پرچم‌های سفید بر فراز بلخ!

فرشاد گلزاری

 اوضاع افغانستان از حدود دوماه پیش تاکنون بحرانی شده است، اما طی سه روز گذشته تهدیدات این جریان به صورت وصف‌ناپذیر گسترش پیدا کرده است. هفته گذشته گزارشی از سوی اتاق‌های فکر آمریکا منتشر شد که نشان می‌داد طالبان حدود 199 ولسوالی را به تصرف خود درآورده است. کمی پس از انتشار این گزارش‌ها بود که شورای امنیت ملی افغانستان به اقدامات طالبان واکنش تندی نشان داد و چند روز بعد عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی و اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان در رأس یک هیأت بلندپایه به واشنگتن سفر کردند. در این سفر تیم افغانستان با جو بایدن و وزیر دفاع آمریکا دیدار کردند. پس از آنکه اشرف غنی به کابل بازگشت مشخص شد که آمریکایی‌ها قرار است رقمی بالغ بر 3 میلیارد دلار به افغانستان کمک کنند تا بتوانند اوضاع بحرانی این کشور را تا حدی سر و سامان دهند. در این راستا البته نخبگان افغانستان معتقدند که بودجه مذکور صرفاً روی کاغذ نوشته شده است و واریز آن به احتمال قوی عملیاتی نخواهد شد. در همان اثنا بود که طالبان با پیشروی‌های خود در مناطق مختلف افغانستان سعی کرد تا ولایات و شهرهای بیشتری را به تصرف خود دربیاورد که متاسفانه این امر محقق شد. این روند تا همین امروز هم ادامه دارد؛ به گونه‌ای که بر اساس اعلام وزارت داخله افغانستان، در ادامه پیشروی‌های گروه طالبان در تصرف مناطق مختلف، روز شنبه (دو روز پیش) ۹ ولسوالی در ولایات بدخشان و قندوز در یک روز به دست این گروه سقوط کرد. صدای افغان به نقل از حاضران و منابع بومی اعلام کرد که بیشتر این شهرها، بدون مقاومت نیروهای امنیتی و نظامی افغانستان به طالبان تحویل داده شده‌اند که این می‌تواند یک زنگ خطر جدی برای نفوذ این جریان در بدنه امنیتی کشور باشد. از سوی دیگر روز گذشته (یکشنبه) منابع محلی در تخار خبر دادند که نیروهای امنیتی مرکز ولسوالی کلفگان را ترک کردند و این ولسوالی به دست طالبان سقوط کرده ‌است؛ آمریکا نشان می‌دهد که نظامیان افغانستان هم به دلیل فرسایشی شدن جنگ طی یکسال گذشته، توان مقابله با طالبان را ندارند. اما اتفاق دیگری که در این میان باید به آن اشاره کرد، تک و پاتک‌های طالبان به مزار شریف است. طلوع نیوز که یکی از شناخته‌ شده‌ترین رسانه‌های افغانستان به شمار می‌آید، روز گذشته (یکشنبه) با مخابره خبر فوری اعلام کرد که در اوج افزایش ناامنی‌ها و افتادن مراکز شماری از بخش‌ها به‌ دست طالبان، کنسولگری‌های ۸ کشور در مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، فعالیت‌های خود را محدود ساخته‌ یا به مدت نامعلوم بسته شده‌اند. بر اساس گزارش این خبرگزاری، کشورهای ازبکستان، تاجکستان، ترکمنستان، ایران، پاکستان، ترکیه، روسیه، و هند در مزارشریف کنسولگری دارند و تمام فعالیت آنها یا به حالت تعلیق درآمده یا اینکه به کلی تعطیل شده‌اند. در همین رابطه محمدفرهاد عظیمی، والی بلخ اعلام کرده که بعضی‌ از سرکنسول‌ها در مزارشریف گفته‌اند که ما به ‌خاطر مشورت با سفرای خود، به کابل می‌رویم. اما واقعیت این است که مشخص نیست آنها چه زمانی به مزارشریف بازمی‌گردند؛ چراکه همچنان از تکرار وقایعی که برای کنسولگری ایران در مزارشریف رخ داد، هراس دارند. این پیشروی‌ها البته بر مساله توریسم در مزارشریف هم تاثیر گذاشته است. منابعی به طلوع‌نیوز گفته‌اند که پیش از گُسترش ناامنی‌ها در بلخ، روزانه تا ۲۰۰ جوازنامۀ گردشگری در کنسول‌گری ایران صادر می‌شد اما حالا این روند کاملاً متوقف شده است. از سویی دیگر اوضاع همچنان در بدخشان بسیار مبهم و خطرناک است. روز گذشته (یکشنبه) کمیته امنیت ملی دولت تاجیکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که بیش از ۳۰۰ پرسنل نظامی ارتش افغانستان از ولایت بدخشان فرار کرده‌اند، چون نیروهای طالبان به سمت مرز این کشور پیشروی داشته‌اند. بر اساس اعلام دولت تاجیکستان، نیروهای افغان در ساعت ۱۸:۳۰ به وقت محلی روز شنبه از این منطقه عبور کردند و به مرز تاجیکستان گریخته‌اند تا بتوانند از حملات طالبان در امان بمانند.

