تلاش پیگیر برای تداوم روند فیلترینگ

ریحانه جولایی

«محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اعلام‌جرم دادستان کل کشور و شکایت صداوسیما به دادسرای فرهنگ و رسانه فراخوانده شد.» این خبری بود که روز گذشته تمام خبرگزاری‌ها و سایت‌ها چه در داخل و چه در خارج از کشور آن را منتشر کردند.

احضار آذری جهرمی به دادسرای فرهنگ و رسانه

بر اساس این خبر قوه قضاییه علیه وزیر ارتباطات اعلام‌جرم کرده و آذری جهرمی باید برای پاسخ به سؤالات بازپرس دادسرای فرهنگ و رسانه در دادسرا حضور یابد. اعلام‌جرم دادستان کل کشور شامل محورهایی چون: «استنکاف از اجرای اوامر قضایی در مورد فیلتر کردن اینستاگرام علیرغم حکم صادره، استنکاف از اجرای دستورات مقام‌های دولتی که اشاره به ابلاغ رئیس مرکز ملی فضای مجازی به وزارت ارتباطات برای کاهش پهنای باند بین‌الملل و محدودسازی پیام‌رسان‌های خارجی دارد؛ عدم اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی ازجمله مصوبه سال ۹۱ شورا در مورد انسداد فیلترشکن‌ها و VPNها و همچنین مصوبه حمایت از پیام‌رسان‌های بومی است.

همچنین رسیدگی به شکایت مردم اهواز و چند شهر دیگر از وزیر ارتباطات، شکایت جاویدنیا، معاون سابق دادستان کل کشور از جهرمی و نیز شکایت سازمان صداوسیما از جهرمی در مورد اظهارنظر او در مورد بازپس‌گیری فرکانس‌های باند ۷۰۰و۸۰۰ از دیگر اتهامات وزیر ارتباطات طرح‌شده است.»

تصمیم مجلس بر فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی

بر سر فیلتر شدن یا فیلتر نشدن اینستاگرام حواشی زیادی به وجود آمده بود. مدتی است که بحث فیلتر شدن اینستاگرام تبدیل به یکی از دغدغه‌های برخی مسئولین شده و تمام تلاششان را می‌کنند تا اینستاگرام را نیز مانند برخی دیگر از برنامه‌ها از دسترس خارج کنند.

تیرماه بود که برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یک‌صدا گفتند اینستاگرام باید از دسترس خارج شود. در این میان صحبت‌های حسن نوروزی، نمایند رباط‌کریم بازتاب زیادی داشت. او گفته بود:« خدا کند که اینستاگرام فیلتر شود. فضای باز اینستاگرام و تلگرام تهدیدی برای جوانان است و این برای نظام شکنندگی دارد. کمیسیون حقوقی شکل گیرد به جد دنبال فیلتر اینستاگرام خواهیم بود.» نوروزی همچنین اعلام کرد که فیلتر کردن اینستاگرام یکی از مهم‌ترین برنامه‌های مجلس جدید خواهد بود. البته کمی بعدتر روح‌الله متفکرآزاد، عضو هیئت‌رئیسه مجلس پس‌ازاین اظهارنظر گفت: مجلس اولویت‌های مهم‌تری از محدودسازی فضای مجازی دارد. به‌هرروی تا امروز کسی نتوانسته است اینستاگرام را مانند تلگرام محدود کند. هرچند همان زمان هم آذری جهرمی بارها گفته بود اینستاگرام به روزگار تلگرام دچار نخواهد شد.  نیمه‌های مهرماه نیز رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان در اتاق بازرگانی ایران با اشاره به بازار پنج هزار میلیارد تومانی اینستاگرام در سال گفت که فیلترینگ اینستاگرام باعث اثرات مخرب مستقیم و غیرمستقیم بر فضای اقتصادی حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی و کل اقتصاد خواهد بود. در ایران کسب‌وکارهای زیادی هستند که از طریق اینستاگرام و فضای مجازی به یک ثبات نسبی رسیده‌اند و با فیلتر شدن آن احتمال از هم پاشیدن آن‌ها می‌رود.

محدود کردن پهنای باند جایگزینی برای فیلترینگ

یکی از اتهاماتی که به وزیر جوان زده‌شده است، استنکاف از اجرای دستورات مقام‌های دولتی جهت کاهش پهنای باند بین‌الملل و محدودسازی پیام‌رسان‌های خارجی بود. بسیاری بر این باورند این مورد جایگزینی برای فیلترینگ بوده که آذری جهرمی با آن نیز مخالفت کرده و اجازه اجرایی شدنش را نداده است. کاهش پهنای باند شبکه‌های اجتماعی خارجی در این راستا بدل و مشابه فیلترینگ به‌حساب می‌آید و درواقع باعث می‌شود که سرعت دسترسی مردم به این پلتفرم‌ها آن‌قدر کند شود که به عقیده آن‌ها مردم قید استفاده از پلتفرم خارجی را بزنند.

