جهت‌دهی به نهادگرایی در میانه تکروی‌های منطقه‌ای

فرشاد گلزاری

اگر زندگی در کل یک ترن هوایی بود، سال 2021 با سقوط عمودی و چرخش‌های دیوانه کننده‌اش همه ما را در مقطعی گیج و حتی مبهوت کرد. از صحنه‌های وحشتناک همه‌گیری کرونا و صف‌کشی تابوت‌های بی‌شمار گرفته، تا بلاتکلیفی‌های سیاسی، تنش‌های جهانی و هر چیز دیگری که پس از آن رخ داد، سال سختی برای بشریت در کل رقم خورد. اما اگر تاریخ درسی به ما آموخته باشد، این است که انسان‌ها هر بار، مجدداً به پا خاستند و راه خود را طی کردند. بدون تردید 2021 درس‌های زیادی برای سیاستمداران و حتی عوام و مردم کوچه و خیابان داشت و باید از این رخدادها عبرت آموخت. همه به یاد دارند که در اولین روزهای 2021 میلادی یعنی در ششم ژانویه، نماد دموکراسی ایالات متحده که همان کاخ کنگره به حساب می‌آید، آماج حملات بی‌امان طرفداران ترامپ قرار گرفت و تا همین امروز همه از آن واقعه به عنوان یک پدیده غیرقابل باور یاد می‌کنند. بر همین اساس با آمدن بایدن بسیاری معتقد بودند که اوضاع لااقل در داخل سر و سامان پیدا می‌کند، ولی در عرصه داخلی هیچ اتفاقی نیفتاد و روند اقتصاد در ایالات متحده نزولی شد. تنها نکته مثبت آمریکا در حوزه سیاست داخلی، کاهش مالیات‌ها برای قشر متوسط و فرودست بود اما واقعیت چیز دیگریست. اساساً آمریکا به عنوان یکی از ابرقدرت‌ها در نظام تک – چندقطبی که چین و روسیه را مقابل خود می‌بیند، در دوران جدید باید تمرکزش را بر سیاست خارجی قرار خواهد داد و در این میان بدون شک سال 2022 سال شلوغ و پرکاری برای دموکرات‌ها خواهد بود. نمونه بارز این موضوع را باید تعارض منافع ایالات متحده با چین و روسیه دانست. در استراتژی امنیت ملی ایالات متحده که در سال 2014 و 2015 نگاشته و منتشر شد، بحث تقابل با چین مطرح شده بود اما حالا و با گذشت 6 سال از آن روزها به وضوح می‌بینیم که این تقابل بیش از حد شاخ و برگ‌ پیدا کرده است. در دولت باراک اوباما بحث بر سر این بود که باید با چین در حوزه فناوری و تکنولوژی وارد یک منازعه آشکار شد و این اقدام در زمان دونالد ترامپ به صورت چند جانبه رخ داد. در مورد روسیه هم این تنازع در حوزه دیپلماتیک عیان شد؛ به گونه‌ای که دولت ترامپ و دولت پوتین بارها دیپلمات‌های یکدیگر را اخراج کردند یا اینکه روادید آنها را تمدید و صادر نکردند و همین مساله جدال‌های مشخص را به وجود آورد. اما در دوران بایدن و با نگاهی به تحولاتی که در سال 2021 میلای رخ داد، باید گفت که بدون شک در سال 2022 میلادی این تنازع در محورهایی چون پرونده اوکراین و تایوان تشدید می‌شود اما نکته اینجاست که در این میان بایدن بدون شک راهبرد اوباما مبنی بر تقابل در حوزه تکنولوژی را هم عملیاتی خواهد کرد. در این میان بحث حملات سایبری در سال ۲۰۲۲ میلادی و تحمیل هزینه‌های گزاف بر زیرساخت‌ها یکی دیگر از تهدیدهای امنیت بین‌الملل در سال جدید خواهد بود. برای مثال، کره شمالی به سرقت یک میلیارد و 700 میلیون دلار ارز دیجیتال در سال‌های گذشته متهم شده است. روزنامه‌های کره جنوبی مدعی شدند که کره شمالی ۱.۷ میلیارد دلار ارز دیجیتال از صرافی‌ها سرقت کرده است. این گزارش‌ها همچنین اشاره کردند که این کشور تحریم‌شده، دارایی‌های سرقت شده را در لحظه نفروخته و آن‌ها را برای دستیابی به سود بیشتر، نگه داشته است. اتهامات وارده علیه کره شمالی مبنی بر استفاده‌اش از هکرها برای سرقت منابع مالی از صرافی‌ها، مدت‌هاست که در جریان است. آمریکا نیز در اکتبر سال گذشته اشاره کرد که پیونگ‌یانگ چندین سال است که به این کار مشغول است اما در این میان تیم بایدن معتقدند که پشت پرده این سناریوها، چین و حزب کمونیست ایستاده است.

