برخوردهای خیابانی در موضوع حجاب؛ بدون برنامه، بی‌قاعده و فاقد تدبیر ارزیابی شد
«تذکر خاص» به آمران طرح «نور»
سعیده علیپور
دور جدید طرح حجاب و عفاف در میادین و خیابان‌های مهم اغلب شهرهای بزرگ کشور چنان گسترده و پرحاشیه آغاز شد که عده‌ای آن را لشگرکشی خیابانی توصیف کردند. بنابر برخی گزارش‌ها در چند روز اجرای این طرح که با عنوان «نور» از آن یاد می‌شود، علاوه بر ویدئوی درگیری‌های بعضا خشن، خبرهایی درخصوص دستگیری چند صد زن هم منتشر شد. تصاویر منتشر شده از این برخوردها چنان عجیب و بی‌سابقه بود که حتی صدای حامیان حجاب را هم درآورد. مهمترین و پرواکنش‌ترین این واکنش‌ها مربوط به عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در شبکه اجتماعی ایکس بود. او به نقل از رهبر انقلاب نوشت که: «کشف حجاب، حرام شرعی و هم حرام سیاسی است. منتهی دشمن با نقشه و برنامه وارد این کار شده و ما هم باید با برنامه و نقشه وارد بشویم. کارهای بی‌قاعده و بدون برنامه نباید انجام بگیرد». مهدی فضائلی، اضافه کرد: «به تازگی برخی مسئولان به دلیل کارهای بی‌قاعده تذکر دریافت کردند».
در حالی که این روزها ایران و اسرائیل در سرخط خبرها هستند و تهدید بالقوه درگرفتن جنگی سخت و خانمان برانداز میان آنها وجود دارد؛ محمد رهبری، کارشناس جامعه‌شناسی سیاسی، مهمترین هشتگ‌های توییتر فارسی در شبکه ایکس را #گشت ارشاد و #جنگ علیه زنان می‌داند و می‌گوید: تعداد توئیت‌های مربوط به این موضوع بیش از توییت‌های مربوط به تنش میان ایران و اسرائیل است
گفته می‌شود اجرای گسترده این طرح که بدون پشتوانه قانون و درحالی که هنوز مصوبه مجلس از سوی شورای نگهبان تایید نشده؛ تنها به درخواست دولت رئیسی است و از سوی نیروی انتظامی اجرا می‌شود.
اما حاشیه‌های بازگشت دوباره گشت ارشادی که به ماجرای جان باختن مهسا امینی و اعتراض گسترده در کشور انجامیده بود، وجه دیگری هم دارد؛ درست در میانه تقابل ایران و اسرائیل، خیابان‌های کشور چنان عرصه درگیری نیروی انتظامی با زنان شده که برخی جنگ واقعی را نه در منطقه که در خیابان با مردم می‌دانند.
با این حال این نمایش ناخوشایند خیابانی جز حامیان اندکی در پشت تریبون‌های نمازجمعه دیروز، کمتر اصولگرایی را همراه خود کرده است.
قطار منتقدان دور جدید گشت ارشاد
دیروز غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه در صف منتقدان برخوردهای تند خیابانی اخیر با زنان ایستاد و گفت: «در قضیه عفاف و حجاب و برخورد با هنجارشکنان باید با تدبیر و هماهنگی و همکاری عمل شود؛ قطعاً ما نمی‌خواهیم هر فردِ کم‌توجه به قوانین در کف خیابان را کیفر کنیم».
محسن برهانی «حقوقدان» در واکنش به توئیت عضو دفتر رهبری مبنی بر تذکر به برخی مسئولان به دلیل کارهای بی‌قاعده در موضوع حجاب، نوشت: «کارهای بی‌قاعده یعنی اقدامات غیرقانونی و یا رفتارهای غیرشرعی و یا کارهای غیرعقلایی. به نظرم طرح نور با این تذکر، تمام و به بایگانی تاریخی سپرده شد. آنقدر اقدامات غیرکارشناسانه انجام می‌دهند و بر نشنیدن تذکرات مشفقانه تأکید می‌کنند تا تذکر خاص صادر شود»
آش این دور برخورد با بی‌حجابی آنقدر شور بود که جلیل محبی، دبیر سابق ستاد امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر و از جمله حامیان تصویب لایحه حجاب و عفاف هم در شبکه اجتماعی ایکس خود در واکنش به برخوردهای تند نیروی انتظامی در طرح نور با مردم نوشت: «راهی جز خون دل خوردن نمانده». او بازگشت گشت ارشاد به خیابان‌ها را از اقدامات دولت نامید و در پاسخ به یک کاربر گفت: «اون متن مرکز پژوهش‌ها کنار رفت. متن آقای بانکی‌پور تصویب شد که هنوز قانون نشده، این اقدامات هم کار دولت است، بر مدار سابق».
