حفظ روابط با شرق به موازات تعمیق مناسبات غربی

فرشاد گلزاری

روز گذشته انتخابات ریاست جمهوری ترکیه با تمام فراز و فرودهای خود برگزار شد و در نهایت مردم این کشور پای صندق‌های رای رفتند. شورای عالی انتخابات ترکیه روز گذشته (یکشنبه) اعلام کرد که با گذشت حدود سه ساعت از آغاز انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در ترکیه، یکی از مسئولان ارشد برگزاری انتخابات، درباره میزان مشارکت ابراز خرسندی کرد. به گزارش شبکه الجزیره، «احمد ینر» رئیس شورای عالی انتخابات ترکیه در اولین اظهارنظر درباره وضعیت کنونی انتخابات در این کشور گفت که میزان مشارکت بالاتر از رقابت‌های انتخاباتی قبلی است. او گفت که مشخص است این انتخابات شاهد مشارکت درصد بالاتری از رقابت‌های انتخاباتی قبلی خواهد بود؛ چراکه مردم در حال انتظار کشیدن در مقابل صندوق‌های آرا هستند و به صورت دسته جمعی همچنان د به سمت مراکز اخذ آرا می‌روند. پیش‌بینی رئیس شورای عالی انتخابات ترکیه درباره میزان بالای مشارکت آرا در شرایطی مطرح شده که کمی بیش از سه ساعت از آغاز انتخابات نگذشته بود که این اظهارات از سوی وی مطرح شد. بر اساس آمار منتشر شده از سوی شورای عالی انتخابات ترکیه، تعداد افراد واجد شرایط شرکت در انتخابات این کشور، ۶۴ میلیون و ۱۱۳ هزار و ۹۴۱ رأی دهنده اعلام شده که ۴ میلیون و ۹۰۴ هزار و ۶۷۲ شهروند برای اولین‌بار حق شرکت در انتخابات را دارند. تعداد رأی‌دهندگان در داخل ترکیه ۶۰ میلیون و ۶۹۷ هزار و ۸۴۳ نفر و مابقی رای دهندگان خارج از کشور است. آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که درجریان هر انتخابات، فضایی فراهم می‌شود تا دیدگاه‌های عمومی و مطالبات مردمی از سیستم و مسئولان ارشد کشورها شنیده، دیده و انعکاس داده شود. مردم ترکیه نیز که در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی این کشور شرکت کردند، خواسته‌هایی دارند که بخش زیادی از آنها رسانه‌ای شده است. مقابله با بحران اقتصادی کنونی و جلوگیری از ریزش بیشتر ارزش لیر و ارتقای شرایط اقتصادی کشور به منظور سرعت بخشی به روند توسعه سیاسی و اقتصادی کشور از جمله خواسته‌های مردم ترکیه است. همچنین گسترش آزادی بیان و آزادی فعالیت‌ انجمن‌ها، صنوف و احزاب مختلف و اجرای مؤثر قوانین حقوق بشر به انضمان اعطای حقوق بیشتر به زنان در ابعاد سیاسی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی. از جمله درخواست‌های آنها به شمار می‌رود. برخی از فعالان مدنی در ترکیه هم اعلام کرده‌اند پیگیری و اجرای قوانین مرتبط با تغییرات آب و هوا و محیط‌زیست و بالا بردن کیفیت و سطوح زندگی فردی و اجتماعی با اعمال استانداردهای بین‌اللملی به همراه رسیدگی به وضعیت مهاجران و قانون‌گذاری صریح و روشن در این زمینه از جمله مطالبه بخش اعظمی از جامعه 86 میلیونی ترکیه به حساب می‌آید. اما در این میان آنچه که باید موردنظر قرار بگیرد این است که جامعه ترکیه اصولاً خودشان را با کشورهای جهان اولی مقایسه می‌کنند. اگر چند سال پیش به شهری مانند آنکارا یا استانبول سفر می‌کردید به خوبی این مفهوم به دست می‌آمد که اصولاً این جامعه در ریل‌گذاری غربی به سر می‌برد و اساساً نگاه به غرب در این کشور و جامعه غالب است.

 ترکیه منابع اندکی نفت و گاز دارد که البته اردوغان از آنها بهره‌برداری سیاسی کرد و به همین جهت این کشور عملاً واردکننده انرژی به شمار می‌آید، ازاین‌رو رئیس‌جمهور آینده این کشور باید با همسایگان خود که منابع عظیم نفت و گاز را در اختیار دارند، تعامل سازنده داشته باشد

شرق یا غرب؛ مساله این است!