سازمان ملل معتقد است که اگر در زمستان 2022 که از همین حالا شروع شده، نتوانند کمک‌های انسانی هدفمندی به افغانستان ارسال کنند بدون تردید افغانستانی‌های زیادی یا به سمت عضویت در گروه‌های تروریستی خواهند رفت یا جهان با یک موج جابه‌جایی انسانی روبرو خواهد شد

به سوی اتحادِ غربی!

تیم بایدن به این موضوع اعتقاد دارد که در سال 2022 باید هزینه‌های تقابل با چین و روسیه و کشورهایی که با این دو دولت هماهنگ هستند را برای خود کاهش دهند و از طریق شراکت با نهادهایی مانند اتحادیه اروپا، سازمان ملل، آژانس انرژی اتمی و غیره این هزینه را با شرکای خود تقسیم کنند

اینکه بایدن برای مهار کره‌شمالی و تهدیدات سایبری چین و روسیه چه اقدامی را در دستور کار قرار می‌دهد تاحدودی به ساختار امنیتی و سیاسی آمریکا ربط دارد، اما مساله اینجاست که آمریکایی‌ها در این راستا سعی می‌کنند تا برای جلوگیری از کم شدن توانشان، به صورت انفرادی وارد معرکه نشوند و در این راه یک اتحاد غربی با اروپایی‌ها را در دستور کار خود قرار می دهند. در این میان آنها با اتحادیه اروپا وارد اتحاد عمیق‌تر می شوند ولی در اصل سعی می‌کنند که «نهادگرایی» را در دستور کار قرار دهند. تیم بایدن مشخصاً به این موضوع اعتقاد دارد که باید هزینه‌های تقابل با چین و روسیه و کشورهایی که با این دو دولت هماهنگ هستند را برای خود کاهش دهند و در نهایت از طریق شراکت با نهادهایی مانند اتحادیه اروپا، سازمان ملل، آژانس انرژی اتمی و غیره این هزینه را با شرکای خود تقسیم کنند. آنها معتقدند که کشورهایی مانند چین و روسیه و حتی ایران در منطقه‌ای که حضور دارند، به دنبال تکروی‌های غیرمتعادل هستند. به عنوان مثال واشنگتن در مورد روسیه معتقد است که که این کشور با گروگان‌ گرفتن اوکراین، بلاروس، گرجستان، ارمنستان و غیره، نه تنها به دنبال تثبیت و تعمیق نفوذ خود است بلکه می‌خواهد روند حضور غرب در این نواحی را یا به تاخیر بیندازد و یا اینکه به صورت کلی آنرا ریشه‌کن کند. چین هم در قضیه هنگ‌کنگ و تایوان همین اقدام را در دستور کار خود قرار داده و به همین دلیل است که آمریکایی‌ها در سال 2021 و 2022 از اهرم حقوق‌بشر بیش از گذشته استفاده کرده و خواهند کرد. در این میان سازمان ملل هم هشدار داده که چشم‌انداز وقایع سال 2022 می‌تواند کمی خونین و منفی باشد. دلیل این امر هم بهم‌ریختگی‌های داخلی در کشورهایی است که به عنوان معدن یا معبر تروریسم شناخته می‌شوند که افغانستان در صدر جدول قرار دارد و اتیوپی که حالا مخاصمه مسلحانه داخلی در آن جریان دارد در رده دوم قرار گرفته است. سازمان ملل معتقد است که اگر در زمستان سال 2022 که از همین حالا شروع شده، نتوانند کمک‌های انسانی قابل‌توجه و هدفمندی را به افغانستان ارسال کنند بدون تردید افغانستانی‌های زیادی یا به سمت عضویت در گروه‌های تروریستی مانند داعش و القاعده و غیره خواهند رفت یا اینکه جهان با یک موج جابه‌جایی انسانی روبرو خواهد شد. در این میان سازمان ملل با هشدار در مورد سویه اومیکرون، از بریتانیا، آمریکا، فرانسه و آلمان خواسته تا به این مساله به عنوان پیشگامان تولید واکسن توجه کنند. حال باید دید که 2022 چه شمایلی از خود در سه ماهه اول به دنیا نشان می‌دهد!