تاجیکستان به دنبال ایجاد کمربند امنیتی

فرشاد گلزاری

 پس از استقرار طالبان در کابل و فروپاشی دولت اشرف غنی، سوالات مهمی به وجود آمد که بخشی از آنها به مسائل امنیتی و مابقی به موضوعات سیاسی و اقتصادی مربوط می‌شد. سوالاتی که صریحا یک بلاتکلیفی خاصی در پاسخ به آن نمایان بود و هم‌اکنون هم همین روند ادامه دارد. دلیل این ابهام هم کاملاً مشخص است؛ چراکه طالبان از زمان روی کار آمدن در کابل تا به این لحظه صرفاً به دنبال دو چیز است. نخست اینکه جریان مذکور حالا که کشور را در دست دارد می‌کوشد تا بتواند به همه ثابت کند که دیگر همانند گذشته رادیکال نیست و تغییر کرده است. طالبان اشتها و عطش شدیدی به دیده شدن دارد و در این مدت سعی کرده تا بتواند از رسانه‌های نوشتاری، دیداری، فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی بیشترین منفعت را به خود اختصاص دهد. دلیل این امر هم کاملاً مشخص است؛ طالبان می‌کوشد تا از این راه برای خود مشروعیت داخلی، منطقه‌ای و درنهایت جهانی کسب کند و این میل در حالیست که همچنان در لایه اول (کسب مشروعیت داخلی) با اعمال زور هم نتوانسته وفاق ملی به نفع خود راه بیندازد. بر این اساس آنها فعلاً در مورد سناریوی نخست با بن‌بست روبرو شده‌اند. در مورد سناریوی دوم، طالبان صرفاً سعی دارد تا بتواند با طی کردن این طریق، پول‌های بلوکه شده از آمریکا و به طور کلی جریان غرب را وارد افغانستان کند که تا به امروز در این امر هم موفق عمل نکرده است. واقعیت غیرقابل کتمان این است که نه تنها ایالات متحده، بلکه حتی کشورهای همسایه افغانستان هم از روی کار آمدن طالبان چندان احساس امنیت روانی و فیزیکی نمی‌کنند اما مساله اینجاست که آنچه در شرایط کنونی در تمام محورها به عنوان یک «بحران در افغانستان» از سوی غرب مورد اشاره قرار می‌گیرد، حاصل همان سیاست‌هایی است که سال 2001 میلادی آمریکایی‌ها و شرکای اروپایی‌شان در ناتو برای افغانستان نقطه‌گذاری و سپس اجرایی کردند. به عنوان مثال روزنامه گاردین دو روز پیش در گزارشی نوشت که «گروه خیریه‌ کمیته اضطرار بلایا» اعلام کرده که ۹۵ درصد از افغان‌ها به قدر کافی غذا برای خوردن ندارند و یک میلیون کودک در این کشور نیز در معرض خطر مرگ ناشی از سوءتغذیه در زمستان جاری قرار گرفته‌اند و همچنین زنان و دیگر اقشار آسیب‌پذیر در افغانستان به شدت در معرض خطر قرار گرفته‌اند. در ادامه این مطلب به گزارش سازمان ملل در مورد بحران انسانی افغانستان اشاره شده و می‌گوید که پنج میلیارد دلار برای از بین بردن فاجعه در افغانستان در مقابل تریلیون‌ها دلاری که در جنگ این کشور هزینه شد و مقداری که اکنون در افغانستان نیاز است، به چشم نمی‌آید. این گزارش که از سوی یک رسانه‌ بریتانیایی منتشر شده اعلام می‌کند که قرار نیست به این زودی افغانستان حداقل از حیث معیشتی و اقتصادی رنگ آرامش را به خود ببیند. در این مسیر اما یک خبر دیگر هم روز گذشته (چهارشنبه) منتشر شده که نشان می‌دهد فاجعه در این کشور آنقدرها عمیق است که باید منتظر یک «آنومی و تبدیل شدنش به آنارشی» باشیم. بر اساس آنچه رویترز نوشته، مقام‌های کشاورزی دولت طالبان در یک نشست خبری اعلام کردند، گندم که به صورت گسترده از هند به دولت قبلی کابل مورد حمایت آمریکا اهدا شده بود، برای پرداخت دستمزد به ۴۰ هزار کارمند استفاده خواهد شد و بر این اساس برای پنج ساعت کار روزانه ۱۰ کیلوگرم گندم به کارمندان داده می‌شود. طالبان اعلام کرده که به دلیل نبود پول در این کشور، قرار است به جای حقوق ماهانه به کارمندان دولت افغانستان، گندم داده شود که باز هم نشان می‌دهد این جریان اساساً توان و برنامه‌ای برای فائق آمدن بر مشکلات ندارد.

