آه از حقوق بشرِ به سیاست آلوده!

طهمورث حسینی

بازتاب گردن زدن 81 نفر در عربستان سعودی در ایران همچنان ادامه دارد. موضوعی که حساسیت افکارعمومی را برانگیخته و از چهره‌ها و مدیران حاکمیتی تا روشنفکران و احزاب و روزنامه‌نگاران در برابر این حادثه واکنش‌هایی داشته‌اند.

رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش به این اقدام ددمنشانه رژیم سعودی گفت: «جمهوری اسلامی ایران این اقدام دردناک و ناگوار را به شدت محکوم می‌کند و ضروری است دولت‌های جهان دورویی و بی‌عملی را کنار بگذارند؛ این قبیل اقدامات غیرانسانی را محکوم کرده و مانع از تکرار چنین حوادث ناگواری شوند.»

محمد باقر قالیباف طعنه‌ای به دول‌های غربی زد و افزود: «واضح است جمهوری اسلامی ایران برخلاف دولت‌های غربی با دورویی در بحث حقوق بشر مخالف است و در برخورد با مسائل انسانی معتقد به حفظ حقوق انسان‌ها در تمام کشورها و در هر سطحی است و ادامه برخوردهای تناقض‌آمیز و استفاده ابزاری از حقوق بشر را غلط و غیرانسانی می‌داند.»این روزها انتقاد از سیاست‌های دوگانه غرب و سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشر بیت‌الغزل اظهارات نمایندگان و سایر مقامات است. حسن نوروزی، نایب‌رئیس کمیسیون قضایی مجلس هم سکوت مجامع بین‌المللی و کشورهای مختلف در قبال گردن زدن 81 فعال سیاسی در عربستان سعودی را نشان‌دهنده حکمرانی قانون توحش در این سازمان‌ها و کشورهای مدعی حقوق بشر دانست.رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس نیز گفت: این اتفاق حاوی دو پیام است، اول اینکه سقوط آل‌سعود نزدیک است و در ثانی نشان داد دروغ‌های وقیحانه غرب در قبال حقوق بشر رنگ باخته است.کاظم غریب‌آبادی که خود دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه است همانند همه مقامات ایرانی از سیاست‌های کشورهای غربی انتقاد کرد و گفت: «تا امروز هیچکدام از مکانیزم‌های حقوق بشری و کشور‌های مدعی حقوق بشر، در این خصوص موضع‌گیری نداشتند. و مرور فهرست کامل افراد اعدامی در عربستان مشخص شد که عمده افراد اعدام‌شده شائبه اتهامات سیاسی دارند». البته صدای اعتراضات به اقدام عربستان در میان احزاب و چهره‌های  اصلاح‌طلب نیز شنیده شد. سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات در پیامی نوشت: «قدرت‌های خودکامه که قدرتِ نامشروع خود را بر زور، خشونت، دروغ و خون پایه‌گذاری می‌کنند، هر توجیهی که برای اَعمال ضدبشری خود ارائه کنند، ذره‌ای از زشتی و پلیدی اقدامشان نمی‌کاهد. مدعیان حقوق بشر و داعیه‌داران طرفداری از آزادی و دموکراسی برای انسان‌ها نیز با اِعمال معیارهای دوگانه در مواضع و اقدام‌های خود دروغ و ریاکاری خود را اثبات می‌کنند.»حزب اعتماد ملی هم در بیانیه‌ای نوشت که «آنچه‌ که‌ بیش از همه مایه تاسف و تاثر است، حمایت دولت‌های به اصطلاح پیشرفته و مدعی دموکراسی و حقوق بشری از این رژیم سفاک و ستمگر است. حاکمان عربستان بدانند که کشتار و قتل انسان‌های آزاده و صاحب اندیشه پایان بخش مبارزات حق طلبانه و مقاومت آنان در برابر ظلم و ستم حاکمان جور و ستمگر نخواهد بود ، بلکه مایه افشای ماهیت خشونت‌طلبی و ستمگری آنان و نیز آگاهی و مشارکت دیگر انسان‌های آزاداندیش و آزادیخواه در فرآیند مبارزه و مقابله با استبداد و استثمار خواهد بود.»

دوگانگی در برخورد با مسائل در موضوع جنایت حکومت آل سعود مورد توجه، تیزبینی و اعتراض برخی قرار گرفته است و ضمن محکومیت این اقدام غیرانسانی و ضد بشری؛ برخی برخوردهای دوگانه در نوع مطالبه‌گری از غرب بویژه از سوی مقامات حکومتی را مورد سوال قرار داده‌اند

نگاهی متفاوت به جنایت اخیر عربستان

دوگانگی در برخورد با مسایل در موضوع جنایت حکومت آل سعود هم مورد توجه، تیزبینی و اعتراض برخی قرار گرفته است. این دسته اخیر هم ضمن محکومیت این اقدام غیرانسانی و ضد بشری، برخی برخوردهای دوگانه در نوع مطالبه‌گری از غرب بویژه از سوی مقامات حکومتی را مورد سوال قرار داده‌اند. آنها می‌گویند، چگونه است که مداخله غرب و اعتراض برخی نهادهای حقوق بشری به اجرای برخی قوانین در کشور ما، مداخله در امور داخلی است اما همین‌ها غربی‌ها را شماتت می‌کنند که چرا در موضوع مشابه به کشورهای هم‌سویشان، انتقادی ندارند.

