اظهارات عضو مجلس خبرگان، موضوع جانشینی رهبری را تفسیرپذیر کرد
کمیسیون خیلی محرمانه، مصادیق سری
طهمورث حسینی
اظهارات یکی از اعضای مجلس خبرگان رهبری درخصوص بررسی‌های صورت گرفته در کمیسیون‌های این مجلس درباره انتخاب قائم مقام رهبری، به تحلیل‌های متفاوتی دامن زده است.
آیت الله رحیم توکل، نماینده مازندران در مجلس خبرگان در روزهای گذشته چهره‌ای جنجالی از خود به نمایش گذاشته است. ابتدا خبر انتقادات تند به حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین و درخواست از شورای نگهبان برای ردصلاحیت او خبرساز شد و سپس موضوع قائم‌مقام رهبری را در رسانه‌ها مطرح کرد. هنوز هیات رئیسه مجلس خبرگان واکنشی به اظهارات رحیم توکل درباره مساله جانشینی نداشته است.
انتخابات خبرگان رهبری و موضوع جانشینی
موضوع انتخاب جانشین رهبری از آن دست موضوعاتی نیست که اخبار مداوم و یا اظهارنظرهای چالشی داشته باشد. شاید حجم اخبار در این مورد قبل از انتخابات مجلس فعلی خبرگان شدت گرفته و بعد فروکش می‌کند. اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۳ و حدود یکسال قبل از انتخابات دوره پنجم خبرگان رهبری، قربانعلی دری نجف آبادی، عضو وقت هیات رئیسه این مجلس گفته بود که «خدا رهبری را حفظ کند و به ایشان طول عمر دهد . اما به هر حال باید برای بعد از ایشان به فکر باشیم.».
او همچنین از مردم خواسته بود که اهمیت مجلس خبرگان را درک کرده و در انتخابات پیش رو «با هوشیاری و تدبیر» عمل کنند. انتخابات دوره پنجم خبرگان رهبری پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ و حوادثی چون رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی و پیروزی حسن روحانی برگزار و با توجه به اتمسفر سیاسی آن زمان، یکی از پرشورترین انتخابات‌های ادوار خبرگان رهبری بود. احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان همان زمان و در آستانه این انتخابات گفته بود که «الان عده‌ای در حال طراحی هستند تا مجلس خبرگان رهبری را تصرف کنند و مقاصد فاسد خود را از این طریق دنبال نمایند. زیرا تنها نهادی است که می‌تواند درباره رهبری تصمیم بگیرد.»
در سال‌های منتهی به انتخابات خبرگان برخی دیگر از اعضای مجلس خبرگان رهبری مانند سیداحمد خاتمی و یا محسن اراکی اعلام کرده بودند که موضوع انتخاب جانشین رهبری در کمیسیونی در حال بررسی است.
چراغ این موضوع را هم در این دوره رحیم توکل روشن کرد. وقتی در گفت‌و‌گو با سایت جماران گفت: «در کمیسیون‌ها یک چند نفری هستند که در مورد قائم مقام رهبری دارند کار می‌کنند؛ آنها افراد را گزینش کرده و فقط با رهبری مشورت می‌کنند. اما از گزینه‌هایی که این چند نفر دارند انتخاب می‌کنند، هیچ‌کسی با خبر نیست.»
