کودتا علیه مدعی صلح

فرشاد گلزاری

روز دوشنبه یک شبکه تلویزیونی نزدیک به ارتش میانمار اعلام کرد که ارتش، حاکمیت کشور را در اختیار گرفته و یک ژنرال سابق را به عنوان رئیس‌جمهوری آن انتخاب کرده است. همه رسانه‌های دنیا یکباره در سکوت فرورفتند، چراکه منبع انتشار خبر تلویزیون سراسری و ملی میانمار نبود، بلکه شبکه‌ای که این خبر را منتشر کرد بیش از هر ارگان دولتی، به نظامیان نزدیک بود. کمی بعد اما همه چیز 180 درجه تغییر کرد. تمام خطوط ارتباطی و رادیویی بعلاوه ابزارهای ارتباط جمعی مانند اینترنت در سراسر میانمار قطع شد. همان هنگام رادیو و تلویزیون دولتی میانمار نیز اعلام کرد که دچار مشکلات فنی است و نمی‌تواند برنامه‌ای پخش کند و دقایقی بعد رسانه ملی میانمار در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به مشکلات ارتباط کنونی، با احترام به اطلاع شما می‌رسانیم که برنامه‌های معمول ام‌.آر.تی‌وی و رادیو میانمار پخش نخواهد شد»!

اینجا بود که همه دانستند اتفاق مهمی رخ داده که نمی‌توان آن را تکذیب کرد. بنابراین، شواهد نشان از آن داشت که میانمار بار دیگر شاهد کودتایی تمام‌قد به شکل و شمایلی کلاسیک است. این البته خبر خوشی برای «آنگ سان سوچی» ۷۵ ساله و برنده جایزه نوبل صلح نیست که سال ۲۰۱۵ پس از سال‌ها حبس خانگی به قدرت رسید. او علاوه بر آنکه دریافت جایزه یادبود «تورف رافتو» و «جایزه ساخاروف» را در کارنامه خود دارد، در سال 2015 میلادی هم جایزه صلح نوبل را دریافت کرد که البته چندی بعد به دلیل کشتار مسلمانان میانمار توسط ارتش این کشور و سکوت سوچی، هزاران تن از فعالین حقوق‌بشر خواستار پس گرفتن این جایزه از او شدند. به هر ترتیب حالا ارتش میانمار برای سومین بار در این کشور کودتا کرد و این بار سوچی را کنار زده است. بیانیه ارتش حاکی از آن است که قوای نظامی میانمار کنترل کشور را به مدت یک سال در دست خواهد داشت و انتخاباتی آزاد و شفاف برگزار می‌کند. ارتش اعلام کرده که قدرت را پس از تسلط حزب حاکم بر کشور تحویل خواهد داد اما هنوز زمان دقیق برگزاری انتخابات اعلام نشده است. بنابر اعلام ارتش میانمار، قدرت به «مین آنگ هلینگ»، فرمانده کل ارتش منتقل شده است. این ژنرال بازنشسته 65 ساله به نوعی یکی از سیاستمداران کهنه‌‌کار میانمار یا همان برمة سابق است که حالا 50 میلیون جمعیت دارد. بر اساس داده‌های موجود، ژنرال هلینگ برنده جوایزی همچون «نشان فیل سفید» است که یک نشان افتخار فرهنگی- سیاسی در تایلند به شمار می‌رود و از سوی دولت تایلند ولی از طرف امپراتور اهدا می‌شود. او پس از نزدیک به ۵۰ سال حاکمیت نظامی مستقیم‌، در سال ۲۰۱۱ به عنوان فرمانده کل ارتش منصوب شد. علی‌رغم اصلاحات ظاهری دموکراتیک در میانمار طی سال‌های اخیر، فرمانده کل ارتش نفوذ قدرتمندش بر سایر رده‌ها را حفظ کرد؛ از جمله فرماندهی وزارت دفاع‌، امور مرزی و وزارت امور داخلی‌ که دسترسی آن‌ها گسترده است.

واکنش ژاپن به خوبی نشان می‌دهد در پشت صحنه این کودتا به احتمال زیاد پکن نقش دارد و پاسخ کوبنده آمریکا نسبت به این رخداد سیاسی - نظامی نشان‌دهنده آن است که منافع واشنگتن در خطر قرار گرفته است