در همین رابطه محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا در توییتر خود در این رابطه نوشت: «محدود کردن پهنای باند، اسم مستعار فیلترینگ است. فیلترکردن شرافتمندانه‌تر است از اینکه با کندشدن شدید سرعت، مردم را عصبانی و فحاش بار بیاورید.»

در مقاطع مختلف طی سال‌های اخیر گروهی تلاش کرده‌اند که توپ فیلترینگ اینستاگرام را در زمین وزارت ارتباطات بیندازند. این مسئله این‌قدر جدی است که بارها وزیر ارتباطات در برنامه‌های مختلف ازجمله تلویزیون مجبور شده توضیح دهد که فیلترینگ در کشور مثل قضیه تلگرام یا با حکم قضایی یا با تصمیم کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه صورت می‌گیرد.

او چندی پیش هم در یک مصاحبه گفت: اینکه بعضی‌ها در کشور دلشان می‌خواهد و اعتقاد راسخ به بسته شدن همه شبکه‌های اجتماعی دارند یک واقعیت است که نمی‌توان انکار کرد. او که بارها از فیلترینگ تلگرام هم انتقاد کرده، اخیراً هم گفته بود: وقتی یک پلتفرم که مورداستفاده حجم عظیمی از مردم است را به خاطر یک مشکل ببندید طبیعی است که مردم با این حکم مقابله می‌کنند و به دنبال استفاده از فیلترشکن می‌روند. با این کار باعث می‌شویم مقررات درست در این زمینه هم زیر پا گذاشته شود.

شکایت صداوسیما قابل پیش‌بینی بود

در این میان صداوسیما هم از آذری جهرمی شکایت کرده است. کاری که به گفته برخی اصلاً دور از ذهن نیست و توقع آن می‌رفت.

باقری بنابی، رئیس فراکسیون مستقلان ولایی مجلس در واکنش به اعلام‌جرم دادستانی علیه آذری جهرمی گفته که مطالبه رهبرانقلاب تشکیل دولت جوان بود و خیلی بد است که ما یک وزیرجوان را هم تحمل نکنیم.

باقری بنابی در واکنش به اعلام‌جرم دادستانی علیه وزیر ارتباطات و شکایت صداوسیما از او بیان کرد: نمی‌شود مدام در زبانمان حرف از نقش جوانان باشد و در انتخابات، جنگ و صحنه‌های خطیر چشممان به ظرفیت جوانان باشد، اما در زمان واگذاری مسئولیت به جوانان انگ ناپختگی و خامی بزنیم، و آن معدود جوانانی همه که وارد صحنه می‌شوند را با شکایت و تخریب و فضاسازی رسانه‌ای به‌گونه‌ای نقره‌داغ کنیم که دیگر هیچ جوانی جرئت ورود به صحنه را نداشته باشد. رئیس فراکسیون مستقلان ولایی با کنایه به شکایت صداوسیما از وزیر ارتباطات ابراز کرد: اگر این آقایان از جهرمی شکایت نمی‌کردند عجیب بود چراکه متأسفانه کار به‌جایی رسیده که دیدن رویکردهای صحیح از مدیران تلویزیون مایه تعجب است.

باقری بنابی ادامه داد: اما راحل (ره) فرمودند صداوسیما باید به‌مثابه یک دانشگاه باشد و انتظار بود مردم فرهنگ مدارا، ادب، تحمل یکدیگر و انصاف را در رسانه ملی شاهد باشند که متأسفانه تلویزیون ما هرروز از این حسنات فاصله می‌گیرد.

رئیس فراکسیون مستقلان ولایی با کنایه به شکایت صداوسیما از وزیر ارتباطات: اگر این آقایان از جهرمی شکایت نمی‌کردند عجیب بود چراکه متأسفانه کار به‌جایی رسیده که دیدن رویکردهای صحیح از مدیران تلویزیون مایه تعجب است

فیلتر کردن کار وزارت ارتباطات نیست

بااینکه آذری جهرمی مخالفان زیادی در دولت دارد اما همیشه در رابطه با فیلترینگ نظرش را با صراحت اعلام کرده است. او هربار گفته است که با فیلتر شدن اپلیکیشن‌های خارجی مخالف است و بیان کرده که فیلتر شدن یا نشدن از وظایف وزارت ارتباطات نیست.

