فرانسه ائتلاف با عربستان برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین را کلید زد؛
پاریس و نقشه‌راه جدید در دیپلماسی خاورمیانه
رامین پرتو
در حالی‌که فضای دیپلماسی بین‌المللی در قبال مسئله فلسطین وارد مرحله‌ای تازه شده، ائتلافی بی‌سابقه میان فرانسه و عربستان سعودی شکل گرفته که هدف آن پیشبرد روند به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین است؛ ائتلافی که نه‌تنها لحن کشورهای عربی در قبال گروه‌هایی مانند حماس را (به زعم پاریس) تغییر داده، بلکه با واکنش‌های متعدد و گاه محتاطانه از سوی قدرت‌های اروپایی نیز همراه شده است.
موضع مشترک پاریس- ریاض
در این راستا ژان نوئل بارو، وزیر خارجه و امور اروپایی فرانسه، در مصاحبه‌ای اختصاصی با نشریه فرانسوی «لو ژورنال دو دیمانش»، از برنامه‌ای راهبردی با همراهی کشورهای عربی به‌ویژه عربستان سعودی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین پرده برداشت. او در این گفت‌وگو ادعا کرد که برای نخستین‌بار، کشورهای عربی آماده‌اند تا در نشست وزارتی آتی سازمان ملل در نیویورک، به‌صورت رسمی حماس را محکوم کرده و خواستار خلع سلاح آن شوند. بارو این اقدام را بخشی از نقشه‌راه دیپلماتیکی میان فرانسه و عربستان دانست که هدفش ایجاد اجماع بین‌المللی برای پیشبرد راه‌حل دو دولتی است. او تصریح کرد که کشورهای اروپایی نیز در پاسخ به این اقدام بی‌سابقه، نیت خود را برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین اعلام خواهند کرد.
این در حالیست که نیمی از کشورهای اروپایی تاکنون گام‌هایی برداشته‌اند و بقیه نیز در حال بررسی آن هستند؛ به صورتی که بریتانیا آمادگی خود را اعلام کرده و آلمان نیز در مراحل بررسی قرار دارد. بارو در این خصوص اعلام کرد که می‌خواهیم در نیویورک فراخوانی رسمی برای پیوستن دیگر کشورها به این روند بسیار مهم صادر کنیم که نقطه اوج آن ۲۱ سپتامبر خواهد بود.
بارو همچنین از اقدامات آتی اتحادیه اروپا علیه رژیم صهیونیستی خبر داد و گفت که «کمیسیون اروپا موضع سخت‌گیرانه‌تری اتخاذ خواهد کرد. توقف شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری و پایان نظارت نظامی بر کمک‌های بشردوستانه، بخشی از این سیاست جدید خواهد بود».
گام‌های حمایتی اروپا
برای فلسطین؟
نکته اینجاست که بارو در ادامه گفت‌وگوی خود با «لو ژورنال دو دیمانش» تأکید کرد که کشورهای اروپایی باید برای پایان‌دادن به محاصره مالی تشکیلات خودگردان فلسطین تلاش کنند. وی رقم بدهی‌ها و مطالبات این نهاد را دو میلیارد یورو اعلام کرد و گفت اروپا باید این منابع را آزاد کند تا ظرفیت نهادی دولت آتی فلسطین تقویت شود.
ائتلاف فرانسه و عربستان سعودی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین و خلع سلاح حماس، نشانه‌ای از آغاز دورانی تازه در دیپلماسی خاورمیانه است، دورانی که می‌کوشد مسئله فلسطین را از مجرای سیاسی و حقوقی حل‌وفصل کند. با این‌حال، موفقیت این ابتکار به عوامل متعددی بستگی دارد
جزئیات کنفرانس بین‌المللی در نیویورک و پاریس
در راستای این اظهارات قرار است در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه آینده، فرانسه و عربستان سعودی در قالب نشستی در سطح وزرای خارجه در نیویورک، نقشه‌راه پیشنهادی خود را برای آینده سیاسی فلسطین ارائه دهند؛ نقشه‌ای که شامل سه محور اصلی امنیت، بازسازی و حکومت‌داری خواهد بود. برخی از تحلیلگران و ناظران بین‌المللی اعلام کرده‌اند که این طرح به‌گونه‌ای طراحی شده که با توافق‌های ابراهیم (که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ امضا شد) نیز هم‌خوانی دارد و به همین دلیل برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که این طرح می تواند در لحظه اجراء با مشکلاتی از سوی کشورهای عربی مواجه شود.
در این خصوص ریاض منصور، نماینده دائم فلسطین در سازمان ملل، در گفت‌وگویی با روزنامه العربی الجدید، جزئیات کنفرانس بین‌المللی آتی درباره راه‌حل دو دولتی را تشریح کرد. به گفته او، این کنفرانس در دو مرحله برگزار می‌شود که بخش نخست در سطح وزرای خارجه و به ریاست مشترک فرانسه و عربستان سعودی در نیویورک، و بخش دوم در سطح سران کشورها، یا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل یا در پاریس، در پایان ماه سپتامبر خواهد بود. گفته شده که این دو مرحله به‌دلیل تحولات اخیر، از جمله حمله نظامی اسرائیل به اهدافی در ایران در ماه ژوئن، به تأخیر افتاد و قرار بود نشست اولیه در بازه ۱۷ تا ۲۰ ژوئن برگزار شود.