دعوای انتخاباتی

اینکه چرا این بار هم شاهد کودتا در میانمار بودیم موضوعی است که ریشه در انتخابات این کشور دارد. دردسرها این‌بار از نتیجه انتخابات پارلمانی آغاز شد. حزب اتحادیه ملی دموکراسی به رهبری «آنگ سان  سوچی» در انتخابات اخیر توانسته بود با کسب ۸۳ درصد از آرا در انتخابات پارلمانی به پیروزی برسد. طرف مقابل اما نظر کاملاً متفاوتی دارد. ارتش با مخدوش دانستن انتخابات، برگزارکنندگان آن را به تقلب متهم و خواستار تعویق گشایش دوره جدید مجلس شد که قرار بود روز دوشنبه ‌آغاز به کار کند. این دست مداخله‌ها البته در میانمار اتفاق چندان عجیبی نیست؛ چراکه این کشور تا سال ۲۰۱۱ و آغاز اصلاحات به دست نظامیان اداره می‌شد. نکته‌ای که در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد و کمی پیش‌تر به آن اشاره شد این است که سوچی طی سال‌های اخیر دیگر همچو گذشته محبوبیت ندارد. وی که به خاطر مبارزات خود برای دموکراسی در ابتدا چهره‌ای مورد حمایت جامعه بین‌المللی بود طی سال‌های اخیر به دنبال عملیات ارتش میانمار علیه اقلیت مسلمانان روهینگیا و حمایت از این عملیات، وجهه بین‌المللی خود را از دست داد. هرچند که شمار طرفداران او در داخل کشور قابل‌اعتنا است. قبیح بودن سکوت و یا حمایت سوچی به حدی بود که پارلمان کانادا دو سال پیش به‌طور رسمی شهروندی افتخاری او را پس گرفت. پارلمان کانادا دلیل این اقدام را مشارکت سوچی در قساوت‌های اعمال‌شده بر مسلمانان روهینگا اعلام کرد. در نهایت اعضای پارلمان کانادا به اتفاق آرا، شهروندی افتخاری رهبر ملی میانمار را که در سال ۲۰۰۷ به او اهدا شده بود، لغو کردند. این در حالی است که مجلس عوام بریتانیا نیز در تصمیم مشابه شهروندی افتخاری بریتانیا را از سوچی پس گرفت. این مولفه‌ها شاید نشان ‌دهد که سوچی رهبر نالایقی برای میانمار بوده است، اما واقعیت امر این خواهد بود که کودتای شکل گرفته علیه او، به هیچ وجه از سوی غرب به خصوص دموکرات‌های کاخ‌سفید قابل چشم‌پوشی نیست و اینبار هم ابزار حقوق‌بشر است که علیه نظامیان میانمار استفاده می‌شود.

حزب اتحادیه ملی دموکراسی به رهبری سوچی توانسته بود با کسب ۸۳ درصد از آرا در انتخابات پارلمانی اخیر به پیروزی برسد، اما ارتش آن را به تقلب متهم کرد و در نهایت کودتای سوم رخ داد

 محکومیت جهانی

بدون تردید این کودتا نه تنها واکنش‌های داخلی و منطقه‌ای را به دنبال داشت، بلکه طیف گسترده‌ای از نهادها و اعضای ملل متحده علیه آن موضع گرفتند. فارغ از موضع آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد که در این مواقع هشدار می‌دهد و محکوم می‌کند، دولت «جو بایدن» رئیس‌جمهور ایالات متحده به دلیل علقه‌هایی که به سوچی دارد، این کودتا را به شدت محکوم کرد. کاخ سفید پس از اطلاع یافتن از بازداشت سوچی و مقامات دولتی طی بیانیه‌ای اعلام کرد که «ایالات متحده هرگونه تلاش برای تغییر نتایج انتخابات اخیر و جلوگیری از روند گذار به دموکراسی در میانمار را رد کرده و در صورتی که شرایط به حالت قبلی بازنگردد علیه کسانی که مسئولیت دارند اقدام خواهد کرد.» استرالیا هم تقریباً چنین مواضعی اتخاذ کرد، اما به نظر می‌رسد که جالب‌ترین موضع را، ژاپن اتخاذ کرد.

در این راستا یاسوهیده ناکایاما، معاون وزیر دفاع ژاپن روز گذشته (سه‌شنبه) اعلام کرد کشورهای دموکراتیک جهان در صورتی که در پاسخ‌شان به کودتای میانمار مجاری ارتباطی با ژنرال‌های قدرتمند این کشور حوزه جنوب شرق آسیا را ببندند، با ریسک کشیده شدن این کشور به آغوش چین مواجه می‌شوند.

این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که در پشت صحنه این کودتا آن هم در جغرافیای شرق‌آسیا، به احتمال زیاد پکن نقش دارد؛ چراکه پاسخ کوبنده آمریکا نسبت به این رخداد سیاسی - نظامی نشان‌دهنده آن است که منافع واشنگتن در خطر قرار گرفته است. حال باید دید که آیا «کودتا علیه برنده نوبل» می‌تواند منازعه پکن - واشنگتن را همانند تایوان و هنگ‌کنگ عمیق کند یا خیر.