روسیاهی «زمستان سخت» بر رخسار برجام!

حسام‌الدین اسلاملو

زمستان سختی که محمدمرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین و طیفی از تندروها برای اروپا پیش‌بینی می‌کردند، نه‌تنها محقق نشد، بلکه رو به پایان است و سیاهی آن ظاهرا تنها به روی برجام مانده است! همین زمستان نه چندان سخت بود که موجب شد از اوایل پاییز امسال طراحان با وعده‌ی فرارسیدن آن دولت را به تله‌ بیندازند که نباید برای مذاکره با غربی‌ها  و رفع تحریم‌ها دست جنباند! حال ما مانده‌ایم و دلار 49 هزارتومانی و سکه 28 هزارتومانی و گرانی‌های روزافزون اقلام خوراکی و حلقه تحریم بانکی که قرار است از امروز دوشنبه اول اسفندماه تنگ‌تر شود و همه بانک‌های ایرانی در فهرست تحریم اتحادیه اروپا قرار ‌گیرند.

از همین سوراخ گزیده شدیم چون این پندار ایجاد شد که تنها دست یاری بردن به سوی شرق، ایران را کفایت می‌کند! مضاف براینکه به اشتباه گمان شد برای احیای رابطه با غرب هم وقت زیاد است و تنها دو تا سه ماه بگذرد، زمستان سخت و بی‌گاز اروپا برگ برنده را دست ما می‌اندازد؛ اما گذشت و خبری نشد و ورق برنگشت.

کیهان سردسته‌ این دست تحلیل‌های غیرواقع‌بینانه بود و رسانه‌های طیف تندرو نیز به تأسی از آن در انتظار فلاکت و یخ‌زدگی اروپا در سوز و سرمای زمستان و امتیاز گرفتن از آن در زمینه برجام نشسته بودند.

حالا از آن زمستان سخت تنها یک اسفند مانده است که معمولا ماه چندان سردی هم نیست و همیشه بوی بهار می‌دهد.

در همین باره خبرآنلاین نوشت: حالا باید تأثیر توقف مذاکرات و عمل به توصیه کیهان و مرندی را بر جیب و سفره‌ی شهروندان ایرانی ببینیم. باید قیمت دلار، سکه‌ی بهار آزادی، پژو ۲۰۶ تیپ ۲ و یک کیلو گوشت گوسفندی بسته‌بندی شده‌ی داخلی در روز ۵ شهریور، همان روز آغاز انتشار این دست تحلیل‌ها را در کیهان با اکنون مقایسه کرد که نتایج‌اش می‌تواند درس بزرگی برای سیاستگذاران و تصمیم‌سازانی باشد که دل به پیش‌بینی کیهان و مشاوره‌های مرندی بسته‌اند.

زمستان سختی که محمدمرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین و طیفی از تندروها برای اروپا پیش‌بینی می‌کردند، نه‌تنها محقق نشد، بلکه رو به پایان است و سیاهی آن ظاهرا تنها به روی برجام مانده است!

کلاهی از نمد شرق نصیب ایران می‌شود؟

در حالی که رئیس‌جمهور در راس هیاتی بلندپایه به چین سفر کرد، تحریم‌های آمریکا در حال ورود به فاز سال پایانی دولت بایدن است.

در این شرایط ناتوانی دولت سیزدهم از احیای برجام و رفع تحریم‌ها، موجب توجیه این سیاست شده که باید هرچه بیشتر دست به دامن شرق شد و برای فروش نفت به چین به عنوان تنها مسیر صادراتی ایران، و در ازای آن واردات انواع کالاهای صنعتی و خدماتی، کوشید.  

همین برهم خوردن سیاست توازن سنتی رابطه‌ی ایران با بلوک شرق و غرب نیز واقعیت تلخی است که موجب برقراری رابطه‌ی نابرابر و از موضع ضعف با چین شده است و چندان به سود کشور نیست تا جایی که برخی رسانه‌ها از آن به رفتن ایران به زیر بلیط چین تعبیر می‌کنند.

در همین باره خبرآنلاین تفاوت‌های بیانیه مشترک ایران و چین در ۱۳۹۴ با ۱۴۰۱ را بررسی کرد و نوشت: در بیانیه مشترک رئیسی و شی جین‌پینگ در سال۱۴۰۱ بر خلاف بیانیه ۱۳۹۴ حسن روحانی با رئیس جمهور چین، تاکیدی بر اجرای «برنامه جامع همکاری‌های مشترک ۲۵ساله» یا برجام نشده است.

به نوشته‌ رسول سلیمی؛ توافق ۲۵ساله با چین بدون برجام ممکن نیست زیرا اگرچه سیاست رئیسی در نزدیک شدن به چین برای مقابله با تحریم‌های آمریکا در جریان است، اما بررسی رفتار چین در مواجهه با ایران، از درنظر گرفتن ملاحظات امریکا در تحریم ایران، از سوی چین خبر می‌دهد.

چنانچه به گفته‌ی مهرداد عباد عضو هیئت نمایندگان: «سفر رئیسی به چین بدون احیای برجام جنبه نمایشی دارد».

دلیلش هم خیلی مشخص است. آمریکا بزرگ‌ترین شریک تجاری چین است. شریکی که نقشی حیاتی در برون‌رفت اقتصاد غول سرخ صنعتی از رکود پساکرونا برعهده دارد و چین ابداً مایل نیست تا این روابط تجاری پرسود را قربانی رابطه با کشورهایی بکند که سود کمتری به آن می‌رسانند.

