اجلاس ناتو در لاهه با محوریت اوکراین به عرصه تقابل مجدد اروپا و آمریکا منجر شد؛
تنهایی کی‌یف در تقاطع جنگ و دیپلماسی
رامین پرتو:
در حالی که میدان نبرد در اوکراین همچنان داغ و فرسایشی است، نخستین نشست سران ناتو پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، در سایه ابهام درباره آینده حمایت غرب از کی‌یف برگزار شد. تغییر موضع آمریکا، کنار گذاشتن زلنسکی در نشست رسمی و تمرکز بر افزایش بودجه دفاعی، نشانه‌هایی از تضعیف اولویت اوکراین در دستورکار ائتلاف را آشکار کرد. این نشست، اگرچه از نظر زمانی کوتاه بود، اما به دلیل حضور چهره‌های کلیدی، تغییر مواضع و پیام‌های نمادین، به یکی از مهم‌ترین رویدادهای دیپلماتیک سال بدل شد.
در محور این تحولات، بار دیگر نام اوکراین و آینده آن در ساختار امنیتی غرب برجسته شد. در فضایی که سایه بازتعریف نقش ایالات متحده در ناتو و پیامدهای احتمالی آن بر سرنوشت کی‌یف سنگینی می‌کرد، ولودیمیر زلنسکی با ظاهری متفاوت و پیامی تازه به نشست آمده بود. زلنسکی که از آغاز تهاجم روسیه در فوریه ۲۰۲۲ همواره با لباس نظامی در مجامع بین‌المللی ظاهر می‌شد، این بار با پوششی رسمی شرکت کرد، تغییری که در دل خود، نشانه‌هایی از تحول در راهبرد اوکراین داشت.
در بیانیه نهایی نشست، اعضای ناتو بر تعهد خود به اصل دفاع جمعی و ضرورت افزایش هزینه‌های نظامی تأکید کردند. هدفی تازه با الزام اختصاص ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو به بودجه دفاعی تا سال ۲۰۳۵ تصویب شد؛ تصمیمی که همزمان با افزایش فشارهای ترامپ و تهدیدهای رو به رشد روسیه اتخاذ شد. مارک روته، دبیرکل جدید ناتو، نیز هشدار داد که روسیه همچنان «مهم‌ترین و مستقیم‌ترین تهدید» علیه ائتلاف باقی مانده است.
پیام‌های پنهان در رفتار زلنسکی؛ از نظامی‌گری به دیپلماسی؟
یکی از نکات مورد توجه رسانه‌ها و ناظران سیاسی در نشست لاهه، تغییر ظاهر رئیس‌جمهور اوکراین بود. ولودیمیر زلنسکی برای نخستین بار از زمان آغاز جنگ، لباس نظامی‌اش را کنار گذاشت و با پوشش رسمی در میان رهبران غربی ظاهر شد. حرکتی که بسیاری آن را بیش از یک تغییر ظاهری تلقی کردند. زلنسکی در واقع تلاش داشت پیامی چندلایه به مخاطبان خود (چه در غرب و چه در داخل) منتقل کند.
در محافل تحلیلی، این تحول نمادین در راستای پاسخ به انتقادات پیشین از دیدار پرحاشیه‌اش با ترامپ در ایالات متحده تفسیر شد. در آن دیدار، برخی نمایندگان جمهوری‌خواه از پوشش غیررسمی اوکراینی‌ها در مواجهه با رهبران آمریکایی انتقاد کردند. فاصله رفتاری میان دو طرف به حدی بود که حتی برخی رسانه‌ها آن را نماد فاصله راهبردی نیز دانستند.
اما اکنون، به‌نظر می‌رسد زلنسکی با درک شرایط جدید، تصمیم گرفته وارد فاز تازه‌ای از روابط بین‌الملل شود؛ فازی که در آن، دیپلماسی کلاسیک و مذاکره در کنار مقاومت نظامی به ابزارهای اصلی بقای کی‌یف بدل می‌شوند. برخی تحلیل‌گران این تغییر را نشانه‌ای از ورود اوکراین به مرحله‌ای از سیاست خارجی هدفمندتر ارزیابی کرده‌اند؛ مرحله‌ای که با انتخاب پوشش رسمی آغاز شده و شاید به چرخشی راهبردی در نحوه تعامل با متحدان غربی منجر شود.
