فروش اوراق ارزی برای مهار بازار

هانیه عسگری

بانک مرکزی با هدف مهار قیمت ارز در بازار برنامه‌ای را از دیروز به مرحله اجرا گذاشت تا بتواند به کسانی که متقاضی خرید ارز هستند، جایگزینی را معرفی کند.

 این جایگزین البته اوراقی است که به اوراق ارزی شهرت دارند. افراد در این قالب می‌توانند نسبت به خرید چهار هزار دلار اقدام کنند.

هرچند رئیس کل بانک مرکزی این ابزار را ابزاری تازه عنوان می‌کند اما در دوره احمدی‌نژاد نیز با هدف مهار تقاضا در بازار ارز، اوراق ارزی به مردم فروخته شد اما در نهایت بازپرداخت ریالی این اوراق اعتمادها را از بین برد. این تنها سیاست احمدی‌نژاد نیست که در دولت رئیسی اجرایی می‌شود. رئیسی بخش مهمی از الگوهایش را از دولت احمدی‌نژاد برداشته است. از ساخت مسکن در قالب نهضت ملی مسکن تا وعده ایجاد اشتغال و همچنین افزایش یارانه با اجرای سیاست شوک درمانی و حذف ارز 4200 تومانی.

 بسیاری از افراد و دارندگان سرمایه‌های خرد در تلاش هستند تا برای مصون نگه داشتن دارایی خود از دستبرد تورم نسبت به خرید ارز و سکه اقدام کنند. این دو کالا به واسطه داشتن قدرت نقدشوندگی بالا، در دوره‌های تورمی با اقبال مردم روبرو می‌شوند.  بر اساس اعلام بانک مرکزی، فروش اوراق گواهی ارزی سه‌ماهه و معاف از مالیات است، صفر بودن حق‌الوکاله‌ تسویه نقدی (ریالی) و همچنین امکان تحویل فیزیکی ارز از ویژگی‌های آن اعلام شده است.

حداقل و حداکثر میزان خرید اوراق توسط هر شخص حقیقی به ترتیب معادل ریالی ۱۰۰۰ دلار و ۴۰۰۰ دلار است. ضمناً با توجه به محدودیت عرضه اسکناس کمتر از ۱۰۰ دلار، مبالغ گواهی‌های مزبور مضاربی از معادل ریالی ۱۰۰ دلار قابل‌عرضه و بازخرید خواهد بود.

پرداخت وجه اوراق در زمان انتشار تنها به «ریال» خواهد بود. بانک مرکزی به وکالت از خریداران اوراق، نسبت به تأمین ارز (دلار) و نگهداری آن تا زمان سررسید اوراق اقدام می‌کند.

پیش از این نیز بانک مرکزی با معرفی اوراق سکه درصدد مهار تقاضا در بازار سکه برآمد. معاف بودن اوراق سکه از مالیات نیز نقطه قوت این طرح اعلام شده بود .

 گزارش میدانی خبرنگار «توسعه ایرانی» از سطح شهر نشان می‌دهد در اولین روز عرضه اوراق بازار ارز دستخوش تغییر خاصی نشده است. بسیاری از صرافان در پاسخ به این سئوال که آیا بازار ارز با تغییر میزان تقاضا روبروست؟ می‌گویند این ابزار تنها می‌تواند تقاضای سرمایه‌گذاران را پوشش دهد و بی‌تردید کسانی که قصد خروج از کشور را دارند، مشتری این اوراق نخواهند بود .

علی صالح‌‌آبادی گفته، افرادی که نگران نوسان در بازار ارز هستند و به این دلیل خرید ارز انجام می‌دهند باید بدانند که با ابزار جدید می‌توانند اوراقی را که منتشر می‌شود خریداری کنند و دیگر نگرانی از این جهت نداشته باشند. خریداران در سررسید‌های مشخصی می‌توانند اوراق را به بانک مرکزی بفروشند.

رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرده که در سال جاری به دلیل اینکه ارز ترجیحی حذف شده و دیگر این نوع را ارز نداریم حجم عرضه‌های بانک مرکزی در بازار بیشتر شده و از سوی دیگر تقاضای ارز کاهش پیدا کرده است.

 کارشناسان چه می‌گویند؟

حسین سلاح‌ورزی، کارشناس اقتصادی درباره اثرگذاری اوراق ارزی بانک مرکزی در توییتر نوشته است: اوراق ارزی بانک مرکزی وقتی به داد بازار ارز خواهد رسید که سه شرط داشته باشد.

