کیک اقتصاد نازل ایران، بازار کار کشور را دستخوش بحران کرده است
دستمزد پایین، مانع حضور نیروی کار ایرانی در مشاغل رسمی
بیکاری یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور به شمار می‌رود که پیامدهای گسترده‌ای در زمینه‌های معیشتی، فرهنگی و حتی امنیتی به همراه دارد.
اگر بخواهیم نشاط اقتصادی را بیشتر کنیم، نرخ مشارکت اقتصادی را بیشتر کنیم و به ویژه بازار کار رسمی را بزرگ کنیم، راهش تناسب مزد با هزینه‌هاست چون همین الان تقریبا 58درصد بازار کارمان غیررسمی است
در سال‌های اخیر، دولت و بخش خصوصی برنامه‌های متعددی را برای ایجاد فرصت‌های شغلی و حمایت از کارآفرینان در دستور کار قرار داده‌اند. با این حال، بنا بر آمارهای رسمی، همچنان بخش قابل توجهی از نیروی کار در اشتغال غیررسمی فعالیت می‌کند؛ موضوعی که باعث کاهش امنیت شغلی، نبود پوشش بیمه‌ای و کاهش بهره‌وری نیروی کار می‌شود.
«مالک حسینی» معاون اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با صداوسیما با اشاره به اینکه روند کاهشی نرخ بیکاری از حدود 9درصد در سال 1401، به 7.4درصد در تابستان امسال رسیده، گفت: پارسال متوسط نرخ بیکاری در چهار فصل 7.5درصد بود و تدواوم این وضعیت برای شش ماه اول سال اتفاق خوبی است. ما به طور ذاتی نرخ بالای بیکاری مزمن در همه سال‌ها را داشتیم. در کنار این موضوع، آنچه اهمیت دارد و نشان می‌دهد که حال بازار کار خوب است، نرخ مشارکت است. نرخ مشارکت ما متاسفانه کاهشی شده و این زنگ خطر جدی است که وظیفه همه را گوشزد می‌کند. باید فضای کسب کار و بازار کار را با نشاط کنیم، چون چسبندگی بسیار جدی بین میزان اشتغال ایجاد شده به نرخ رشد وجود دارد. تقریباً از سال 1391 تا الان، چیزی حول و حوش 2.2درصد متوسط رشد کشور با نفت بوده است.
حال خوب بازار کار
در گروی بزرگ شدن کیک اقتصاد
حسینی افزود: از سمت دیگر در این سالانه به طور متوسط 340 تا 350هزار اشتغال ایجاد شده یعنی سال‌هایی داشتیم که یک دفعه جهش نرخ رشد داشتیم اما تداوم نداشته و دوره‌هایی هم مثل شوک کرونا را داشتیم که بیش از یک میلیون شغل را از دست دادیم. در دوره 97 با روی کار آمدن ترامپ و مجدداً باز اتفاقی که در جنگ 12روزه رخ داد، این تکانه‌ها معمولاً شوک به بازار کار وارد می‌کند و باعث کاهش اشتغال ایجاد شده می‌شود. واقعیت این است که هدف‌گذاری‌های ما باید متناسب با نرخ رشد در حوزه اشتغال باشد. هر چقدر بتوانیم اقتصاد را بزرگتر کنیم و کیک اقتصاد بزرگتر شود، محیط کسب و کار هم مناسب‌تر می‌شود.
باید فضای کسب کار و بازار کار را با نشاط کنیم، چون چسبندگی بسیار جدی بین میزان اشتغال ایجاد شده به نرخ رشد وجود دارد. تقریباً از سال 1391 تا الان، چیزی حول و حوش 2.2درصد متوسط رشد کشور با نفت بوده است
معاون اشتغال وزارت کار گفت: نرخ مشارکت یعنی جمعیت بیکار و جمعیت در حال کار به نسبت جمعیت بالای 15سال که در سن کار قرار دارند هنوز به قبل 1398 برنگشته. قبل از کرونا، حول و حوش 44درصد بود هرچند در دنیا متوسط نرخ مشارکت اقتصادی حول و حوش 61درصد است اما در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا این 46درصد است. یعنی نشان می‌دهد نزاع‌ها و اطمینان‌هایی که وجود دارد به طور عمومی این اثر را متاسفانه روی نرخ مشارکت گذاشته است.
وی درباره اینکه چرا مخاطب کاهش نرخ بیکاری را حس نمی‌کند، گفت: نرخ رشد ما در این سال‌ها کاهشی بوده و سال گذشته فکر می‌کنم 2.3درصد را تجربه کردیم و در بهار امسال منفی یک را تجربه کردیم. واقعیت این است که ما خروج از بازار کار را داریم تجربه می‌کنیم یعنی افرادی که خیلی امید به پیدا کردن کار ندارند. این باعث می‌شود که در کنار اینکه ما نرخ مشارکتمان می‌آید پایین، بخشی از نیروی کار کلاً از جست‌وجوی شغل دست می‌کشد و این باعث می‌شود که نرخ بیکاریمان پایین آید. به طور عام الان با شرایط مزمنی در بازار کار در چند سال اخیر مواجه شده‌ایم و آن هم شکاف بین دستمزد با هزینه‌های خانوار است.