او چند هفته پیش در رابطه با همین موضوع گفته بود: وزیر ارتباطات مسئول وصل کردن است. مشکلات بخش‌های دیگر را باید از مسئولان مربوطه مطالبه کنیم. رفع فیلتر تلگرام مربوط به کمیته تعیین مصادیق مجرمانه است. موقع رأی اعتماد در مجلس گفتم زمانی برقراری ارتباطات یک تهدید در دیدگاه امنیتی بود و امروز قطع آن تهدید امنیتی است و بحران ایجاد می‌کند. این تغییر پارادایم است. در این سال‌ها چند انگاره عوض‌شده است که باید آن را بپذیریم.

وزیر ارتباطات پیش‌تر هم توپ فیلترینگ را به زمین دادستانی انداخته بود. او گفته بود من شرایط جامعه را به سمتی نمی‌بینم که هدفی برای فیلتر کردن اینستاگرام وجود داشته باشد. البته عده‌ای همیشه معتقد بوده‌اند که این پلتفرم را باید بست، فشار هم وارد کرده و می‌کنند. ولی تاکنون عقل جمعی کشور به چنین جمع‌بندی نرسیده است. البته آن‌هایی که معتقدند باید اینستاگرام فیلتر شود به ما فشار می‌آورند این در حالی است که مسئولیت صدور حکم و تصمیم‌گیری برای فیلترینگ جای دیگری است و فشار را باید به نهاد مربوطه که به‌طور مشخص قوه قضاییه و دادستانی کل کشور بر اساس حکم کارگروه تعیین مصادیق هستند، وارد کنند.

قوه قضاییه علیه وزیر ارتباطات اعلام‌جرم کرده و آذری جهرمی باید برای پاسخ به سؤالات بازپرس دادسرای فرهنگ و رسانه در دادسرا حضور یابد

اقدام وزارت ارتباطات علیه فیلترینگ پنهان

در آخر اما باید گفت آذری جهرمی در برابر فیلترینگ علنی و پنهان برخی پلتفرم‌های خارجی ایستاده است و اینکه برخی نهادها از او شکایت کنند عجیب نیست. پیش‌ازاین راهکار بدل دیگری برای فیلترینگ صورت گرفته بود که با پافشاری وزارت ارتباطات و رسیدن مسئله به سطح ارشد مقامات منتفی شد. هرچند 2اپراتور مسلط کشور چند‌ماه قبل طی کاری که وزیر ارتباطات از آن به نام «تبانی» یادکرد بسته‌های اینترنت را به‌شدت گران کردند اما با پیگیری حدود یک‌ماهه وزارت ارتباطات سرانجام قیمت اینترنت کاهش پیدا کرد و بسته‌های به‌صرفه و بلند‌مدت قابل خریداری شدند.

مدت کوتاهی بعد مقام‌های جناحی خاص اما به تلاش دولت برای کاهش قیمت اینترنت موبایل اعتراض و انتقاد داشتند! افراد این جناح اکنون در مصاحبه‌های خود می‌گویند که تلاش شد که به نفع پلتفرم‌های خارجی قیمت اینترنت گران شود اما دولت قاطع جلوی این ماجرا ایستاد و نگذاشت.

آنچه از میان این کلمات مشخص می‌شود این است که گران کردن بسته‌های اینترنت در تابستان امسال از سوی اپراتورهای اصلی نه به‌خاطر مسائل مالی بلکه به‌خاطر تلاش برای یک فیلترینگ پنهان با سخت کردن دسترسی به اینترنت با تحت‌فشار قرار دادن اقتصاد مردم بوده است. پیش‌ازاین مقام‌های وزارت ارتباطات هم اعلام کرده بودند که یکی از ادعاهای اپراتورها برای گران کردن ناگهانی و عجیب اینترنت موبایل حمایت از تولید محتوا و ترافیک داخلی است. رئیس سازمان تنظیم مقررات هم در این رابطه گفته بود: اینکه اپراتورها تصور می‌کنند با گران کردن ترافیک بین‌الملل، مردم به سمت استفاده از ترافیک داخلی می‌روند اشتباه محض است، کما اینکه قبلاً در مورد ارزش‌افزوده آن را تجربه کرده‌ایم و نتیجه‌ای هم در برنداشت. بااین‌حال اما مهم این است که وزیر ارتباطات شکایت شده است و باید منتظر ماند تا ببینیم پس از طی شدن روند این شکایت‌ها چه حکمی صادر می‌شود و چه چیزی در انتظار کاربران شبکه‌های مجازی است.