بر اساس اعلام منابع خبری افغانستان، در اوج افزایش ناامنی‌ها و افتادن مراکز شماری از بخش‌ها به‌ دست طالبان، کنسولگری‌های ۸ کشور در مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، فعالیت‌هایشان را محدود ساخته‌ یا به مدت نامعلوم بسته شده‌اند

عقب‌گرد واشنگتن

سقوط یک به یک ولسوالی‌ها و مراکز ولایات افغانستان به دست طالبان در حال انجام می‌شود که روز شنبه ایالات متحده به صورت رسمی پایگاه بگرام را پس از 20 سال به نیروهای دولتی افغانستان تحویل دادند. بسیاری بر این عقیده بودند که با خروج آمریکایی‌ها، نیروهای افغان توان مقابله با طالبان را دارند، اما این فرضیه صرفاً 8 ساعت پس از خروج آمریکایی‌ها از بگرام درهم شکست. بر اساس اعلام منابع امنیتی افغانستان، نیروهای طالبان پس از ترک فرودگاه بگرام توسط آمریکایی‌ها شنبه شب به این منطقه حمله کرده اما پس از مقاومت نیروهای امنیتی و مردم مجبور به عقب‌نشینی شدند. شایق سنجنی، فرمانده پلیس شهرستان بگرام افغانستان در گفت‌وگو با بی.بی.سی اعلام کرده  که طالبان شنبه شب از استان کاپیسا به شهرستان بگرام حمله کردند. ساعاتی پس از دفع این حمله، امرالله صالح، معاون اول رئیس جمهوری افغانستان اعلام کرد که گروه طالبان نمی‌توانند این کشور را تصرف کرده و بر مردم حکومت کنند؛ زیرا مردم از فکر و اندیشه آنها متنفرند. اما نکته بسیار مهمی که در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که نشریه پولیتیکو دیروز در گزارشی اعلام کرد که سفارت آمریکا در کابل در حال بررسی احتمال خروج سخت از افغانستان است. این نشریه در گزارش خود اعلام کرده به نظر می‌رسد سفارت آمریکا همچنان در حالت آماده‌باش است و یک نقشه راه فوق‌العاده که متعلق به سه سال قبل است را مجدداً رو کرده که مهمترین سناریوهایی را که احتمالا دیپلمات‌های آمریکایی در صورت بروز هر گونه شرایط فوق‌العاده‌ای با آنها مواجه شوند، مطرح کرده است. این گزارش به این موضوع اشاره می کند که با توجه به وضعیت فعلی و پیشروی سریع طالبان در اقصی نقاط افغانستان و همچنین شکسته شدن حلقه امنیتی سوم کابل که تا بگرام را در بر می‌گیرد، احتمال دارد طالبان تا اشغال سفارت آمریکا در کابل هم پیش بیاید؛ موضوعی که به نظر منتقدان واشنگتن تا حد زیادی بزرگنمایی تهدید به حساب می‌آید اما واقعیت این است که داده‌های میدانی نشان از آن دارد که چیزی در حدود 80 تا 83 درصد از خاک افغانستان سقوط کرده است. اتفاقی که نشان می‌دهد علیرغم آنکه طالبان می‌گوید قرار نیست به مردم افغانستان ضربه بزنند، اما دقیقاً خلافِ آن یعنی «پاتک به خودی‌ها» در حال رخ دادن است.

با توجه به وضعیت فعلی و پیشروی سریع طالبان در اقصی نقاط افغانستان و همچنین شکسته شدن حلقه امنیتی سوم کابل که تا بگرام را دربر ی‌گیرد، احتمال دارد طالبان تا اشغال سفارت آمریکا در کابل هم پیش بیاید