«خشکسالی شدید»، «تنش آبی» و «بحران تأمین منابع آب»

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی درباره آخرین وضعیت خشکسالی ابتدا بر شدت این وضعیت تاکید کرد و توضیح داد: شرایط حال حاضر «خشکسالی شدید»، «تنش آبی» و «بحران تأمین منابع آب» است؛ بحرانی که کلان‌شهرهایی نظیر تهران، تبریز، مشهد، اراک و کرج را بیش از سایر نقاط تحت فشار قرار داده است.

به گزارش ایسنا، احد وظیفه افزود: در کوتاه‌مدت، چشم‌انداز روشنی برای بارش مؤثر وجود دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا ۱۰ روز آینده سامانه بارشی موثری از ایران عبور نمی‌کند‌.

ایران اکنون خشک‌ترین دوره ۵۰ سال اخیر را سپری می‌کند

وی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا ایران کم‌آب‌ترین سال یک قرن اخیر را تجربه می‌کند یا خیر؟ توضیح داد: خشکسالی فعلی یکی از شدیدترین دوره‌های خشک ثبت‌شده است. داده‌های هواشناسی از فروردین ۱۴۰۴ تا آبان‌ ماه جاری نشان می‌دهد که ایران اکنون خشک‌ترین دوره ۵۰ سال اخیر سپری می‌شود.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ضمن بیان اینکه به داده‌های مشاهده شده و آمار دقیق باید اتکا کرد، گفت: با توجه به سابقه آماری بلندمدت، می‌توان خشکسالی فعلی پایتخت را در بازه ۶۰ سال گذشته بررسی کرد. بر این اساس سال جاری خشک‌ترین سال تهران طی شش دهه اخیر بوده است. 

وظیفه با اشاره به تمرکز جمعیتی در تهران و کرج و سرانه مصرف آب در این مناطق گفت: امروزه افزایش جمعیت، تقاضا برای آب و در نتیجه فشار بر منابع در تهران و کرج نسبت به گذشته افزایش یافته است حتی با احتساب شهرهای اطراف تهران و کرج، بیش از یک چهارم جمعیت کشور در همین پهنه سکونت دارند. این شرایط در حالیست در تهران و کرج بر خلاف بسیاری از استان‌ها، بیش از نیمی از منابع آبی صرف تأمین آب شرب می‌شود.

وی توضیح داد که کاهش بارش‌ها و افزایش مصرف، عمق بحران کم آبی را افزایش داده واست. در نتیجه این روند، شکاف تأمین آب عمیق‌تر شده است.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با تاکید بر اینکه امروز بسیاری از سدها در استان‌هایی مانند تهران، آذربایجان غربی،‌آذربایجان شرقی، خراسان شمالی،‌ خراسان جنوبی و خراسان رضوی و مرکزی در وضعیت نگران‌کننده قرار دارند، گفت: آمارها نشان می‌دهد ذخایر برخی سدها تک‌رقمی شده است و منابع آب سطحی پاسخ‌گوی نیاز جمعی نیستند. در این شرایط فشار مصرف آب به منابع آب زیرزمینی منتقل می‌شود این حالیست که منابع آب زیرزمینی برای استفاده بلندمدت پایدار نیستند.

وی ادامه داد: در شرایطی که آب‌های سطحی کاهش یافته‌اند، به نظر می‌رسد از سویی اتکا به منابع آب زیرزمینی شدت گرفته و از سویی دیگر نیز در کوتاه‌مدت مدیریت برق و آب نیز تحت تأثیر قرار گرفته است؛ با این حال این موارد از جمله جزئیاتی محسوب می‌شود که متولی تشریح آن وزارت نیروست.

برای نیمه دوم آذر ماه، تقویت سامانه‌های بارشی مورد انتظار است

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی درباره وضعیت پیش‌رو گفت: در کوتاه‌مدت، چشم‌انداز روشنی برای بارش مؤثر وجود دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا ۱۰ روز آینده سامانه بارشی موثری از ایران عبور نمی‌کند البته این موضوع منحصر به ایران نیست و شامل اغلب کشورهای خاورمیانه نیز می‌شود.

وظیفه با بیان اینکه در بلندمدت می‌توان به بهبود نسبی شرایط امیدوار بود، گفت: نیمه دوم آذرماه تقویت سامانه‌های بارشی مورد انتظار است همچنین به نظر می‌رسد وضعیت بارش در دی‌ و بهمن‌ماه بهتر از سال گذشته و در حد شرایط نرمال باشد. آخرین شبیه‌سازی و پیش‌بینی مدل‌های عددی نشان می‌دهند که ناهنجاری بارش در فصل زمستان به شرایط نرمال میل می‌کند.