موضوعی که آگاهی یافتن از آن می‌تواند مثل یک فرمول، مسئله‌ی دو دوزه بازی‌های اخیر چین در روابط خارجی‌اش با ایران و اعراب را حل بکند.

امیدها برای مشارکت چین در پروژه‌های سنگین اقتصادی در ایران از آنجا به یاس تبدیل می‌شود که تحریم‌های ایران، ریسک بالایی را برای شرکت‌های چینی طرف قرارداد با ایران تحمیل می‌کند و در نتیجه انتخاب نهایی این شرکت‌های چینی نیز حفظ روابط پرسود تجاری‌شان با امریکا و کشورهای اروپای غربی خواهد بود.

موضوعی که به هیچ عنوان مورد توجه دولت رییسی و وزارت امور خارجه‌اش نیست و رسانه‌های حامی دولت نیز در میان سیل تبلیغاتشان برای دستاوردهای سفر رئیس‌جمهور، تمایلی به اشاره به آن ندارند.

غرب عرصه را     بر    ایران  تنگ‌تر می‌کند

در طرف دیگر اما غرب همچنان عرصه را بر ایران تنگ‌تر از پیش می‌کند و در مقابل انفعال دولت در شروع مذاکرات با غرب و خنثی‌سازی این اقدامات، خبر از سخت شدن سال 1402 برای اقتصاد ایران و معیشت مردم می‌دهد.

درهمین باره ایسنا نوشت: یکی از مقامات ارشد کاخ سفید با تکرار ادعای کمک ایران به روسیه در جنگ اوکراین، وقفه در روند احیای توافق هسته‌ای را با آن مرتبط دانست.

به گزارش شبکه فرانس ۲۴، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا  با توجه به وقفه چند ماهه در روند احیای توافق هسته‌ای از طریق مذاکرات وین، گفت: موضوع توافق هسته‌ای (برجام) ایران در حال حاضر در دستور کار قرار ندارد.

امیدها برای مشارکت چین در پروژه‌های سنگین اقتصادی در ایران از آنجا به یاس تبدیل می‌شود که تحریم های ایران، ریسک بالایی را برای شرکت‌های چینی طرف قرارداد با ایران تحمیل می‌کند و در نتیجه انتخاب نهایی این شرکت‌ها نیز حفظ روابط پرسود تجاری‌شان با امریکا و کشورهای اروپای غربی خواهد بود

وزارت امور خارجه آمریکا نیز در بیانیه‌ای از دیدار و گفت‌وگوی وزرای امور خارجه این کشور با فرانسه، آلمان و انگلیس(تروئیکای اروپا) درباره ایران خبر داد.

وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با کاترین کولونا، وزیر امور خارجه فرانسه، آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان و جیمز کلورلی، وزیر امور خارجه انگلیس دیدار کرد. آن‌ها بر نگرانی‌شان درباره تنش‌زایی برنامه هسته‌ای ایران و عدم همکاری آن با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی  تاکید کرده و خواستار تغییر رویه ایران شدند.

برجام   احیا    نمی‌شود، توافق موقت را کلید بزنید

روز گذشته اعتمادآنلاین از باربارا اسلاوین در اندیشکده آمریکایی «استیمسون سنتر» نقل کرد: همزمان با تحولات در داخل ایران، وزارت امور خارجه و خزانه‌داری تعداد زیادی از مقامات و نهادهای ایرانی را به‌دلیل نقش آنها در نوع برخورد با اعتراضات و همچنین انتقال تسلیحات ایران به روسیه شناسایی و تحریم کرده است.

متأسفانه تلاش‌ها برای احیای برجام طی دو سال گذشته به ثمر نرسیده است. اما گزینه توسط گروه بین‌المللی بحران و انجمن کنترل تسلیحات پیشنهاد شده است: تعیین گام‌های مجزا که مانع پیشرفت‌های هسته‌ای ایران می‌شود در ازای کاهش محدود تحریم‌ها.

یکی از گام‌های ممکن این است که ایران در ازای آزاد کردن بخشی از درآمدهای نفتی خود در بانک‌های خارجی، دوباره دوربین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نصب و فعال کند و ذخایر اورانیوم 60 درصدی خود را کاهش دهد.

پیش‌بینی‌ها از احیای برجام حکایت نمی‌کند

این روزها امیدواری چندانی به از سرگیری مذاکرات با غرب از سوی وزارت امور خارجه و دستگاه دیپلماسی در دولت ابراهیم رئیسی وجود ندارد و روز گذشته وبسایت بهار از پیشبینی نشریه پراجکت سیندیکیت نقل کرد که مهم‌ترین داستان سال ۲۰۲۳ می‌تواند تبدیل ژاپن به یک بازیگر مهم ژئوپلتیکی در سطح جهان باشد و آخرین پیش‌بینی هم این که ایران احتمالاً موضوع غالب سال ۲۰۲۳ خواهد بود. در واقع با توجه به تاکید غرب بر کمک نظامی جمهوری اسلامی ایران به روسیه و تمایل آمریکا برای اجتناب از ایجاد مسیری برای نجات اقتصادی این کشور به احتمال زیاد برجام احیا نخواهد شد.