آزار روسیه از راه دور!

فرشاد گلزاری

 پرونده اوکراین روز به روز ابعاد جدیدتری به خود می‌گیرد و در این راه یکی از موضوعات بسیار مهمی که در حال شکل‌گیری است، «به وجود آمدن اتحادهای جدید نظامی - سیاسی» است. باید به این باور برسیم که ایالات متحده در دوران جو بایدن، شمشیرش را اول برای چین و سپس روسیه از رو بسته است و این در حالیست که در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ دقیقاً شاهد یک انفعال معنادار از سوی آمریکا در قبال روسیه بودیم ولی در مورد چین یک سندرم ضد پکن از سوی کاخ‌سفید خلق شد که تا به امروز هم این روند تقابلی ادامه دارد. طی هفته‌های اخیر بارها و بارها دیدیم که در حوزه رسانه اخبار به شدت نگران‌کننده‌ای با محوریت پرونده اوکراین منتشر شد ولی یک اتفاق بسیار مهم رخ داد که آن هم مذاکره و دیدار مجازی روسای جمهور آمریکا و روسیه بود. تنش بر سر مساله اوکراین به حدی از منظر سیاسی و نظامی بالا گرفته که سه‌شنبه هفته گذشته مقارن با هفتم دسامبر 2021، روسای جمهوری روسیه و آمریکا برای دومین بار با هم دیدار کردند اما این گفت‌وگوها عموماً به رد و بدل شدن خط و نشان‌های متعدد میان دو رهبر ختم شد. توجه داشته باشید که در عالم روابط بین‌الملل زمانی که نماینده دو قدرت بزرگ مانند روسیه و آمریکا در فاصله کمی از دیدار اولشان که در سوئیس برگزار شد، با یکدیگر مذاکره و دیدار می‌کنند، نشان می‌دهد که منازعه و تقابل به حدی رسیده که ممکن است هر آن یک اصطکاک سخت به وجود بیاید و آنجاست که مذاکره و تبادل نظر می‌تواند کارگشا باشد اما نکته‌ مهمی که حالا و در شرایط کنونی باید مورد اشاره قرار بگیرد، نقش اتحادیه اروپا در این پرونده است. شک نکنید که در مورد پرونده اوکراین، آمریکایی‌ها نقش محوری را دارند اما واقعت غیرقابل انکار این است که بایدن پس از اعلام اتحاد خود با اروپایی‌ها به نوعی سیاست مشارکت دادن بروکسل در پرونده‌های مورد نظرش را در دستور کار قرار داد که اوکراین هم از دایره این سیاست و راهبرد خارج نیست. بر این اساس حالا اروپایی‌ها وارد میدان شده‌اند تا به وکالت از آمریکا و برای تامین منافع خود، روسیه را از طریق یارکشی‌های جدید مورد تهدید قرار دهند. بر این اساس رئیس شورای اروپا روز سه‌شنبه یعنی یک روز قبل از «اجلاس مشارکت شرقی»، میزبان رهبران جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای یک نشست سه‌جانبه در بروکسل بوده است. پس از آن یعنی در روز چهارشنبه (دیروز) اتحادیه اروپا میزبان «اجلاس مشارکت شرقی» بود. برای درک جایگاه و ماهیت این اجلاس باید توجه کنید که سران اتحادیه اروپا و شش کشور همسایه شرقی این اتحادیه شامل ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، اوکراین، بلاروس و مولداوی در می 2009 اعلامیه‌ای را که به اعلامیه  «مشارکت شرقی» معروف شد، امضا کردند تا چارچوب روابط آتی خود را بر اساس این اعلامیه بنا کنند. بر این اساس با توجه به تلاش‌های روسیه در سال‌های اخیر برای بازیابی قدرت گذشته خود و پیگیری یک سیاست تهاجمی‌تر که در مواردی با منافع غرب تضاد پیدا کرده است، ابتکار مشارکت شرقی در دراز مدت می‌تواند منافع روسیه در این منطقه را مورد تهدید قرار دهد و در واقع این ابتکار را می‌توان در چارچوب به کارگیری قدرت نرم اتحادیه اروپا برای همراه کردن کشورهای منطقه با سیاست‌های خود علیه مسکو ارزیابی کرد. به این ترتیب بر اساس اعلام شارل میشل، رئیس شورای اروپا، کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، مولداوی و اوکراین دیروز (چهارشنبه) در این اجلاس شرکت کردند، در حالی که بلاروس به دلیل تعلیق عضویت خود در این پیمان و درگیری‌های خیر با اتحادیه اروپا در مورد مهاجران، در این اجلاس شرکت نکرد که باید آنرا اتخاذ یک موضع مشخص به نفع روسیه دانست.