اما غیر از محبی بسیاری دیگر از اصولگرایان و صاحبنظران و فعالان سیاسی و مدنی نیز، نسبت به فعالیت مجدد گشت ارشاد با شمایلی مهیب‌تر از قبل و در حالی که قانون عفاف و حجاب هنوز به تایید شورای نگهبان نرسیده و صورت اجرایی نیافته است، انتقاد کردند.
آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات در شبکه ایکس نوشت: «قبل از مرگ مهسا و اعتراضات پس از آن، مکرر گفتیم که گشت ارشاد را جمع کنید و این مناقشه ویرانگر را خاتمه دهید. اما درست در موقعیتی که همبستگی ملی بیش از هر زمان ضرورت دارد، همان صحنه‌های زشت با شدت و خشونت بیشتر با زنان و دختران ایران در حال تکرار شدن است! این چه تدبیری است؟»
محسن برهانی «حقوقدان» در واکنش به توئیت عضو دفتر رهبری نوشت: «کارهای بی‌قاعده یعنی اقدامات غیرقانونی و یا رفتارهای غیرشرعی و یا کارهای غیرعقلایی. به نظرم طرح نور با این تذکر، تمام و به بایگانی تاریخی سپرده شد. آنقدر اقدامات غیرکارشناسانه انجام می‌دهند و بر نشنیدن تذکرات مشفقانه تأکید می‌کنند تا تذکر خاص صادر شود». همچنین محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم اظهار داشت: «روشی که مامورین در برخورد با بی‌حجابی پیش گرفته و در رسانه‌ها منتشر می‌شود، خلاف شرع و عقل است. از مسائل حجاب است، اگر زنان بی‌حجاب منتهی به نهی زبانی نشوند، لزومی برای پوشش نیست. تاکنون این برخوردها نتیجه معکوس داشته. مگر حجاب از ضروریات دین است؟ هویت جامعه اسلامی عدالت اجتماعی و کرامت انسانی است».
در این میان برخی با یادآوری سخنان ابراهیم رئیسی در دوران تبلیغات انتخاباتی که گفته بود به جای گشت ارشاد برای حجاب، گشت ارشاد مدیران راه بیندازید، رفتارهای اخیر حاکمیت در قبال مفاسد اقتصادی و زنان بی‌حجاب را مورد نکوهش قرار داده بودند.
لایحه حجاب و عفاف کجای کار است؟
هرچند ماه‌هاست بخش‌های مختلف قانونگذاری در کشور درگیر تصویب لایحه حجاب و عفاف است، در روزهای اخیر، دولت بی‌توجه به این اقدامات استارت فعالیتی را زد که به نظر می‌رسد فرای قانون و بیش از همه درخواست اقلیتی تندرو از جمله احمد علم‌الهدی است که هیچ فرصت و خطبه‌ای را برای تاختن به موضوع بی‌حجابی از دست نمی‌دهد. او دیروز نیز در خطبه‌های نماز جمعه مشهد، از بازگشت گشت ارشاد و طرح «نور» تمام قد دفاع کرد.
با این حال، بسیاری از اصولگرایان میانه‌رو معتقدند این رفتارها نه تنها قدمی در کاهش بی‌حجابی نیست که خشم عمومی را افزایش می‌دهد.
علی قلهکی، فعال اصولگرا نیز در انتقاد به تبعات منفی رفتار گشت ارشاد با زنان نوشت: «برآوردم این است که طراحان بازگشت گشت ارشاد (طرح نور) عموما افرادی هستند که در شهرک‌های سازمانی زندگی کرده، در محیط‌های ایزوله سیر می‌کنند و فهمی از فضای عمومی کشور ندارند! تبعاتِ تصمیماتِ اشتباه آنها را قشرِ مُتدینی می‌دهند که توسط توده‌ی مردم، حامی گشت ارشاد به حساب می‌آیند!»
