رشد ۱۳ درصدی دارایی‌های خارجی نظام بانکی

محمود نوروزیه

آمارهای بانک مرکزی حکایت از آن دارد که میزان دارایی‌های خارجی نظام بانکی کشور در پایان خرداد سال ۹۸ به ۹ هزار و ۲۴۵ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۳ درصدی داشته است. همچنین در سه ماهه ابتدایی امسال، حجم دارایی‌های خارجی نظام بانکی به 924 هزار میلیارد تومان رسیده که از این میزان بیش از ۴۵۲ هزار میلیارد تومان آن مربوط به دارایی‌های خارجی بانک مرکزی است. براین اصل با وجود افزایش یک درصدی دارایی‌های خارجی نظام بانکی اما دارایی‌های خارجی بانک مرکزی به میزان 2.7 درصد کاهش داشته است. از سوی دیگر با وجود کاهش دارایی‌های بانک مرکزی، در فاصله اسفند 97 تا خرداد 98 بدهی‌های دولت به بانک مرکزی بیش از 5 درصد افزایش داشته که این میزان رشد بدهی از زمان خروج آمریکا از برجام تا خرداد سال جاری به میزان 64.3 درصد گزارش شده است.

افزایش دارایی خارجی شبکه بانکی کشور

جدیدترین آمار بانک مرکزی نیز از این رشد حکایت دارد به طوری که ارزش دارایی‌های خارجی شبکه بانکی در خرداد ۹۷ حدود هشت هزار و ۱۸۸ هزار میلیارد ریال بوده که در پایان سال ۹۷ به ۹ هزار و ۱۷۱ هزار میلیارد ریال رسید. میزان دارایی‌های خارجی شبکه بانکی کشور در خرداد ۹۶ نیز مبلغ ۵ هزار و ۸۰۴ هزار میلیارد ریال و پایان سال ۹۶ معادل هفت هزار و ۳۲۱ هزار میلیارد ریال بوده است.  در این زمینه دارایی‌های خارجی شامل بانک مرکزی و مؤسسه‌های اعتباری غیر بانکی است و شعبه‌های خارجی بانک‌های تجاری را در بر نمی‌گیرد.

کاهش ۱.۵ درصدی دارایی‌های خارجی بانک مرکزی

دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز در خرداد سال ۹۸ مبلغ ۴ هزار و ۵۲۷ هزار میلیارد ریال رسیده که نسبت به خرداد سال ۹۷ کاهش ۱.۵ درصدی داشته است. میزان دارایی‌های خارجی در خرداد ۹۷ حدود ۴ هزار و ۵۹۴ هزار میلیارد ریال و در پایان سال ۹۷ معادل ۴ هزار و ۶۵۱ هزار میلیارد ریال بوده است. این در حالی است که حجم دارایی‌های این بخش در خرداد ۹۶ حدود ۳ هزار و ۴۰۹ هزار میلیارد ریال گزارش شده بود.

کاهش 7 درصدی بدهی خارجی ایران 

تازه‌ترین آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد،  میزان بدهی‌های خارجی ایران در پایان خردادماه سال ۹۸ به هشت میلیارد و ۶۷۸ میلیون دلار رسید که نسبت به پایان سال ۹۷ حدود هفت درصد کاهش نشان می‌دهد. بدهی‌های خارجی ایران در ماه‌های اخیر روندی نزولی داشته و از حجم انواع بدهی کوتاه و بلند‌مدت کاسته شده است. برایان اساس میزان بدهی خارجی کشور از هشت میلیارد و ۶۷۸ میلیون دلار در پایان خرداد ماه امسال، ۶ میلیارد و ۹۶۹ میلیون دلار آن مربوط به بدهی‌های میان‌ مدت و بلند مدت و یک میلیارد و ۷۰۸ میلیون دلار از این میزان متعلق به بدهی‌های کوتاه مدت است. تعهدات بالفعل ایران بر مبنای یورو نیز حدود هفت میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو است که ۶ میلیارد و ۱۸۴ میلیون یورو از این میزان مربوط به حجم بدهی‌های میان‌ مدت و بلندمدت و حدود یک میلیارد و ۵۱۶ میلیون یورو نیز حجم بدهی‌های کوتاه‌مدت است. حجم بدهی‌های ایران در پایان اردیبهشت ماه امسال هشت میلیارد و ۸۱۶ میلیون دلار بوده که در پایان خردادماه با افت روبرو شده و به ۸ میلیارد و ۶۷۸ میلیون دلار رسیده است.

این در حالی است که آمار بدهی‌های خارجی ایران در پایان اسفندماه سال ۹۷ معادل ۹ میلیارد و ۳۳۹ میلیون دلار بوده است که این آمار حکایت از کاهش حجم بدهی‌های خارجی ایران در سه ماهه نخست سال ۹۸ دارد.

در سه ماهه ابتدایی امسال، حجم دارایی‌های خارجی نظام بانکی به 924 هزار میلیارد تومان رسیده که از این میزان بیش از ۴۵۲هزارمیلیارد تومان آن مربوط به دارایی‌های خارجی بانک مرکزی است. اما در نقطه مقابل دارایی‌های خارجی بانک مرکزی به میزان 2.7 درصد کاهش داشته است 

افزایش یک درصدی دارایی‌های بانکی در 3 ماه

نقش بانک‌ها در اقتصاد نسبت به کل اقتصاد را می‌توان با عدد کل دارایی‌های نظام بانکی مورد سنجش قرار داد. براساس گزارش بانک مرکزی، کل دارایی‌ها در خرداد 924 هزار میلیارد تومان است در حالی که این عدد در پایان سال 97 حدود 917 هزار میلیارد تومان بود که این امر نشان می‌دهد طی 3 ماه نزدیک به یک درصد به دارایی‌های نظام بانکی افزوده شده است.