مرزهای ترکیه همیشه برای بروکسل در قضیه جلوگیری از گسترش مهاجرت حکم یک مانع اساسی را بازی کرده و در این سال‌ها اردوغان از این مولفه هم برای تامین منافع خود از اروپا بهره برده است که اگر پیروز شود باز هم این روند ادامه خواهد داشت

باید دانست که ترکیه در چهارراه اروپا و آسیا، درست در جنوب اوکراین، در کنار روسیه و اتحادیه اروپا، در شمال سوریه و در همسایگی ایران قرار دارد. بنابراین کشوری مهم با موقعیتی بسیار حساس است و همه جهان به ویژه ایرانیان، اروپایی‌ها، روس‌ها، اوکراینی‌ها، آمریکایی‌ها و حتی یهودی‌های ساکن اسرائیل که سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی طی سال‌های گذشته در ترکیه کرده‌اند انتخابات این کشور را نظاره خواهند کرد؛ چراکه برای همه آنها مهم است که چه شخصی قرار است وارد آکسارای شود و زمام امور را به دست بگیرد. بر همین اساس سیاست خارجی در ترکیه به دلیل مولفه‌های گوناگون اقتصادی، سیاسی و نظامی مهم به شمار می‌آید. ترکیه منابع اندکی نفت و گاز در درون خود دارد که بخشی از آن قبل از انتخابات ریاست جمهوری کشف و توسط اردوغان به عنوان یک کارت بازی سیاسی بهره‌برداری شد. به همین جهت این کشور عملاً وارد کننده انرژی به حساب می‌آید و در گام او رئیس جمهور آینده این کشور باید با همسایگان خود که منابع عظیم نفت و گاز را در اختیار دارند، تعامل سازنده داشته باشد. از سوی دیگر ترکیه تنها عضو مسلمان ناتو به شمار می‌رود و به همین دلیل برای ایالات متحده یک کشور استراتژیک به حساب می‌آید و در مقابل ترکیه هم سال‌های سال است که در حال تامین منافع خود بر اساس این مولفه تاثیرگذار است. از سوی دیگر ترکیه در زمان اردوغان به دلیل بندبازی در سیاست خارجی، با روسیه هم هماهنگ است. این روابط برسر پرونده سوریه و همچنین ترانزیت غلات از مبدأ اوکراین به سایر کشورهای جهان روز به روز گسترده‌تر شده و این در حالیست که ساختار نظامی ترکیه هم حالا پذیرای پدافند هوایی اس 400 ساخت مسکو است که این برای ایالات متحده چندان قابل هضم نبوده است. به موازات این روند اتحادیه اروپا هم به ترکیه نیاز دارد. مرزهای ترکیه همیشه حکم یک مانع اساسی برای بروکسل در قضیه جلوگیری از گسترش مهاجرت را بازی کرده و در این سال‌ها اردوغان از این مولفه هم برای تامین منافع خود از اروپا استفاده کرده است. با این تفاسیر دو موضوع مطرح است که اگر اردوغان رئیس جمهور شود چه اتفاقی در سیاست خارجی رخ می‌دهد و اگر رقیب او یعنی کمال قلیچداراوغلو روی کار بیاید، سیاست خارجی ترکیه چگونه رقم خواهد خورد؟  بر اساس آنچه دو نامزد در مورد سیاست خارجی ترکیه اعلام کرده‌اند قاعدتاً نمی‌توان گفت که تغییرات شگرفی به وجود می‌آید. به عنوان مثال چندی پیش رقیب اردوغان روسیه را به دخالت در انتخابات ریاست جمهوری متهم کرد ولی دیروز (یکشنبه) در زمانی که رأی‌گیری‌ها آغاز شد، معاون قلیچداراوغلو اعلام کرد که حزبش در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، روابط خود را با روسیه تقویت خواهد کرد. این تغییر مواضع صرفاً طی چند روز اتفاق افتاده که نشان از سیال بودن سیاست خارجی رقیب اردوغان دارد و به خوبی این پیام را مخابره می‌کند که چندان تغییر شگرفی رخ نمی‌دهد. اما مساله دوم بحث دیپلماسی اقتصادی است که به نظر می‌رسد با پیروز شدن قلیچداراوغلو تا حد زیادی روند اجرایی آن به سمت غرب متمایل می‌شود. بر همین اساس باید گفت اگرچه جامعه ترکیه میل به غربگرایی دارد، اما در سطح کلان روابط با روسیه و چین از سوی آنکارا حفظ خواهد شد.