شورایی شدن یا فردی ماندن رهبری و همچنین مسکوت بودن شرط ایرانی بودن برای عالی‌ترین مقام کشور در سال‌های گذشته گمانه‌زنی‌های متفاوتی را به دنبال داشته است. حالا یک عضو خبرگان از کار کردن روی گزینه قائم مقامی سخن می‌گوید. موضوعی که با توجه به حوادث دهه ۶۰ و حواشی پیرامون انتصاب و عزل آیت‌الله منتظری می‌تواند حساسیت‌برانگیز باشد
کمیسیون خیلی سری و پنهان
۲۶ آذر ۹۴ بود که احمد خاتمی درباره وظیفه خبرگان در راستای تعیین رهبر سخن گفت و همان جا بود که موضوع تشکیل یک کمیته محرمانه برای تعیین رهبر بر سر زبان‌ها افتاد. خاتمی درباره تشکیل کمیته‌ای برای بررسی شرایط کسانی که می‌توانند رهبری انقلاب را به عهده بگیرند، گفته بود: «این مسأله اتفاق جدیدی نیست؛ زیرا از خبرگان اول کمیته‌ای در این رابطه تشکیل شده و گروهی از برجستگان و خبرگان از کمیسیون اصل ۱۰۹ و ۱۱۱ انتخاب شده‌اند، البته نه برای تعیین رهبر بلکه برای تعیین کسانی که در مظان رهبری هستند را بررسی کنند. آن کمیته با رعایت کامل مسأله رازداری این اقدام را انجام داد و اگر رهبری بخواهند این اسامی فقط به ایشان عرضه می‌شود.»
محسن اراکی، عضو پنجمین مجلس خبرگان رهبری هم در سال ۹۸ عنوان کرده بود که فقط ۳ نفر از گزینه‌های رهبری اطلاع دارند. به گفته او این لیست وجود دارد و شرطی هم برای عضویت افراد در مجلس خبرگان مطرح نیست. او همچنین به «کمیسیون تحقیق» اشاره کرده و گفته بود: «کمیسیون ویژه‌ای است و وظیفه‌اش این است که تمام کسانی که در معرض واجدیّت شرایط رهبری باشند را شناسایی و لیستی از آنها تهیه کند. این لیست به این کمیسیون داده می‌شود. حتی خود اعضای مجلس خبرگان می‌توانند پیشنهادات خود را بدهند. این لیست بررسی می‌شود و افرادی را که واجد شرایط رهبری برای آینده بدانند، این افراد به طور خیلی سرّی و محرمانه، اسم‌شان ثبت خواهد شد تا هر وقت مورد نیاز باشد به مجلس خبرگان عرضه شود تا مجلس خبرگان درباره آنها اظهارنظر کند.»
این عضو خبرگان رهبری درباره اینکه چند نفر واجد شرایط رهبری آینده تشخیص داده شده‌اند، گفت: «صددرصد محرمانه است و با توجه به تجربه ناموفقی هم که در گذشته از مسئله اعلام قائم مقام رهبری به‌وجود آمده، تصمیم گرفته شده در کمیسیون ویژه‌ای که وجود دارد، فقط ۳ نفر این اسامی را نزد خودشان نگه دارند و اسامی از دایره این کمیسیون ۳ نفره خارج نشود.»
بپرسید ولی به کارتان نمی‌آید
رحیم توکل سعی دارد روایت خود را از این کمیسیون ویژه بیان کند. هرچند که در نهایت جان حرف همان است که بود و هیچ خبر جدیدی بعد از چهار سال درباره مصادیق مطرح نشده است.
نماینده مازندران در مجلس خبرگان رهبری می‌گوید: «در کمیسیون‌ها یک چند نفری هستند که در مورد قائم مقام رهبری دارند کار می‌کنند؛ آنها افراد را گزینش کرده و فقط با رهبری مشورت می‌کنند. اما از گزینه‌هایی که این چند نفر دارند انتخاب می‌کنند، هیچ‌کسی با خبر نیست.»
موضوع انتخاب جانشین رهبری از آن دست موضوعاتی نیست که اخبار مداوم و یا اظهارنظرهای چالشی داشته باشد. شاید حجم اخبار در این مورد قبل از انتخابات مجلس فعلی خبرگان شدت گرفته و بعد فروکش می‌کند، اما اظهارات یکی از اعضای مجلس خبرگان رهبری در خصوص بررسی‌های صورت گرفته در کمیسیون‌های این مجلس درباره انتخاب قائم مقام رهبری به تحلیل‌های متفاوتی دامن زده است
رحیم توکل می‌گوید خودش عضو این کمیسیون است ولی درباره اینکه چه کسان دیگری عضو هستند، می‌گوید: «حرف‌هایی است که نباید بیرون درز پیدا کند.»