اروپایی‌ها برای تامین منافعشان در بالکان و دریای سیاه به دنبال جذب 6 کشور این حوزه در اتحادیه اروپا هستند؛ اما نگرانی از به راه افتادن موج مهاجران از سوی این کشورهای به مرکز، غرب و شمال اروپا یکی از دلایل کُند شدن روند عضویت آنها در اتحادیه اروپا به حساب می‌آید

وعده عضویت به مخالفان مسکو

میزبانی از روسای جمهور آذربایجان و ارمنستان آن هم در شرایطی که روسیه با آمریکا و اروپا بر سر پرونده اوکراین درگیر است نشان می‌دهد که بروکسل علناً در حال مداخله در پرونده‌هایی است که روسیه به صورت مستقیم در آن منافعی را برای خود هدفگذاری کرده است

اینکه اجلاس مشارکت شرقی به چه دلیل در این برهه زمانی تشکیل شد موضوعی است که بخشی از آن به مساله قره‌باغ برمی‌گردد. میزبانی از روسای جمهور آذربایجان و ارمنستان آنهم در شرایطی که روسیه با آمریکا و اروپا بر سر پرونده اوکراین درگیر است نشان می‌دهد که بروکسل علناً در حال مداخله در پرونده‌هایی است که روسیه به صورت مستقیم در آن منافعی را برای خود هدفگذاری کرده‌اند. اما ماجرا و این تقابل به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه روز گذشته (چهارشنبه) دولت‌های عضو اتحادیه اروپا بر تعهد خود برای اعطای حق عضویت این اتحادیه به شش کشور حوزه بالکان تاکید کرده و اتحادیه اروپا را یک قدم به گفت‌وگو با مقدونیه شمالی و آلبانی نزدیک‌تر کردند. رویترز در این مورد به نقل از چندین مقام شورای اروپا در بروکسل اعلام کرد که این اقدام اروپایی‌ها در چارچوب برنامه اتحادیه اروپا برای ساخت «حلقه‌ای از دوستان» مطرح شده که از اوکراین تا تونس را دربرمی‌گیرد و قرار بوده تا از طریق پیشنهاد روابط نزدیک‌تر و تجارت و کمک‌های بیشتر این پروژه عملیاتی شود ولی بیش از یک سال است که این طرح به بن‌بست خورده است. یورونیوز هم اعلام کرده که 27 تن از وزرای امور اروپایی این اتحادیه اعلام کرده‌اند که توسعه، هنوز یکی از سیاست‌های کلیدی اتحادیه اروپاست و این شورا، بر تعهد خود نسبت به آن تاکید کرده و حمایت بی‌دریغ خود از چشم‌انداز اروپایی بالکان غربی را تصریح می‌کند. بر اساس این طرح کشورهای حوزه بالکان که شامل صربستان، کوزوو، بوسنی و هرزگوین، مونته‌نگرو و مقدونیه شمالی می‌شود، از جمله اهدافی به حساب می‌آیند که اروپایی‌ها برای تامین منافعشان در بالکان و دریای سیاه به دنبال جذب آنها در اتحادیه اروپا هستند اما نگرانی از به راه افتادن موج مهاجران از سوی این کشورهای به مرکز، غرب و شمال اروپا یکی از دلایل کُند شدن روند عضویت آنها در اتحادیه اروپا است. مایا ساندو، رئیس جمهوری مولداوی هم در مصاحبه اختصاصی خود با رویترز اعلام کرده که کشورش به دنبال کشش به سمت غرب و عضویت در اتحادیه اروپا است. به موازات این وضعیت یک اتفاق بسیار مهم دیگر هم رخ داد. روز گذشته (چهارشنبه) پارلمان اوکراین پیش‌نویس قانونی را تصویب کرد که به نیروهای خارجی اجازه می‌دهد تا در رزمایش در قلمروی این کشور در سال آتی میلادی (2022) شرکت کنند. این مولفه‌ها و اقداماتی که در کمتر از 48 ساعت گذشته در محور سیاسی و نظامی به وقوع پیوسته به خوبی نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا هم مانند آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند تا روسیه را با «آزاردهی سیاسی» هدف قرار دهند و از کشورهای حاضر در خارجِ نزدیک مسکو هر لحظه ممکن است پرچم اتحادیه اروپا را در خاک خود به اهتزاز درآورند!