاتر برود بیشتر به سمت واردات بنزین حرکت می‌کنیم. اگر بتوانیم مصرف را از 115 میلیون لیتر در سال به زیر ۱۰۰ میلیون لیتر کاهش دهیم، می‌توانیم اندوخته‌ای برای صادرات داشته باشیم که درآمد ارزی کشور بالا رود. صالحی در پایان خاطرنشان کرد که اگر بالانس تولید و مصرف مدیریت شود، یک ارزش افزوده ایجاد می‌شود که به اقتصاد ملی نفع می‌رساند.

باید به سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها توجه شود

یکی دیگر از مشکلات انرژی و به ویژه بنزین در ایران، کاهش سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها است. بعد از تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری و تکنولوژی به صنایع مختلف ایران وارد نشده و این عدم ورود باعث استهلاک صنایع ایران شده است.

در پالایشگاه‌ها این استهلاک به تولید بنزین بی‎‌کیفیت می‌انجامد که هم آلایندگی‌ها را افزایش می‌دهد و هم تاثیر مخرب بر موتور خودروها دارد به صورتی که حتی اگر این خودروها وارداتی هم باشند، این بنزین بی‌کیفیت آنها را به خودروهای پرمصرف تبدیل می‌کند. به‌عبارتی بنزین بی‌کیفیت باز یک چرخه معیوب ایجاد می‌کند که حتی با وجود اصلاح خودروها، بحران اضافه مصرف حل نمی‌شود. به‌این‌ترتیب ضروری است از طریق افزایش سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها، جلو تولید بنزین بی‌کیفیت گرفته شود.