تلاش برای کاهش شکاف
بین مزد و هزینه‌های خانوار
حسینی در ادامه اظهار داشت: شکاف بین مزد و هزینه‌های خانوار یعنی یک شخص شاغل. در چهار سال گذشته به طور مستمر نرخ تورم بالای 40درصد را تجربه کرده‌ایم. سال گذشته برای افزایش پایه حداقل نرخ دستمزد تلاش کردیم که چند واحد بالاتر از نرخ تورم باشد ولی موضوعاتی مثل جنگ و اتفاقات دیگر باعث شد، تورم‌هایی را دوباره در بخش‌های دیگر تجربه کنیم که آن افزایش مزد را مقدار زیادی نامحسوس می‌کند. سیاستی که وجود داشت اینکه ما باید پایه را سال به سال بالاتر از نرخ تورم افزایش بدهیم تا این شکاف دستمزدی را در بازار با سبد هزینه خانوار حل کنیم.
معاون اشتغال وزارت کار تأکید کرد: الان فرصت‌های شغلی داریم که شاید نیروی کار برایش وجود ندارد، به علت اینکه نیروی کار می‌گوید با آن دستمزدی که می‌گیرم نمی‌توانم هزینه‌های خانوارم را بدهم. به همین علت به سمت مشاغل غیررسمی و مشاغل غیرمولد می‌رود.
وی افزود: این ایراد را نمی‌شود به نیروی کار گرفت. بخشی برمی‌گردد به همان رشد اقتصادی، یعنی اگر اقتصاد بزرگتر شود شاید به مفاهمه نظام کارفرمایی و جامعه کارگری منجر شود. وزارت کار با سه‌جانبه‌گرایی، حداقل مزد را مشخص می‌کند. هیچ وقت ما در حداکثر مزد ورود نمی‌کنیم و اگر کارفرما‌ها نیروی کار باکیفیت بخواهند، قطعاً باید دستمزد را واقعی کنند. البته کارفرما هم می‌گوید من هزینه‌هایی دارم و این هزینه‌ها وقتی که سخت می‌شود برای مواد اولیه، منابع تامین مالی ارزان‌قیمت در دسترس نیست.
حسینی در ادامه گفت: این موضوعی است که با عدد نمی‌توانیم به مردم بگوییم که الان این سبد هزینه خانوار شما با دستمزدی که دریافت می‌کنید، تناسب دارد. این را مردم می‌روند در یک مغازه‌ای خرید می‌کنند، هزینه خانوارشان را در نظر می‌گیرند. به طور کلی اگر بخواهیم نشاط اقتصادی را بیشتر کنیم، نرخ مشارکت اقتصادی را بیشتر کنیم و به ویژه بازار کار رسمی را بزرگ کنیم، راهش تناسب مزد با هزینه‌هاست چون همین الان تقریبا 58درصد بازار کارمان غیررسمی است. یکی از فاکتور‌ها در بازار کار غیررسمی، تامین آتیه یا بحث بیمه است. یک‌سری موضوعات دیگر هم دارد اما شاخص بارزش که برای همه ملموس است، بیمه است.
وی با بیان اینکه وقتی صحبت از مشاغل غیررسمی می‌کنیم، صرفاً جامعه کارگری نیست، افزود: برخی کسب و کارها مانند مشاغل فامیلی و کشاورزی هم جزو مشاغل غیررسمی و غیربیمه‌ای می شوند. کسی که الان کشاورز است درآمدش هم شاید خیلی از من و شما بیشتر باشد اما بیمه‌پردازی برای خودش ندارد. به صورت فامیلی هم کار می‌کنند و برای خانواده‌اش هم بیمه ندارد.
معاون اشتغال وزارت کار با اشاره به اینکه حدود 86درصد بنگاه‌هایی که بیمه‌پردازی دارند، بنگاه‌های زیر 10نفر هستند، افزود: این 86درصد شاید سهمشان از میزان اشتغال ایجاد شده چیزی حول و حوش 50درصد باشد. یعنی بار اصلی ایجاد اشتغال برای بنگاه‌های کوچک است. اگر نتوانیم سیاست‌های حمایتی از بنگاه‌های کوچک داشته باشیم، بخشی از اشتغال آسیب می‌بیند. به طور مثال در دنیا استارتاپ‌ها 60درصدشان در سال اول از بازار خارج می‌شوند.
وی ادامه داد: پیش‌بینی‌ها هم این است که ما امسال نرخ رشدمان خیلی تکان نمی‌خورد و احتمال دارد که تا آخر سال هم نرخ رشد منفی را داشته باشیم. طبیعتاً باید به مقاوم‌سازی کسب و کارها فکر کنیم تا مشاغل را از دست ندهیم و این استراتژی است که الان تحت عنوان تاب‌آوری برای بحث کسب و کارها دیدیم.
حسینی درباره مهاجرت نیروی کار نخبه هم گفت: باید بگویم آمار تجمیعی در این باره وجود ندارد و نیرویی که از ایران خارج می‌شود، اطلاعاتش را نداریم. درباره بازار کار اتباع هم زمستان پارسال، جمع‌بندی وزارت کشور این بود که باید سامان‌دهی شود. برآورد وزارت کشور می‌گفت چیزی بیش از شش میلیون و 100 یا 200هزار نفر اتباع غیرمجاز در ایران داریم. هیچ جای دنیا برای تبعه غیرمجاز آغوش باز نمی‌کنند. بحث ما شفاف‌سازی درباره حضور نیروی کار خارجی در بازار کار ایران بود. برآورد ما این بود که تقریباً 48درصد اینها که مجردند، همگی در بازار کار هستند و 50درصد متاهل هم شاید بالغ بر 70درصدشان در بازار کارند. یعنی نزدیک به چهار میلیون نفر از آن اتباع، رسماً در بازار کار ما حضور دارند. دقت کنید به نسبتشان با نیروی کاری ایرانی فعال در بازار کار که تقریباً نزدیک 24میلیون نفر است.
دیدگاه تان را بنویسید