به گفته وی با توجه به اینکه بخش عمده بارش‌های فلات ایران در زمستان رخ می‌دهد. این دوره می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در شرایط آب و هوایی کشور ایفا کند. وظیفه با اشاره به پیش‌بینی‌ بارش کشور طی زمستان اظهار کرد: نقشه‌های پیش‌بینی فصلی هواشناسی نشان می‌دهند که برای حوضه‌های غرب تا جنوب غرب کشور، احتمال بارش‌های نرمال یا حتی فراتر از نرمال وجود دارد. با این‌حال نباید بیش از حد به این پیش‌بینی‌ها خوش‌بین بود زیرا پیش‌بینی‌های فصلی با احتمالات و عدم قطعیت همراه هستند و همواره ریسک شرایط بد را نیز بایستی لحاظ کرد. در مجموع وضعیت بارش در فصل زمستان حداقل به‌طور موقت می‌تواند شرایط خشکسالی را کاهش دهد و انتظار می‌رود بارش‌ اغلب مناطق، به شرایط نرمال فصل زمستان نزدیک باشد.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی افزود: مدل‌های عددی بیشتر زمستانی نرمال تا متوسط را نشان می‌دهند و تحقق این شرایط می‌توان به کاهش تنش آبی منجر شود.

به گفته وی بارش‌های اصلی استان‌هایی مثل بوشهر و خوزستان به طور معمول در زمستان رخ می‌دهد و پاییز سهم چندانی در بارش سالانه این مناطق ندارد بنابراین زمستان مناسب می‌تواند بخشی از فشار کم‌آبی را جبران کند.

با تحقق سناریوی خوش‌بینانه نیز مشکل کم آبی و خشکی حل نمی‌شود

وظیفه در ادامه با اشاره به لزوم بازنگری در برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت شرایط کم آبی تأکید کرد که حتی با تحقق سناریوی خوش‌بینانه نیز مشکل کم آبی و خشکی حل نمی‌شود و حتی با گذران یک زمستانی خوب، تنش آبی ادامه خواهد داشت و تنها از وضعیت فوق‌ بحرانی فعلی فاصله 

خواهیم گرفت.

وی در پایان به بررسی ساختارهای کلان مدیریتی مرتبط با آب پرداخت و گفت: مسئله آب دیگر چالش مقطعی نیست و بر همین اساس برنامه‌ریزی‌های بلندمدت کشور باید با محوریت آب و ظرفیت اقلیمی هر منطقه صورت گیرد. این برنامه‌ها باید موضوعاتی مانند کشاورزی، توسعه شهرها، تعیین سکونتگاه‌ها و حتی جانمایی صنایع را شامل شود.

سد‌های مشهد کمتر از ۳ درصد آب دارند؛ سد کرج فقط ۸ درصد 

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: ذخیره آب سدهای مشهد هم‌اکنون به کمتر از سه درصد رسیده‌ و گرچه در فصل سرد میزان مصرف آب نسبتاً پایین است، اما شرایط فعلی نشان می‌دهد که مدیریت مصرف آب دیگر صرفاً یک توصیه نیست، بلکه یک اجبار است. 

وضعیت آبی پایتخت نیز به وضعیت قرمز و نگران‌کننده رسیده است تا جایی که به‌گفته مدیر کل آبفای استان تهران، ذخایر سدهای پنج‌گانه تهران به کمترین میزان طی ۶۰ سال اخیر خود رسیده و پرشدگی سدهای تهران بدون احتساب سد طالقان تا پنج درصد کاهش یافته است.

سیدمحمد علی معلم، مدیر سد کرج نیز درباره وضعیت سد کرج گفت: به دلیل کاهش ۹۲ درصدی بارش‌ها، ارتفاع دریاچه سد کرج ۵۲ متر کاهش داشته است. همه این عوامل باعث شده سد کرج در آبان ماه فقط هشت درصد ذخیره داشته باشد. البته ناگفته نماند که بیشتر این آب غیرقابل برداشت است چون حجم مرده محسوب می‌شود.

بحران بی‌آبی گریبان استان‌های دیگر را هم گرفته است. اشرف‌زاده، مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان بافت اظهار کرده: با توجه به عدم بارندگی در حوزه سد بافت استان کرمان، میزان ذخیره سد به کمتر از ۱۲ درصد رسیده است.

تا ۱۰ روز آینده خبری از باران نیست

صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا سازمان هواشناسی کشور صبح یکشنبه 18 آبان در یک برنامه تلویزیونی در خصوص پیش‌بینی وضعیت هوای پایتخت گفت: در تهران تا ۱۰ روز آینده بارش قابل توجهی رخ نخواهد داد.