وی گفته است: عدم مداخله ساختاری و قیمتی در بازار ارز، اهتمام جدی به اصلاح مالیه عمومی نمایش اراده سیاسی در بهبود روابط بین‌الملل، سه شرطی هستند که باید پشتیبان ان باشند.

هرچند رئیس کل بانک مرکزی اوراق ارزی را ابزاری تازه عنوان می‌کند اما در دوره احمدی‌نژاد نیز با هدف مهار تقاضا در بازار ارز، اوراق ارزی به مردم فروخته شد و درنهایت بازپرداخت ریالی این اوراق اعتمادها را از بین برد

از سوی دیگر وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره ابزار جدید بانک مرکزی برای مهار و کنترل بازار ارز و فروش اوراق ارزی می‌گوید: بسته اجرایی بانک مرکزی، راهکارهای گذرا و کوتاه‌مدت است. به عبارتی، حل مساله نیست و صرفا ما می‌توانیم به آن به عنوان ایجاد وقفه یا زمان نگاه کنیم.

وی می‌افزاید: بانک مرکزی اعلام کرده که شما ریال خود را بدهید و عملا اوراق ارزی برای سررسید سال آینده دریافت کنید و در آن سررسید هم به بانک مراجعه کنید و دلار خود را تحویل بگیرید.

او عنوان می‌کند: این کار عملا بلوکه کردن نقدینگی مردم در شرایط کنونی است که به بازار ارز مراجعه نکنند. به این شکل، هم جلوی التهاب در بازار ارز گرفته شود و هم این‌که نقدینگی عملا جمع شود.

این کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند: این‌ها عملا راهکار نیست، ایجاد یک وقفه و گرفتن یک فرصت زمانی است تا التهاب تاحدودی فروکش کند.

محمدطاهر رحیمی، کارشناس پولی درباره تاثیر انتشار اوراق ارزی توسط بانک مرکزی نیز به اکوایران گفت که نکته اول اعتماد مردم و عاملان اقتصادی به اوراق ارزی است، برای مثال در دولت دهم (دوره دوم احمدی نژاد) اوراق ارزی منتشر شد که مردم نیز اعتماد کردند و هنگام بازپرداخت دولت تصمیم گرفت بازپرداخت را برای همه به طور ریالی انجام دهد که اعتماد مردم را از بین برد و تا مدت‌ها ابزار اوراق ارزی را ناکارآمد کرد.

او در این باره ادامه داده، برای جلب اعتماد مردم انتشار اوراق ارزی باید همراه با تضمین‌های مشخص باشد که البته چالش این ضمانت‌ها هم این است که درصورت وجود تلاطمات ارزی ناشی از انتظارات تورمی بالا عملا امکان ایجاد تضمین هم از بین خواهد رفت.

تورم مهار می‌شود؟

مهمترین دلیل رشد قیمت ارز را باید رشد تورم ریالی از یک سو و همچنین نگرانی از آینده و تیره‌تر شدن چشم‌انداز اقتصاد ایران از سوی دیگر دانست. بی‌تردید در سایه حل نشدن هر دو مشکل این دو بحران همچنان به قوت خود باقی خواهند ماند و در نتیجه شاهد رشد فزاینده قیمت‌ها، حتی در صورت فروش اوراق ارزی خواهیم بود .

 در عین حال مولفه اطمینان به سیاستگذار نیز باید مد نظر باشد. اطمینان به سیاست‎های ابلاغی که در علم سیاست بدان سرمایه اجتماعی می‌گویند مساله مهمی است که باید مدنظر قرار گیرد. باید دید در چنین شرایطی مردم اطمینان لازم و کافی را برای خرید اوراق ارزی دارند و در عین حال خرید این اوراق می‌تواند به مهار تقاضا منجر شود . کارشناسان متعددی هستند که معتقدند تقاضای ارز در ایران به کف رسیده است. کاهش قابل توجه واردات و همچنین بسته بودن منافذ برای خرید ارز زیاد از سوی سرمایه‌گذاران دلایلی است که بدان استناد می‌کنند. در چنین شرایطی باید دید دولت سیزدهم برای مهار تورم به صورت عمومی چه تدبیری می‌اندیشد و آیا تلاشی برای تدوین بودجه انقباضی و حذف هزینه‌های سرسام‌آور غیرضروری در قالب این لایحه خواهد کرد؟

 کارشناسان می‌گویند ایران نیازمند اصلاحات ساختاری در حوزه اقتصاد است اما مهم این است که جراحی اقتصادی باید از بدنه دولت آغاز شود.