خداحافظی با مرکل و ادامه راهبرد توسط شولتز!

فرشاد گلزاری

روز 26 سپتامبر۲۰۲۱ برابر با چهارم مهرماه 1400، مردم آلمان در انتخابات سراسری کشورشان پای صندوق‌های رأی رفتند تا به دوره 16 ساله صدراعظمی «آنگلا مرکل» خاتمه دهند و جانشین او را مشخص کنند. در همان زمان بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند که حزب دموکرات مسیحی که اساساً جبهه آنگلا مرکل به حساب می‌آمد، پیروز این انتخابات خواهد بود و به همین دلیل اعلام شد که آرمین لاشت به احتمال بسیار زیاد، صدراعظم آتی آلمان خواهد بود. برخی دیگر از کارشناسان و به خصوص خبرنگاران آلمانی دقیقاً خلاف این تحلیل را قبول داشتند. آنها معتقد بودند صدراعظمی آنگلا مرکل درحالی پایان خواهد یافت که امید زیادی به پیروزی هم حزبی‌های او در این انتخابات وجود ندارد. کسانی که این تحلیل را قبول داشتند و معتقد بودند که مرکل و پس از آن تیمش قرار است از دور خارج شوند؛ یک نگرانی عمده در ذهن خود داشتند. این طیف معتقد بودند که با کنار رفتن مرکل از دنیای سیاست، دوره‌ای تاثیرگذار از سیاست ورزی ژرمن‌ها در مسائل بین‌المللی نیز پایان می‌یابد و این مورد می‌تواند باعث افول عظمت آلمان‌ها در اتحادیه اروپا شود، چراکه آنگلا مرکل رهبر دوفاکتوی اتحادیه اروپا خوانده شده ‌است و مجله فوربس دو بار او را دومین شخص قدرتمند جهان نامید که بالاترین رتبه‌ای است که یک زن تاکنون به آن رسیده ‌است. مرکل در سال ۲۰۱۵ از سوی مجله تایمز به عنوان شخصیت سال برگزیده شد و این نشریه او را صدراعظم دنیای آزاد نامید. وی از ۲۶ مارس ۲۰۱۴ رکورد طولانی‌ترین دوره تصدی دولت را در بین سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا داشته است. همچنین مرکل در سال ۲۰۱۶ برای دهمین سال به عنوان قدرتمندترین زن دنیا از سوی مجله فوربس برگزیده شد و اینها صرفا گوشه‌ای از قدرت بانوی آهنین اروپا را به رخ می‌کشد. با تمام این تفاسیر اما حزب دموکرات مسیحی نتوانست در این انتخابات رای بیاورد و به این ترتیب، هم‌‌حزبی‌های مرکل شکست سختی را تجربه کردند. این روند اگرچه دلایل زیادی درون خود دارد اما به هر ترتیب، برخی از منتقدان سیاست‌های مرکل و تیمش، او را به بیگانه‌پرستی متهم می‌کنند. اشاره این جماعت به ماجرای پذیرش پناهجویان سوری، عراقی، افغانی و آفریقایی از سال 2015 میلادی تاکنون توسط مرکل و کابینه وی است؛ چراکه آنها معتقدند این اقدام ضربه مهلکی به پرستیژ و حیثیت امنیتی - سیاسی جمهوری فدرال آلمان بوده است. از سوی دیگر باید توجه داشت که منتقدان مرکل صریحا اعلام می‌کنند که این اقدامات وی طی سال‌های اخیر به نوعی موجب شده تا احزاب راست‌گرای افراطی مانند حزب آلترناتیو برای آلمان (AFD) در این کشور رشد کنند که البته در این دوره از انتخابات، این حزب صرفاً 10 درصد آرا را به خود اختصاص داد که نشان از افول این جریان دارد. با این وجود باید گفت که حزب سوسیال دموکرات‌های آلمان توانست با کسب حدود 26 درصد آرا، رتبه اول جدول انتخابات را به خود اختصاص دهد که بخشی از این موفقیت را باید مرهون مقبولیت اولاف شولتز، نامزد این حزب برای صدراعظمی دانست که بالاخره او توانست به این پُست حساس در آلمان دست پیدا کند.

