وسعت ۱۶ میلیون هکتاری جنگل‌های ایران؛ افسانه‌ای غیرواقعی؟
مهدی معتق، استاد دانشگاه لایبنیتز هانوفر آلمان
مسئله کاربری زمین و تعیین محدوده دقیق پوشش‌های جنگلی، کشاورزی، بیابانی و ... از اهمیت بسیار بالایی در تدوین برنامه‌ریزی‌های کلان جهت حصول به توسعه پایدار برخوردار است. کمتر کسی است که امروزه به جایگاه ویژه جنگل‌ها در چرخه زیست‌محیطی و هیدرولوژی و نقش مؤثر آن‌ها در کنترل پدیده‌هایی مانند سیل و فرسایش آگاهی نداشته باشد. اطلاع دقیق از وضعیت کاربری اراضی و تعیین محدوده‌های کشاورزی، جنگلی، مرتع و شهری خود یکی از مهم‌ترین پارامترهای مدیریت جامع آب و خاک در حوضه‌های آبخیز و همچنین ساماندهی حوضه‌های بالادست و پایین دست سدهای بزرگ به شمار می‌رود.
البته تعیین دقیق این محدوده‌ها همواره مورد مناقشه دستگاه‌های اجرایی در ایران بوده است. امری که امروزه با گسترش تکنولوژی ماهواره‌ای بسیار سهولت یافته و می‌تواند تخمین‌های اشتباه گذشته در برنامه‌ریزی‌ها را مورد بازنگری اساسی قرار دهد. درحالی‌که در پاره‌ای از اظهارنظرهای مسئولین اجرایی اعداد ۱۴ میلیون هکتار و ۱۶ میلیون هکتار، ۲ را به عنوان سطح پوشش جنگلی در ایران نام برده‌اند، جدیدترین نقشه‌های کاربری اراضی که برای کل دنیا توسط آژانس فضایی اروپا بر اساس مشاهدات ماهواره‌ای Proba-V انتشار یافته است، تصویر و ارقامی کاملاً متفاوت از اعداد ذکرشده در بالا را ارائه می‌کند.
بر اساس این نقشه‌ها، تنها ۱.۹۶ درصد از مساحت کل ایران معادل ۳ میلیون هکتار دارای پوشش جنگلی در نواحی جنوب دریای خزر است. مابقی حدود ۱۰۳ میلیون هکتار (معادل ۶۱.۵۵ درصد) بیابان ،۳۱ میلیون هکتار (معادل ۱۸.۴۸درصد) علف‌زار و استپ، ۱۸ میلیون هکتار (معادل ۱۰.۸۸درصد) کشاورزی، ۴ میلیون هکتار (معادل ۲.۹۱درصد) درختچه زار، و تنها ۱۶۷۰۰ هکتار معادل یک‌صدم درصد مساحت کل ایران تالاب است.
حدود ۳.۷ درصد مساحت ایران نیز به محدوده آب‌های دائمی مانند دریای خزر، دریچه ارومیه و .. تعلق دارد. باید توجه داشت این اعداد بر اساس دیتاهای سال ۲۰۱۵ تهیه شده‌اند و می‌توانند بر اساس مشاهدات ماهواره سنتینل برای سال‌های اخیر آپدیت شوند.
همچنین باید توجه داشت پاره‌ای از رده‌ها امکان دارد به علت عدم مشاهدات زمینی کافی در هم ادغام شده باشند و به عنوان مثال قسمتی از تالاب‌ها به علت وجود آب دائمی در آن‌ها در کلاس آب‌های دائمی قرار گرفته باشند. درنتیجه درصدهای ذکر شده می‌توانند کمی خطا هم داشته باشند و مطلق نیستند، ولی شمایل کلی از وضعیت فعلی را به تصویر می‌کشند.
دیدگاه تان را بنویسید