دیروز غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه در صف منتقدان برخوردهای تند خیابانی اخیر با زنان ایستاد و گفت: «در قضیه عفاف و حجاب و برخورد با هنجارشکنان باید با تدبیر و هماهنگی و همکاری عمل شود؛ قطعاً ما نمی‌خواهیم هر فردِ کم‌توجه به قوانین در کف خیابان را کیفر کنیم»
عبدالرضا داوری، فعال رسانه‌‌ای اصولگرا هم سعی کرد با اعداد و ارقامی قریب به واقعیت نشان دهد، که رفتارهای از این دست با افراد بی‌حجاب نه تنها بی‌حجابی را کم نمی‌کند که آن را بیشتر هم خواهد کرد. به گفته او «جمعیت زنان بالای 15 سال در ایران، 35 میلیون نفر است. اگر فقط 15درصد از این جمعیت کشف حجاب کرده باشد، 5.25 میلیون زن کشف حجاب کرده است». داوری افزود: «کل نیروی فراجا 68هزار نفر است. اگر 20درصد از ظرفیت فراجا به گشت ارشاد اختصاص یابد 13هزار و 600 پلیس درگیر می‌شوند. در واقع در طرح گشت ارشاد، در برابر هر پلیس، 386 نفر زن کشف حجاب کرده قرار دارد».
او نتیجه گرفت که نسبت 1 در برابر 386، یعنی مدل برخورد پلیسی با کشف حجاب، قابل دوام نیست و از سطح یک مانور مقطعی فراتر نمی‌رود، با این تفاوت که فشار مقطعی به زنان، آنتروپی کشف حجاب آتی را بالاتر می‌برد».
جنگ داخلی در بحبوحه بحران منطقه‌ای
در حالی که این روزها ایران و اسرائیل در سرخط خبرها هستند و تهدید بالقوه درگرفتن جنگی سخت و خانمان برانداز میان آنها وجود دارد؛ ایرانی‌ها، بیشتر از هراسیدن از آغاز این جنگ درگیر بازگشت عجیب و پرهیاهوی گشت ارشاد به خیابان‌ها هستند.
محمد رهبری، کارشناس جامعه‌شناسی سیاسی، در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نتایج تحلیلی از شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر را منتشر کرده است که بر اساس آن، تعداد توئیت‌های مربوط به گشت ارشاد، بیش از توئیت‌های مربوط به تنش میان ایران و اسرائیل بوده است. این کاربر می‌نویسد، در شرایطی که احتمال حمله اسرائیل به ایران وجود دارد مهمترین هشتگ‌های توییتر فارسی هشتگ‌هایی همچون #گشت ارشاد و #جنگ علیه زنان هستند و تعداد توییت‌های مربوط به این موضوع بیش از توییت‌های مربوط به تنش میان ایران و اسرائیل است. این کاربر در نهایت این طور نتیجه می‌گیرد که تداوم اقدامات گشت ارشاد باعث جابه‌جایی اولویت کاربران شده است.
در این میان برخی از حامیان حمله ایران به اسرائیل هم این جنگ خیابانی را موجب به حاشیه رفتن حمله‌‌ای دانستند که ایران را در موضع قدرت قرار داده است.
قیس قریشی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه ساکن در انگلیس، درباره تبعات بازگشت گشت ارشاد در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «به عنوان یک شهروند ایرانی که در حد خودم کنار کشورم ایستادم از مسئولین بالادستی خواهش میکنم، التماس میکنم که در این شرایط کشور دست از این رفتارهای حیرت‌آور در خیابان‌ها با جوان‌های خودمان آن هم درست در شرایطی که ایران دست بالا را در منطقه پیدا کرده و موازنه قدرت را به نفع خود تغییر داده بردارید».
در این میان اما برخی معتقدند در شرایطی که کنترل افزایش نرخ دلار و تورم از دست دولت خارج شده و بیش از نیمی از جمعیت کشور زیر خط فقر رفته
و اخبار فساد اقتصادی هم بیش از گذشته شنیده می‌شود، شاید دولت چاره‌‌ای ندارد جز اینکه ناتوانی خود را پشت قدرت‌نمایی خیابانی به بهانه حجاب پنهان کند.
دیدگاه تان را بنویسید