با این‌حال، حضور زلنسکی در نشست لاهه محدود به حاشیه‌ها بود. برخلاف سال گذشته که او در شورای سران ناتو حضور فعال داشت، امسال تنها در حاشیه نشست با برخی رهبران از جمله پادشاه هلند دیدار کرد.
چرخش موضع آمریکا و آینده نامعلوم کمک‌ها به کی‌یف
در پس همه نمادها و تغییرات ظاهری، آنچه در نشست امسال بیش از همه جلب توجه کرد، تغییر ملموس رویکرد ایالات متحده نسبت به جنگ اوکراین بود. برخلاف نشست سال گذشته که دولت بایدن به کی‌یف تضمین‌هایی بازگشت‌ناپذیر برای عضویت در ناتو داد و آن را بر روی «پل شکست‌ناپذیر» به سمت ائتلاف خواند، اکنون نشانه‌هایی از عقب‌نشینی آشکار در حمایت واشنگتن دیده می‌شود.
ترامپ که از زمان بازگشت به قدرت، بر لزوم کاهش هزینه‌های آمریکا برای متحدان تأکید کرده، آشکارا با سیاست‌های دولت قبلی فاصله گرفته است. بنا بر گزارش‌ها، ایالات متحده دیگر تسلیحات مرگبار برای اوکراین ارسال نمی‌کند، هرچند اطلاعات حیاتی همچنان در اختیار کی‌یف قرار می‌گیرد.
کورت وولکر، نماینده پیشین آمریکا در امور اوکراین، با لحنی هشداردهنده به رویترز گفت: «واقعیت این است که ایالات متحده دیگر امنیت اوکراین را جزئی از امنیت اروپا نمی‌داند.» سخنانی که بازتاب نگرانی جدی در میان متحدان اروپایی بود، به‌ویژه در شرایطی که روسیه در مناطق شرقی اوکراین، به‌ویژه استان سومی، همچنان در حال پیشروی است.اگرچه ناتو پیش‌بینی محاصره کامل اوکراین را بعید دانسته، اما مقامات این ائتلاف هشدار داده‌اند که با جنگی فرسایشی، طولانی و پرهزینه روبه‌رو خواهیم بود.
تلفات نیروهای روسیه که بنا به ادعای منابع ناتو به بیش از 500 هزار نفر رسیده، بیانگر شدت و پایداری درگیری‌هاست. روبن برکلمانس، وزیر دفاع هلند، در گفت‌وگو با یورونیوز تأکید کرد «ما می‌دانیم که موضع ایالات متحده تغییر کرده، اما اوکراین همچنان برای ما مهم باقی می‌ماند.» این سخنان هرچند حاکی از تلاش اروپا برای حفظ همبستگی است، اما از واقعیت تلخ دیگری نیز پرده برمی‌دارد: شکاف رو به گسترش میان نگاه واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی در قبال اولویت‌های امنیتی.
ناتو در آستانه انتخابی دشوار
اجلاس لاهه نشان داد که ناتو در مقطعی بحرانی و شاید تعیین‌کننده در تاریخ معاصر خود قرار گرفته است. همزمان با افزایش تهدیدات ژئوپلیتیکی از شرق و تزلزل اتحاد غربی از غرب، این ائتلاف ناگزیر از بازتعریف اولویت‌ها و منابع خود است. هدف بلندپروازانه افزایش بودجه دفاعی تا ۵ درصد تولید ناخالص داخلی، بدون تردید گامی در راستای آماده‌سازی برای تهدیداتی بزرگ‌تر است؛ اما آیا این گام‌ها کافی خواهند بود؟
برای اوکراین، پیام نشست امسال دو وجه دارد: از یک‌سو امیدواری به ادامه حمایت اروپا، و از سوی دیگر، نگرانی از تغییر نگاه آمریکا به جنگی که آینده آن بیش از هر زمان دیگری نامعلوم است. زلنسکی، با تغییر لباس و زبان، شاید تلاش کرده جایگاهی تازه در این معادله پیدا کند. اما تا زمانی که ترامپ و تیم او استراتژی روشنی برای اوکراین ارائه ندهند، کی‌یف در میانه میدان جنگ و بازی‌های سیاسی گرفتار خواهد ماند.
