واکنش‌های جهانی به اقدام ضدبشری اسرائیل علیه ساکنان غزه و کنشگری اروپا ادامه دارد؛
توقیف «مادلین»؛ تعمیق بحران مشروعیت تل‌آویو
رامین پرتو
در تازه‌ترین تحولات مربوط به فلسطین و تلاش‌های بین‌المللی برای شکستن محاصره نوار غزه، نیروی دریایی ارتش اسرائیل (دوشنبه) کشتی «مادلین» را که حامل فعالان حامی فلسطین و کمک‌های بشردوستانه بود، در آب‌های بین‌المللی توقیف کردند. این اقدام که با موجی از واکنش‌های جهانی همراه شد، بار دیگر مسئله محاصره نوار غزه و رفتار اسرائیل با فعالان بین‌المللی را به صدر اخبار جهانی بازگردانده است؛ چراکه این برای دومین بار است که ارتش اسرائیل با یک ناوگان صلح اینگونه برخورد می‌کند و اولین بار در سال 2010 برخورد ارتش اسرائیل با کشتی ماوی مرمره که حامل فعالان حامی فلسطین از ترکیه بود، رخ داد.
شکاف در میان کابینه اسرائیل بر سر کشتی مادلین در حال افزایش است و در این خصوص روزنامه یدیعوت آحارنوت از تنش میان ارتش اسرائیل و کابینه آن در خصوص چگونگی برخورد با کشتی مادلین پرده برداشت و حتی مقامات نظامی اسرائیل هم از این موضوع نگران هستند
توقیف و ربایش؟
ائتلاف ناوگان دریایی آزادی که کشتی «مادلین» را به سمت نوار غزه اعزام کرده بود، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد نیروهای نظامی اسرائیل، فعالان حاضر در این کشتی را ربوده‌اند و با اعمال زور، کشتی را به بندر اشدود در جنوب اسرائیل منتقل کرده‌اند. شبکه العربی نیز به نقل از رسانه‌های اسرائیلی گزارش داد که این عملیات توسط نیروی دریایی اسرائیل صورت گرفته و همه سرنشینان کشتی بازداشت شده‌اند.
خبرگزاری یورونیوز نیز با انتشار تصاویری از لحظه توقیف، تأیید کرد که این رخداد در آب‌های بین‌المللی روی داده و نقض فاحش قوانین بین‌المللی محسوب می‌شود. شبکه الجزیره نیز به نقل از رئیس کمیته بین‌المللی شکست محاصره غزه اعلام کرد که بازداشت‌شدگان به بندر اشدود منتقل شده‌اند تا مراحل تحقیق و بررسی درباره آن‌ها انجام شود. برخی از رسانه‌ها همچنین با استناد به منابع نظامی اسرائیل، خبر دادند که عملیات توقیف به شکل «آرام و بدون خشونت» صورت گرفته است. در همین رابطه، پایگاه خبری «والا» پیش‌تر اعلام کرده بود که ارتش اسرائیل برنامه‌ریزی دقیقی برای توقیف کشتی بدون درگیری انجام داده است. این در حالیست که در کشتی مادلین، ۱۲ فعال از کشورهای مختلف از جمله فرانسه، سوئد و بریتانیا حضور داشتند که اعلام کرده بودند هدف آن‌ها از این اقدام، جلب توجه جهانیان به بحران انسانی در غزه و اعمال فشار بین‌المللی بر اسرائیل برای پایان دادن به محاصره است.
واکنش‌های بین‌المللی چه بود؟
در پی توقیف این کشتی، جبهه مردمی برای آزادی فلسطین در بیانیه‌ای اعلام کرد که «راهزنی دریایی علیه کشتی مادلین، یک جنایت جنگی است و باید واکنشی مردمی و بین‌المللی گسترده به همراه داشته باشد.» همچنین جنبش حماس نیز با صدور بیانیه‌ای ضمن تمجید از فعالان حاضر در کشتی، تأکید کرد که این اقدام اسرائیل نه‌تنها نقض قوانین بین‌المللی است، بلکه مسئولیت سلامت سرنشینان را نیز متوجه اسرائیل می‌سازد.
در سطح بین‌المللی هم، واکنش‌های رسمی از سوی کشورها و نهادهای حقوق بشری نیز فوراً آغاز شد. ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، اعلام کرد که از اسرائیل خواسته شده تا حفاظت کنسولی از شهروندان فرانسوی حاضر در کشتی را تضمین کند. او تأکید کرد که کنسولگری فرانسه برای بررسی شرایط داوطلبان در محل حضور دارد. سازمان عفو بین‌الملل نیز در بیانیه‌ای تند اعلام کرد که کشتی مادلین حامل غیرنظامیان بی‌سلاح و کمک‌های نمادین بشردوستانه بوده و توقیف آن در آب‌های بین‌المللی نقض آشکار قوانین بشردوستانه و دریایی است.
ماجرای توقیف کشتی «مادلین» بار دیگر نشان داد که اسرائیل در مقابله با هرگونه اقدام انسانی یا نمادین برای حمایت از غزه، با استفاده از قدرت نظامی حتی اگر این اقدامات در چارچوب قوانین بین‌المللی و توسط فعالان اروپایی صورت گیرد، با قدرت عمل می‌کند
دولت اسپانیا هم کاردار سفارت اسرائیل را احضار و توقیف کشتی را به‌شدت محکوم کرد. وزیر کار و معاون نخست‌وزیر این کشور نیز از اتحادیه اروپا خواست تا واکنشی قاطع علیه این اقدام نشان دهد.