کارنامه شولتز به خوبی نشان می‌دهد که او یک عنصر موفق در عرصه اقتصاد جهانی و اروپایی بوده است و به همین دلیل بسیاری از طرفداران سوسیال دموکرات‌ها اعتقاد دارند که او می‌تواند آلمان را به خوبی (آن هم در زمان فعلی و رکود متاثر از پاندمی کرونا) هدایت کند

ائتلاف سه‌گانه دولتی

منتقدان مرکل صریحا اعلام می‌کنند که اقدامات وی طی سال‌های اخیر موجب شده تا احزاب راست‌گرای افراطی مانند حزب آلترناتیو برای آلمان (AFD) در این کشور رشد کنند که البته در این دوره از انتخابات، این حزب صرفاً 10 درصد آرا را به خود اختصاص داد

با تمام این فراز و فرودها و با گذشت حدود دو ماه از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی آلمان، در نهایت سه حزب سوسیال دموکرات، لیبرال دموکرات و حزب سبز، در نشستی خبری در برلین اعلام کردند که در مورد تشکیل دولت ائتلافی به توافق نهایی رسیده‌اند که این توافق پس از مذاکرات نهایی ۲۱ نماینده از این سه حزب، به دست آمده است. دی سایت در این بین اعلام کرده که صدراعظم جدید آلمان، اولاف شولتز، وزیر دارایی کنونی از حزب چپ میانه یا همان «سوسیال دموکرات» خواهد بود. کارنامه شولتز به خوبی نشان می‌دهد که او یک عنصر موفق در عرصه اقتصاد جهانی و اروپایی بوده است و به همین دلیل بسیاری از طرفداران سوسیال دموکرات‌ها اعتقاد دارند که او می‌تواند آلمان را به خوبی (آن هم در زمان فعلی و رکود متاثر از پاندمی کرونا) هدایت کند. حزب سوسیال دموکرات علاوه بر مقام صدراعظمی، وزارت کشور، وزارت دفاع، وزارت عمران و مسکن، امور اجتماعی، بهداشت و همکاری را در دولت ائتلافی در ختیار خواهد داشت. حزب سبز آلمان، که انتظار پیروزی بزرگ‌تری در انتخابات داشتند، علاوه بر وزارت امور خارجه، وزارت کلیدی «آب و هوا» و ریاست بر وزارت‌خانه‌های خانواده و کشاورزی را هم در اختیار خواهد گرفت و جالب اینجاست که رسانه‌های آلمانی این نهاد را به دلیل اهمیت آن، «اَبَر-وزارت» می‌خوانند. بر همین اساس شبکه ان.دی.تی.وی اعلام کرد که آنالنا بربوک، ریاست مشترک حزب سبز آلمان بر اساس اعلام حزبش قرار است به عنوان اولین وزیر امور خارجه زن تاریخ آلمان منصوب شود. این سیاستمدار ۴۰ ساله اهل هانوفر، برخلاف برخی جناح‌های حزبش، گرایش عمومی طرفداری از غرب دارد و از جمله خواستار موضع قوی‌تر اتحادیه اروپا علیه روسیه و چین است. او خواهان تشکیل ارتش اروپایی است که زیر نظارت پارلمان اروپا باشد اما یکی از مسائلی که در عرصه سیاست خارجی دولت جدید آلمان و به خصوص در متن توافق 178 صفحه‌ای تشکیل دولت ائتلافی چندین‌بار به آن اشاره شده، مساله ایران و خاورمیانه است. احزاب دولت ائتلافی آلمان تاکید کرده‌اند که ‌آن‌ها به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ پایبند بوده و خواستار اجرای آن هستند. از سوی دیگر، در متن قرارداد از دولت جمهوری اسلامی درخواست شده به همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبند بوده و به الزام‌های پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای توجه کنند. از سوی دیگر، موضوع اسرائیل و امنیت آن مطرح شده و به اهمیت دفاع از امنیت دولت و مردم اسرائیل اشاره شده است. در مورد بحران خاورمیانه نیز آمده است که آلمان همچنان با سیاست شهرک‌سازی در مناطق متصرف شده  از سوی اسرائیل مخالف است و از راه‌حل دو دولت برای برون‌رفت از بحران خاورمیانه پشتیبانی می‌کند. در بخش دیگری از این قرارداد به موضوع خروج نیروهای نظامی کشورهای عضو ناتو از افغانستان نیز اشاره شده و آمده است که دولت جدید آلمان بر آن است تا این موضوع را مورد بررسی قرار دهد. احزاب حاضر در ترکیب دولت جدید آلمان ضمن تاکید بر اهمیت همکاری با دولت ترکیه، از کاهش پایبندی دولت این کشور به موازین دموکراتیک و به‌ویژه نقض حقوق زنان و اقلیت‌ها در ترکیه انتقاد کرده‌اند. با نگاهی به این سیاست‌های اتخاذی باید گفت که چندان تغییر شگرفی در سیاست‌ها و راهبردهای دولت جدید آلمان به وقوع نخواهد پیوست و صرفاً شاهد بدرقه مرکل بودیم، اما فرش قرمزی که برای شولتز پهن شده، نشان می‌دهد که او به لحاظ افکار و بینش اقتصادی که دارد مورد توجه همگان قرار خواهد گرفت.