ناتو اکنون بیش از هر زمان دیگری نیازمند انسجام درونی، صداقت در ارزیابی تهدیدات، و جسارت در تصمیم‌گیری است. مسیر آینده اوکراین و به‌طور کلی ساختار امنیتی اروپا، به این توانایی بستگی دارد، توانایی عبور از واگرایی‌ها و رسیدن به یک اجماع واقعی در جهانی که لحظه‌به‌لحظه ناامن‌تر می‌شود.
در شرایطی که نظم امنیتی اروپا در حال بازتعریف است، جایگاه اوکراین نیز وارد مرحله‌ای تازه از آزمون می‌شود. کی‌یف اکنون با واقعیتی دوگانه مواجه است: از یک سو، تداوم تهدید نظامی از سوی روسیه که روزانه هزاران نیروی جدید را به جبهه‌های شرق می‌فرستد، و از سوی دیگر، روند کند و گاه پرابهام حمایت‌های غربی که بیش از هر زمان دیگری به محاسبات داخلی و توازن‌های سیاسی در آمریکا و اروپا وابسته شده است.
آنچه برای اوکراین اهمیت دارد، نه فقط ادامه کمک‌های نظامی، بلکه ایجاد چارچوبی پایدار برای اطمینان از حمایت راهبردی در بلندمدت است، چارچوبی که تضمین کند تغییر دولت‌ها یا رهبران، به معنای تغییر موضع در برابر تهدیدات حیاتی نخواهد بود. در غیاب چنین تضمینی، کی‌یف ناگزیر است بر تنوع‌بخشی به ائتلاف‌های بین‌المللی، تقویت صنایع دفاعی داخلی و تقویت جایگاه دیپلماتیک خود متمرکز شود.نشست لاهه اگرچه از نظر سیاسی پیام‌هایی ضدونقیض داشت، اما برای اوکراین می‌تواند فرصتی برای بازاندیشی نیز باشد. خروج از انفعال دیپلماتیک، کاهش وابستگی یک‌جانبه به آمریکا، و گسترش دامنه گفت‌وگوها با بازیگران اروپایی و منطقه‌ای، اکنون بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد. در نهایت، آینده اوکراین نه در بیانیه‌های پایانی اجلاس‌ها، بلکه در قدرت تصمیم‌سازی مستقل، انعطاف در راهبرد و ابتکار در ایجاد ائتلاف‌های چندجانبه رقم خواهد خورد. عبور از این مرحله، نیازمند نگاه واقع‌گرایانه‌تر، و دیپلماسی هوشمندانه‌تری است که بتواند ضعف‌های ساختاری حمایت غرب را جبران کند، پیش از آن‌که موازنه به زیان کی‌یف بر هم بخورد.
سوتیتر1: ترامپ که از زمان بازگشت به قدرت، بر لزوم کاهش هزینه‌های آمریکا برای متحدان تأکید کرده، آشکارا با سیاست‌های دولت قبلی فاصله گرفته است. بنا بر گزارش‌ها، ایالات متحده دیگر تسلیحات مرگبار برای اوکراین ارسال نمی‌کند، هرچند اطلاعات حیاتی همچنان در اختیار کی‌یف قرار می‌گیرد
سوتیتر2: آنچه برای اوکراین اهمیت دارد، نه فقط ادامه کمک‌های نظامی، بلکه ایجاد چارچوبی پایدار برای اطمینان از حمایت راهبردی در بلندمدت است، چارچوبی که تضمین کند تغییر دولت‌ها یا رهبران، به معنای تغییر موضع در برابر تهدیدات حیاتی نخواهد بود
دیدگاه تان را بنویسید