ترکیه نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که این اقدام، نه‌تنها ناقض حقوق بشر، بلکه تهدیدی مستقیم برای آزادی دریانوردی است. وزارت خارجه ترکیه اسرائیل را «دولتی تروریستی» توصیف کرد که آزادی کشتیرانی را نیز هدف قرار داده است.
شکاف در تل‌آویو
آنچه در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که شکاف در میان کابینه اسرائیل بر سر کشتی مادلین در حال افزایش است. در این خصوص روزنامه یدیعوت آحارنوت از تنش میان ارتش اسرائیل و کابینه آن در خصوص چگونگی برخورد با کشتی مادلین پرده برداشت. همچنین الیعزر ماروم، فرمانده سابق نیروی دریایی اسرائیل، در مصاحبه‌ای صراحتاً اعلام کرد که این اقدام، یک شکست سیاسی و نظامی برای اسرائیل است. وی با انتقاد از تصمیمات اتخاذ شده، گفت که این رویداد باید با رویکردی دیپلماتیک حل‌وفصل می‌شد تا به ابزاری برای تبلیغات ضداسرائیلی بدل نشود.
روابط اسرائیل و اروپا به کدام سمت می‌رود؟
توقیف کشتی مادلین، که حامل اتباع اروپایی در قالب یک مأموریت بشردوستانه بود، نقطه عطفی در روابط اسرائیل با اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. هرچند سابقه رفتار مشابه در حادثه کشتی «ماوی مرمره» در سال ۲۰۱۰ نیز وجود دارد، اما این بار شرایط منطقه‌ای، شدت خشونت‌های اخیر در غزه و نفوذ رسانه‌های اجتماعی، حساسیت موضوع را دوچندان کرده است. کشورهای اروپایی اگرچه در ظاهر این اقدام اسرائیل را محکوم کرده‌اند، اما مشخص نیست که این اقدامات فراتر از یک موضع‌گیری رسانه‌ای و دیپلماتیک پیش خواهد رفت یا خیر.
فرانسه، اسپانیا و ترکیه از کشورهایی هستند که به طور رسمی واکنش نشان داده و تحرک دیپلماتیک داشته‌اند و برخی دیگر هم یادداشت‌های اعتراضی ارسال کرده‌اند با این حال، این واکنش‌ها تاکنون در حد اعتراضات رسمی باقی مانده و هیچ اقدام تنبیهی یا فشاری واقعی بر اسرائیل اعمال نشده است.
تحلیل شواهد موجود نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی در برابر اسرائیل همواره در چارچوبی از مصالح اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک حرکت کرده‌اند. هرچند حادثه اخیر می‌تواند به گسترش گفتمان ضداسرائیلی در محافل عمومی و پارلمان‌های اروپایی بینجامد، اما انتظار تغییر بنیادین در سیاست‌های رسمی اروپا علیه اسرائیل، به‌ویژه در شرایط فعلی، چندان واقع‌بینانه نیست.
از سوی دیگر، حضور چهره‌هایی همچون ریما حسن، نماینده پارلمان اروپا از فرانسه، در این کشتی و سخنان حمایت‌آمیز گرتا تونبرگ، کنشگر اقلیمی، نشان‌دهنده رشد جریانات مردمی و مدنی در اروپا علیه اسرائیل است. با این حال، این جریانات تاکنون نتوانسته‌اند ساختارهای رسمی سیاست خارجی اروپا را تحت تأثیر قرار دهند. لذا به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی با محکومیت‌های لفظی و پیگیری‌های کنسولی، بیشتر به دنبال کاهش فشار افکار عمومی داخلی هستند تا تقابل واقعی با اسرائیل. در واقع، اسرائیل در این ماجرا همان راهبرد قدیمی را دنبال کرده که عبارتند از توقیف سریع، بازداشت کوتاه‌مدت و بازگرداندن فعالان به کشورهایشان؛ روشی که مانع از شکل‌گیری بحران دیپلماتیک بلندمدت می‌شود.
به هر ترتیب ماجرای توقیف کشتی «مادلین» بار دیگر نشان داد که اسرائیل در مقابله با هرگونه اقدام انسانی یا نمادین برای حمایت از غزه، با استفاده از قدرت نظامی وارد عمل می‌شود؛ حتی اگر این اقدامات در چارچوب قوانین بین‌المللی و توسط فعالان اروپایی صورت گیرد. در مقابل، اروپا هنوز نتوانسته سیاستی منسجم و مؤثر برای مهار رفتارهای غیرقانونی اسرائیل طراحی کند. نکته اینجاست که در حالی‌که ارتش اسرائیل تلاش کرده است این رویداد را بدون خشونت و رسانه‌ای شدن گسترده مدیریت کند، انتشار تصاویر و گزارش‌ها از توقیف در آب‌های بین‌المللی، هم مشروعیت این اقدام را زیر سؤال برده و هم بحران مشروعیت بین‌المللی اسرائیل را تعمیق کرده است.
دیدگاه تان را بنویسید