نشست آستانه در کشاکش تحولات منطقه در تهران برگزار شد
بازگشت اتحاد یا افزایش تعارض منافع؟
طهمورث حسینی
با سفر ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، روسای‌جمهور روسیه و ترکیه به ایران با هدف شرکت در هفتمین نشست سران محور آستانه که اولین دور از این دست نشست‌ها در دولت سیزدهم است؛ به نظر می‌رسد تحولات سوریه دوباره به دستور کار مشترک تهران، مسکو و آنکارا بازگشته است.
روسیه، ترکیه و ایران به عنوان کشورهای ضامن آتش‌بس در سوریه در قالب روند آستانه تاکنون ۱۸ بار مذاکرات سه جانبه را با هدف برون‌رفت سوریه از بحران جنگ داخلی برگزار کرده‌اند که نشست آخر ۲۴ تا ۲۶ خرداد سال جاری با حضور معاونان وزارت امور خارجه سه کشور در نورسلطان قزاقستان برگزار شد.
وقوع جنگ اوکراین و به دنبال آن خروج روسیه از سوریه و همچنین آمادگی ترکیه برای حمله مجدد به سوریه و اشغال حلب، نگرانی‌هایی را در خصوص تحولات این کشور در ایران ایجاد کرده است، اما نفس حضور سران روسیه و ترکیه در ایران و رایزنی‌ها پیرامون نقاط اختلاف، می‌تواند هم منجر به کاهش تنش‌ها شده و هم به تعارض منافع طرفین دامن بزند.
اردوغان؛ امضای اسناد همکاری در کنار بیان شفاف نگرانی‌ها
اردوغان دوشنبه شب به دعوت ابراهیم رئیسی و در صدر هیاتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی کشورش برای انجام سفری دو روزه وارد تهران شد و مورد استقبال رسمی قرار گرفت.
اردوغان ابتدا به دیدار رهبر انقلاب رفت و شنونده دغدغه‌ها و انتقاداتی صریح بود. مقام معظم رهبری در این دیدار نسبت به بستن مرز ایران با ارمنستان و حملات نظامی در سوریه با اشاره به برخی نقل‌قولها تذکر جدی دادند.
اردوغان پس از این دیدار، مذاکرات دو جانبه و فشرده خود را با ابراهیم رئیسی پشت درهای بسته آغاز کرد. بعد از آن دو رئیس‌جمهور در یک نشست مشترک، مراسم امضای اسناد همکاری و یادداشت تفاهم بین تهران و آنکارا را در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد برگزار کردند.
رئیسی و اردوغان بیش از هرچیز بر دو موضوع امنیت و تبادلات تجاری تاکید کردند. با این حال مبارزه با گروه‌های تروریستی بیت‌الغزل و مهمترین دغدغه هر دو رئیس‌جمهور بود و گسترش تبادلات تجاری را به اجرایی شدن سند مشترکی که امضا کردند، سپردند
ابراهیم رئیسی بعد از امضای اسناد همکاری گفت: در این دیدار برای روابط اقتصادی و تجاری و سطح روابط در حوزه مختلف بحث و گفت‌وگو شد و معتقدم این سطح از روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور با توجه به ظرفیت های موجود کافی نیست و می‌تواند در سطح بالاتری شکل بگیرد.
وی به همکاری دو کشور در مسائل امنیتی تاکید کرد و گفت: امنیت مرزی مورد تاکید بین تهران و آنکارا قرار گرفت و در کنار آن درباره مبارزه با ترویسم و مواد مخدر و جرایم سازمان‌یافته هم گفت و گو و تاکید شد.
رئیسی افزود: همکاری دو کشور در مسائل منطقه‌ای از موارد مورد تاکید بود که هر دو بر تمامیت ارضی سوریه تاکید کردیم. وی درباره سطح روابط تجاری بین ایران و ترکیه اظهار داشت: اکنون می‌توان ۳۰ میلیارد دلار را به عنوان سطح روابط تجاری بین دو کشور هدفگذاری کرد که از این سطح فعلی به سه برابر افزایش خواهد یافت.
در ادامه رجب طبیب اردوغان گفت: من چشم‌انداز آقای رئیسی برای ارتقای همکاری‌های ایران با همسایگانش را بسیار مثبت ارزیابی می‌کنم. در موارد سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و تجاری هم وزرا و هم روسای جمهور دو کشور به رایزنی پرداختند.