همچنین کل بدهی‌ها و دارایی‌های نظام بانکی، بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی با 4.5 درصد افزایش طی یک فصل به 347 هزار میلیارد تومان در خرداد سال جاری رسید. هر چند که بدهی دولت به تنهایی 91 درصد از این بدهی‌ها را به خود اختصاص داد و شرکت‌ها و موسسات دولتی تنها 29 هزار میلیارد تومان بدهی دارند. در قسمت دارایی، وام‌ها و اعتبارات ارزی دریافت شده از خارج نیز در فاصله اسفند 97 تا خرداد 98 سه درصد افزایش داشته و به 610 هزار میلیارد تومان رسیده است. 

این آمار از یک سو بیانگر صورت وضعیت کل بدهی و دارایی نظام بانکی است و اگر از زاویه دیگری به آن نگاه کنیم نشان دهنده میزان استقراض دولت از بانک مرکزی در جهت تحقق بودجه است که به دنبال آن افزایش پایه پولی را به عدد ۲میلیون میلیارد تومان رسانده تا اقتصاد ایران همچنان با بحران کاهش ارزش پول ملی دست و پنجه نرم می‌کند. آخرین آمارهای بانک مرکزی می‌گوید نقدینگی در ۱۲ ماه منتهی به خرداد ماه امسال حدود ۲۵ درصد رشد داشته و به رقم ۱۹۸۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین میانگین رشد نقطه به نقطه آن از نیمه دوم سال ۹۶ تا پایان سال گذشته، حدود ۲۲ درصد برآورد شده است. در ماه‌های گذشته سهم پول در نقدینگی هم افزایش داشته و به ۱۵ درصد رسیده است. همچنین ‌رشد پول در خرداد ۹۸ در مقایسه با ماه مشابه سال قبل ۹/ ۵۰ درصد بوده و رشد شبه‌پول در محدوده ۲۱ درصد قرار داشته است. این آمارها نشان می‌دهد همزمان با شروع بحران ارزی، ترکیب نقدینگی به سمت پول حرکت کرده است. در این زمینه سهم پول در شروع بحران اقتصادی تا جایی پیش رفته که در نیمه سال ۹۶ حدود ۱۲ درصد بود اما در پایان خردادماه سال جاری به ۱۵ درصد رسیده است.  اما از سوی دیگر آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که تا پایان سال گذشته نسبت سپرده‌های کوتاه‌مدت به بلندمدت حدود ۶۶,۵ درصد بوده که این عدد یعنی ۳۳.۵ درصد سپرده‌های مردم در حساب‌هایی قرار دارد که سود ماهیانه به آنها تعلق می‌گیرد. این مساله در افزایش پایه پولی نقش قابل‌توجهی دارد به خصوص در شرایطی که هدف بانک مرکزی، کنترل تورم و مدیریت نقدینگی است.

کارشناسان معتقدند از جمله عوامل اصلی رشد نقدینگی؛ سود زیاد بانکی، کسری بودجه دولت، استقراض دولت و بانک‌ها از بانک مرکزی و تاثیرگذاری سیاست‌های خارجی است که در صورت همسو نبودن با تولید موجب افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی می‌شود. 

برپایه آمارهای بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی ایران با نفت و بدون نفت به ترتیب 713هزار میلیارد و 573 هزار میلیارد تومان است. در این میان اما صورت بدهی و دارایی‌های نظام بانکی نشان می دهد که بازیگردان اصلی در تامین مالی بازارها بانک هستند و برخلاف برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای در مورد انتقال تامین مالی پروژه‌ها به سمت بازارهای سرمایه‌ای، این امر تنها از سوی بانک‌ها تامین می شود.

با وجود کاهش دارایی‌های بانک مرکزی، در فاصله اسفند 97 تا خرداد 98 بدهی‌های دولت به بانک مرکزی بیش از 5 درصد افزایش داشته که این میزان رشد بدهی از زمان خروج آمریکا از برجام تا خرداد سال جاری به میزان 64.3 درصد گزارش شده است

نقدینگی هر ثانیه ۱۴.۴ میلیون تومان رشد می‌کند

افزایش نقدینگی به رقم ۲ هزار میلیون میلیارد تومان بیانگر آن است که در یک سال منتهی به ۳۱ اردیبهشت ماه سال جاری، میزان نقدینگی ۴۴۹ هزار میلیارد تومان رشد کرده است؛ بنابراین نقدینگی طی این مدت، ماهانه ۳۷ هزار و ۴۱۶ میلیارد تومان و روزانه یک هزار و ۲۴۷ میلیارد تومان رشد کرده است. با این حساب در هر ساعت نقدینگی ۵۱ میلیارد و ۹۶۸ میلیون تومان، در هر دقیقه ۸۶۶ میلیون تومان و در هر ثانیه ۱۴ میلیون و ۴۳۳ هزار تومان افزایش یافته است. 

در این زمینه کارشناسان راهکار کنترل نقدینگی را منوط به نظارت بر درآمد بانک‌ها، ایجاد انضباط بانکی، افزایش درآمدهای ارزی و برقراری دیپلماسی اقتصادی می‌دانند زیرا در نبود این زیرساخت‌های اقتصادی نقدینگی در 12 ماه منتهی به خرداد سال جاری رشد 25 درصدی را تجربه کرده است که نشان می‌دهد مسیر طی شده تا چه اندازه آینده اقتصاد کشور را با چالش پول‌های سرگردان مواجه خواهد کرد.