مولفه‌های ضد امنیت نشان می‌دهد که احتمالاً رئیس جمهور تاجیکستان از پوتین برای اعزام نیروهای روسیه به مرزهای این کشور با افغانستان درخواست کمک خواهد کرد تا بتواند یک کمربند امنیتی برای خود به وجود بیاورد تا مانع از سرازیر شدن افراطی‌ها به داخل شود

رادیکالیسم در مرز با تاجیکستان

طالبان اعلام کرده که به دلیل نبود پول در این کشور، قرار است به جای حقوق ماهانه به کارمندان دولت افغانستان، گندم داده شود که باز هم نشان می‌دهد این جریان اساساً توان و برنامه‌ای برای فائق آمدن بر مشکلات ندارد

تا به اینجای کار ما شاهد یکسری از مشکلات سیاسی و اقتصادی بودیم اما حالا مصائب امنیتی استقرار طالبان در کابل در حال آشکار شدن است که به نظر می‌رسد در وهله اول دامن تاجیکستان را گرفته است. از ماه‌ها قبل دولت روسیه با اتکا به اسناد و جمع‌آوری‌های اطلاعاتی خود اعلام کرده بود که به زودی از ناحیه افغانستان تهدیدهای امنیتی چندضلعی متوجه همسایگان این کشور به خصوص تاجیکستان و ازبکستان خواهد شد. همه فکر می‌کردند که این بار هم، روس‌ها به دنبال سم‌پاشی امنیتی در منطقه به نفع خود هستند تا بتوانند سیاست‌های و راهبردهای خود در قبال افغانستان را در تضاد با آمریکا عملیاتی کنند ولی سخنان اخیر رئیس‌جمهوری تاجیکستان نشان می‌دهد که مسکو به دلیل اشراف اطلاعاتی که بر منطقه آسیای میانه دارد، چندان هم بیراه نگفته است. داستان از این قرار است که امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان در نشست مجازی کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی که سه روز پیش برگزار شد و اتفاقاً ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه هم در آن حضور داشت، در مورد ناامنی در مرزهای کشورش با افغانستان صحبت و هشدارهای جدی مخابره کرد. او در بخشی از سخنانش اعلام کرد که براساس اطلاعات ارائه شده از سوی دستگاه اطلاعات خارجی تاجیکستان، بیش از ۴۰ کمپ و مرکز آموزش تروریست‌ها در ولایت‌های شمال شرقی افغانستان به وجود آمده که بیش از 6 هزار شبه نظامی را در خود جای داده است و هر روز اوضاع امنیتی در مرز تاجیکستان و افغانستان پیچیده‌ و پیچیده‌تر می‌شود. به گفته رئیس‌جمهوری تاجیکستان، هفته گذشته در نزدیکی مرز دست‌کم ۱۱ نیروی طالبان کشته و ۱۸ نفر زخمی شدند که این میزان به نسبت گذشته در حال افزایش است. پوتین هم در این نشست نسبت به سرازیرشدن و تهدید تروریست‌ها و عناصر رادیکال به آسیای میانه مجدداً هشدار داد که نشان می‌دهد اوضاع حداقل در این منطقه در حال تبدیل شدن به یک بحران چند لایه است که بدون شک منافع روس‌ها را هدف قرار خواهد داد. از سوی دیگر اکونومیک تایمز هم در گزارشی اعلام کرده که «جماعت تبلیغی پاکستان» و افراطی‌های افغانستان در حملات اخیر در قزاقستان که منجر به تخریب تأسیسات دولتی در آلماتی و کشته‌شدن چندین تن در سراسر این کشور شد، دست داشتند. در همین حال، قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهوری قزاقستان نیز ادعا کرده است، جنگجویان خارجی که از افغانستان و خاورمیانه وارد قزاقستان شده‌اند‌، در شورش‌های مرگبار اخیر مشارکت داشته‌اند. این مولفه‌های ضد امنیت به خوبی نشان می‌دهد که احتمالاً رئیس جمهور تاجیکستان از پوتین برای اعزام نیروهای روسیه به مرزهای این کشور با افغانستان درخواست کمک خواهد کرد تا بتواند یک کمربند امنیتی برای خود به وجود بیاورد. این نکات نشان می‌دهد احتمالاً‌ داعش (که در شمال شرق افغانستان حضور دارد) در حال کسب آمادگی برای به راه انداختن یک بحران جدید در آسیای میانه است؛ منطقه‌ای که به «جغرافیای مادر در حوزه تروریسم‌شناسی» معروف است اما سوال بدون پاسخ این است که چرا طالبان نتوانسته از ایجاد این کمپ‌ها ممانعت به عمل بیاورد؟ شاید این حکومت خودخوانده حریف داعش نمی‌شود یا اینکه نمی‌خواهد برخوردی با این جریان داشته باشد!