از سوی دیگر منصور در پاسخ به پرسشی درباره انتظارات فلسطینی‌ها از این نشست گفت که «ما به‌دنبال تعهداتی مشخص و عملی هستیم؛ اقداماتی شبیه به آنچه در گروه مادرید اجرا شد. تشکیل ائتلافی متشکل از کشورهای عربی و اروپایی به ریاست فرانسه و عربستان می‌تواند آغاز این مسیر باشد».
اگرچه فرانسه موضعی نسبتاً پیشرو در قبال به رسمیت شناختن کشور فلسطین اتخاذ کرده، اما سایر قدرت‌های بزرگ اروپایی مانند آلمان، بریتانیا و ایتالیا هنوز گام‌های قاطعی برنداشته‌اند و دلایل این احتیاط هم به موضوعات امنیتی، سیاسی و شراکت با اسرائیل مربوط است
بن‌بست کمپین «حنظله» برای شکستن محاصره غزه
نکته بسیار مهمی که در شرایط کنونی باید مدنظر قرار بگیرد این است که تلاش فعالان بین‌المللی برای شکستن محاصره نوار غزه بار دیگر با سرکوب نظامی مواجه شد. کشتی «حنظله»، وابسته به ناوگان آزادی، که حامل کمک‌های بشردوستانه به غزه بود و از ایتالیا عازم غزه بود، در آب‌های بین‌المللی توسط نیروی دریایی اسرائیل توقیف شد. رسانه‌های منطقه‌ای در این خصوص اعلام کردند که یگان شایتت ۱۳ با عملیات نظامی این کشتی را به بندر اشدود منتقل و فعالان آن را بازداشت کردند و این اقدام، بار دیگر حساسیت موضوع محاصره غزه و واکنش‌های بین‌المللی به آن را افزایش داد.
چرا اروپا همچنان مردد است؟
در این مسیر مدل نگاه کشورهای اروپایی به نگاه پاریس و همچنین طرح کشور فلسطین با ابهام روبرو است. اگرچه فرانسه موضعی نسبتاً پیشرو در قبال به رسمیت شناختن کشور فلسطین اتخاذ کرده، اما سایر قدرت‌های بزرگ اروپایی مانند آلمان، بریتانیا و ایتالیا هنوز گام‌های قاطعی برنداشته‌اند و دلایل این احتیاط هم شامل سه مورد است. نخست به نگرانی‌های امنیتی و ارتباط با اسرائیل مربوط می‌شود؛ این کشورها روابط امنیتی، اطلاعاتی و نظامی نزدیکی با اسرائیل دارند و آلمان به‌طور خاص، به‌دلیل سابقه تاریخی خود در قبال یهودیان، در سیاست‌های خود نسبت به اسرائیل همواره جانب احتیاط را رعایت می‌کند. مساله دوم، عدم اجماع داخلی است. درون نهادهای حکومتی این کشورها، اجماع قطعی درباره راه‌حل دو دولتی و نحوه عملیاتی‌کردن آن وجود ندارد و برخی نهادهای سیاسی و امنیتی معتقدند تا زمانی‌که یک حکومت یکپارچه و غیرنظامی در فلسطین شکل نگیرد، شناسایی رسمی آن بی‌ثباتی منطقه را بیشتر خواهد کرد. مساله سوم هم نگاه عمل‌گرایانه به انتخابات اسرائیل و فلسطین است؛ بسیاری از دیپلمات‌ها معتقدند بدون انتخابات آزاد و تشکیل دولت فلسطینی قابل اتکا و اعلام رسمی کشور فلسطین بیشتر جنبه نمادین خواهد داشت تا عملیاتی.
نگاه آمریکا به طرح
فرانسه و عربستان چیست؟
در پایان باید به نگاه آمریکا در مورد این طرح هم اشاره شود. با حضور دونالد ترامپ در کاخ‌سفید، چشم‌انداز طرح فرانسه و عربستان برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد. ترامپ پیشتر در دوره اول ریاست‌جمهوری خود با انتقال سفارت آمریکا به قدس و حمایت قاطع از توافق‌های ابراهیم، رویکردی جانبدارانه به نفع اسرائیل اتخاذ کرده بود و بر اساس همین تجربه در دور دوم او نیز به‌احتمال زیاد موضعی مشابه در پیش خواهد گرفت.
بر این اساس ائتلاف فرانسه و عربستان سعودی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین و خلع سلاح حماس، نشانه‌ای از آغاز دورانی تازه در دیپلماسی خاورمیانه است؛ دورانی که می‌کوشد مسئله فلسطین را از مجرای سیاسی و حقوقی حل‌وفصل کند. با این‌حال، موفقیت این ابتکار به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله شفافیت مواضع قدرت‌های اروپایی، آمادگی کشورهای عربی برای عبور از وضعیت کنونی و نهایتاً رویکرد آمریکا در حمایت بی‌قید و شرط از اسرائیل. لذا باید گفت که مسیر تحقق کشور مستقل فلسطینی هنوز پُر پیچ‌وخم است، اما شاید بتوان گفت همکاری ریاض و پاریس، امیدی است برای تغییر در وضعیت فعلی غزه و فلسطینی‌ها.
دیدگاه تان را بنویسید