احمد زیدآبادی طی یادداشتی که در کانال «نگاه متفاوت» با عنوان «این اعتراض از چه زاویه‌ای است، می‌گوید: «آیا از نگاه این مقام‌ها، دخالت و اعتراضِ متحدان غربی به صدور و اجرای احکام قضایی در دیگر کشورها، اصولاً اقدامی مفید و صحیح است؟ اگر هست، چرا هنگامی که این دخالت و اعتراض متوجه احکام قضایی کشور خودمان می‌شود، آن را «مداخلۀ غیر قانونی و نامشروع در امور داخلی یک کشور مستقل» می‌نامند و قویاً محکوم می‌کنند؟ اما اگر چنین دخالتی اصولاً صحیح و مفید نیست، چرا حالا که نوبت به سعودی‌ها رسیده است، طرفِ غربی را به تکرار یک «عمل نادرست و مضر» فرامی‌خوانند؟».

این روزنامه‌نگار منتقد ادامه می‌دهد: «طبعاً این مقام‌ها خواهند گفت که منظورشان مشخصاً برخورد دوگانۀ غربی‌ها و استفادۀ آنها از معیارها و استانداردهای دوگانه با موضوع حقوق بشر است... که چنین اعتراضی هنگامی که از سوی مقام‌های دولتی مطرح می‌شود، متأسفانه با انگیزۀ پاک و بشردوستانه‌ای همراه نیست، زیرا مقصود نهایی از چنین ایراد و اشکالی این نیست که چون به کارنامۀ حقوق بشری کشورهای مخالف خود معترض می‌شوید، پس به کارنامۀ حقوق بشری متحدان خود نیز معترض شوید تا سطح رعایتِ حقوق بشر در دنیا بهبود یابد، بلکه منظور این است که چون به عملکرد متحدان خود در زمینۀ حقوق بشر حساسیت لازم را ندارید، پس به عملکرد کشورهای مخالف خود نیز در این زمینه کاری نداشته باشید تا هر دولتی هر طور که دلش خواست با اتباع و شهروندان خود برخورد کند!».

اخلاق و حقوق بشر تصریح دارد که زمین حادثه هر کجا باشد، فرقی نمی‌کند. اوکراین، فلسطین، عربستان، چین یا یمن. ظلم، ظلم است حتی اگر دوستان و متحدان ما انجام دهند. اما اقتضائات سیاست به شدت اخلاق را تحت‌تاثیر قرار داده است

اخلاق هم در سیطره  سیاست نگاه به شرق

علی مطهری،  نایب رئیس مجلس دهم چندی پیش درباره سکوت یا مواضع برخی نسبت به ظلم‌هایی که دولت چین در حق مسلمانان ایغور می‌کند، گفته بود: «عجیب است که ایران نسبت به این اتفاقات بی تفاوت است. مسئولان باید پاسخ بدهند. من چندی پیش علت سکوت ایران را از یکی از مقامات عالی وزارت امور خارجه پرسیدم. او گفت به دلیل نیاز اقتصادی مجبور به سکوت هستیم. گفتم مگر مجبورید رابطه با سایر نقاط دنیا را به اینجا برسانید که در دامن چین بیفتید و مجبور به ترک یک وظیفه اسلامی بشوید.» زیدآبادی هم همین تفاوت مواضع در نگاه مقامات ایرانی را نقد می‌کند و می‌گوید: «بی‌تفاوتی نسبی و سهل‌انگاری کشورهای غربی و رسانه‌های جریان اصلی در آن کشورها نسبت به اعدام 81 نفر در عربستان کاملاً قابل تقبیح است، اما این نکته را هم نباید فراموش کرد که اگر مواضع دولت‌هایی نظیر روسیه و چین را در این باره جویا شویم تردیدی نیست که از حق حاکمیت عربستان برای مجازات افراد خاطی آشکارا دفاع خواهند کرد. پس اگر غربی‌ها در این موارد ریگی به کفش دارند، رقبای اقتدارگرای آنها در سطح جهان به جای ریگ، قلوه سنگ در کفش‌شان است».شاید باید قبول کرد که دغدغۀ رعایت حقوق انسانی در جهان معاصر فرع ماجراست و بیشتر موضع‌گیری‌های سیاسی از سوی نمایندگان حکومت‌‌ها به قول «زیدآبادی» جستجوی بهانۀ ظاهرالصلاحی برای عبور از موازین شناخته شدۀ حقوق بشر است.

اخلاق و حقوق بشر تصریح دارد که زمین حادثه هرکجا باشد، فرقی نمی‌کند. اوکراین، فلسطین، عربستان، چین یا یمن. ظلم، ظلم است حتی اگر دوستان و متحدان ما انجام دهند. اما سیاست اقتضائاتی دارد که به شدت اخلاق را تحت تاثیر قرار داده است. شاید به همین دلیل است که مقامات کشور تمام قد، غربی‌‌ها را در معیارهای حقوق بشر تقبیح می‌کنند و دبیر ستاد حقوق بشر ایران در دیدار با سفیران روسیه و چین ضمن مخالفت با استفاده ابزاری از حقوق بشر علیه کشورها، بر ضرورت تداوم و توسعه رایزنی‌های مشترک در سطح دوجانبه و در سازمان‌های بین‌المللی در حوزه حقوق بشر تاکید می‌کند. شاید اخلاق هم در شیوه حکمرانی تمایل به شرق پیدا کرده است.