رئیس جمهوری ترکیه یادآور شد: حجم ۳۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری دو کشور در نظر داشتیم اما به دلیل پاندمی کرونا این سطح به شکل معناداری کاهش یافت و به حجم ۷ میلیارد دلاری رسید. ولی معتقدم با حجم تلاش‌های دو طرف به ویژه در زمینه توسعه صنایع دفاعی و برداشتن گام‌هایی در زمینه نفت و گاز، می‌توانیم این مسیر را هموارتر کنیم.
پنجمین سفر پوتین به تهران را باید به دلیل جنگ اوکراین از یکسو و نامشخص بودن سرنوشت برجام برای ایران از سویی دیگر، سفری با بالاترین میزان همگرایی بین دو کشور دانست. موضوعی که از سوی هر دو رئیس‌جمهور ایران و روسیه مورد تاکید قرار گرفت
اردوغان اظهار کرد: من برای همبستگی‌مان در امر صنایع دفاعی خیلی اهمیت قائل هستم. همانطور که آقای رئیسی گفت مبارزه ما با سازمانهای تروریستی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ما سازمانهای تروریستی مثل پ‌ک‌ک، ی‌پ‌گ و از این قبیل گروه‌ها را در لیست سازمانهای تروریستی ناتو هم وارد کرده‌ایم. وی افزود: این سازمان‌ها در هر کشوری که موجودیت داشته باشند، باعث برهم خوردن ثبات در این کشورها می‌شوند و ما باید با همه این سازمانهای تروریستی برخورد داشته باشیم.
رئیسی و اردوغان بیش از هرچیز بر دو موضوع امنیت و تبادلات تجاری تاکید کردند. با این حال مبارزه با گروه‌های تروریستی، بیت الغزل و مهمترین دغدغه هر دو رئیس جمهور بود و گسترش تبادلات تجاری را به اجرایی شدن سند مشترکی که امضا کردند، سپردند.
پوتین و بالاترین میزان همگرایی با ایران
عصر سه شنبه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز وارد تهران شد. او گفت‌وگویی کوتاه با ابراهیم رئیسی داشت و سپس به اتفاق به دیدار با مقام معظم رهبری رفتند.
پنجمین سفر پوتین به تهران را باید به دلیل جنگ اوکراین از یکسو و نامشخص بودن سرنوشت برجام برای ایران از سویی دیگر، سفری با بالاترین میزان همگرایی بین دو کشور دانست.
به همین دلیل ابراهیم رئیسی در دیدار با پوتین، با اشاره به سابقه همکاری موفقیت‌آمیز دو کشور در مبارزه با تروریسم در سوریه، این همکاری را زمینه‌ساز تقویت امنیت و ثبات در منطقه دانست و افزود: کشور‌هایی که در منطقه غرب آسیا مدعی مبارزه باتروریسم بودند، هیچ گام موثری در این زمینه برنداشتند، اما این جمهوری اسلامی ایران و روسیه بودند که با همکاری جدی در بحث مبارزه با تروریسم، صداقت و اراده جدی خود را در این زمینه نشان دادند. رئیسی در این دیدار اراده دو کشور بر توسعه مناسبات دوجانبه را قابل توجه خواند و گفت: پس از دیدار در مسکو و عشق‌آباد، روند همکاری‌ها رو به رشد بوده و این روند همچنان باید تقویت شود.
پوتین نیز ضمن ابراز خرسندی از حضور در ایران، از افزایش همکاری‌های دو کشور در عرصه‌های مختلف به ویژه در حوزه امنیت بین‌المللی خبر داد و گفت: ایران و روسیه سهم بسیار بزرگی در حل و فصل بحران سوریه دارند.
نشست آستانه و احیای اتحاد گذشته؟
نشست آستانه در تهران نشان داد که ایران به دنبال مدیریت سیاسی و دیپلماتیک تحولات سوریه و همچنین ارتقای نفوذ خود در منطقه است. البته در آن سو باید در نظر داشت که روسیه به دلیل تبعات جنگ اوکراین و ترکیه هم در سایه تشدید مشکلات اقتصادی و تورم بی‌سابقه و همچنین آماده شدن اردوغان برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده میلادی، به برگ‌های برنده و اهرم‌های فشار مدنظر خود در جهت تحقق منافع ملی نیاز دارند.
به دلیل مسائل و انگیزه‌های متفاوت روسیه و ترکیه، ضروری است که تهران با هوشمندی و بهره‌گیری از امتیاز میزبانی، مانع جهت‌گیری نتایج نشست آستانه به سوی خواسته‌های هر کدام از این دو کشور شود. همین نکات مثبت و منفی نشان می‌دهد که سفر و حضور سران روسیه و ترکیه در ایران و برگزاری نشست محور آستانه تا چه اندازه اهمیت دارد.
دیدگاه تان را بنویسید