این عضو خبرگان رهبری درباره اصرار خبرنگار و سوال درباره اینکه آقایان ابراهیم رئیسی و سیداحمد خاتمی هم عضو این کمیسیون هستند، می‌گوید: «من هم هستم. بقیه را می‌توانید از هیأت رئیسه کمیسیون‌ها سوال کنید، مشکل ندارد. بپرسید که اعضای این کمیسیون چه کسانی هستند. البته خیلی هم به کارتان نمی‌آید.»
تعیین رهبر دست ۳ نفر نیست
بسیاری معتقدند وجود چنین کمیسیونی و یا بررسی افراد را نباید به عنوان یک رفتار سیاسی خاص تحلیل کرد. چنین کمیسیونی در ادوار مختلف خبرگان وجود داشته است. آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی، نماینده آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان به صراحت می‌گوید که چنین کمیسیونی مهم و سرنوشت‌ساز نیست: «این کمیسیون بر اساس اصل ۱۰۹ قانون اساسی صرفاً جهت آمادگی و شناسایی افراد برای رهبری تشکیل شده است. وظیفه این کمیسیون صرفاً بررسی افراد واجد شرایط رهبری در ایران یا ایرانیان سایر کشورها نظیر نجف است. البته در شرط ایرانی بودن، ذکر نشده است؛ ولی در آن زمان حتماً لحاظ خواهد شد. افرادی که در این کمیسیون بررسی شده و تعیین می‌شوند، نه رهبر فعلی کشور هستند و نه لزوماً رهبر آینده. رهبر بعدی کسی است که در اجلاسی که در همان زمان مقتضی تشکیل می‌شود، بیشترین رای را به دست بیاورد. این فرد ممکن است در لیست تهیه شده توسط این کمیسیون نباشد ولی در اجلاس خبرگان رای آورده و رهبر شود؛ بنابراین لیست تهیه شده در کمیسیون اصل ۱۰۹ به لحاظ حقوقی اعتبار ندارد.»
او تاکید می‌کند: «افرادی که در این لیست نوشته می‌شوند، رهبر نیستند و تشکیل این کمیسیون و تهیه این لیست نیز به معنای تعیین رهبر نیست. تعیین رهبر نمی‌تواند به دست ۳ نفر از اعضای مجلس خبرگان رهبری باشد. اختیار دست مجلس خبرگان است و این اختیارات قابل تفویض به بخشی از این مجلس هم نیست.»
انتخاب قائم مقام رهبری؟ قانونی نیست
به نظر می‌رسد که موضوع جانشینی رهبری با توجه به در پیش بودن انتخابات خبرگان در ماه‌های آینده بیشتر مطرح خواهد شد. مقام رهبری هم در سال‌های اخیر چندین بار به این موضوع به عنوان وظیفه اصلی این مجلس اشاره کرده‌اند. شورایی شدن یا فردی ماندن رهبری و همچنین مسکوت بودن شرط ایرانی بودن برای عالی‌ترین مقام کشور در سال‌های گذشته گمانه‌زنی‌های متفاوتی را به دنبال داشته است. حالا یک عضو خبرگان از کار کردن روی گزینه قائم مقامی سخن می‌گوید. موضوعی که با توجه به حوادث دهه ۶۰ و حواشی پیرامون انتصاب و عزل آیت‌الله منتظری می‌تواند حساسیت‌برانگیز باشد.
هرچند برخی معتقدند که انتخاب قائم مقام رهبری در حیطه وظایف مجلس خبرگان نیست و آنها تنها وظیفه تعیین رهبر را دارند و چنین انتخابی از اساس غیرقانونی و مخالف قانون اساسی است. در هرحال آنچه به ارائه تحلیل‌های مختلف دامن زده سکوت هیات رئیسه خبرگان در این مورد است. سکوتی که شاید آن هم تعمدی باشد.
دیدگاه تان را بنویسید