از نبرد تمام عیار اطلاعاتی تا تغییر طرح‌های نظامی اوکراین

فرشاد گلزاری

آغاز هر جنگ یا رویارویی نظامی در هر نقطه‌ای از جهان درون خود رمز و رازهایی به همراه دارد. بخشی از این اسرار به پشت پرده سیاست مربوط هستند و سال‌ها بعد زمانی که افشا می‌شوند نشان می‌دهند که چگونه سیاسیون به روش‌های گوناگون درصدد تقسیم یا تثبیت منافع جمعی یا گروهی بوده‌اند بخش دیگری از این اسرار نیز که اسناد و انواع و اقسام اطلاعات خام یا تحلیل شده را دربرمی‌گیرد، از آن دسته سندهایی است که افشای آن برای عموم جذابیت زیادی دارد و حتی می‌تواند طی چند دهه مورد استناد دانشگاه‌ها، مطبوعات و تحلیلگران قرار بگیرد. اساساً بحث افشای اسناد با طبقه‌بندی سری یا محرمانه مدلی از جنگ اطلاعاتی است که برخی‌ بدان نبرد اطلاعاتی هم می‌گویند. از هنگامی که اصطلاح نبرد اطلاعاتی مورد استفاده قرار گرفت تا به امروز تأکید بیش‌تر بر فن‌آوری اطلاعات‌ شده و متخصصان این علم به همراه‌ اطلاع‌رسان‌ها، استراتژیست‌های علوم نظامی و متخصصان روابط بین‌المللی بر آن‌ کار کردند. در ارتباط با نبرد اطلاعاتی چنین استنباط می‌شود که این اصطلاح از سوی پژوهشگران علوم نظامی تنها در چارچوب نظام‌های اطلاعاتی مورد توجه قرار گرفته و صرفاً به این نکته اهمیت داده شده، اما بحث نبرد اطلاعاتی حالا در بسیاری از زمینه‌ها مورد استفاده دولت‌ها و به خصوص سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال در قضیه 11 سپتامبر، دستگاه اطلاعاتی ایالات متحده و کشورهای عضو ناتو به صورت مشترک به این سمت رفتند تا با افشای آشکار برخی اطلاعات طبقه‌بندی شده اذهان عمومی را به این سمت ببرند که اگرچه بذر تروریسم در افغانستان کاشته شده است اما محصول آن در عراق به بار خواهد نشست و همین تفسیرها به انضمام ایفای نقش رسانه‌ها، مقدماتی شد برای حمله آمریکا به عراق بدون اخذ مجوز از شورای امنیت سازمان ملل متحد. در زمانه کنونی و به خصوص در جنگی که حالا آثار مختلف آن تمام دنیا را دربرگرفته است هم این مدل از نبرد اطلاعاتی به وضوح قابل رویت است. جنگ اوکراین به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و پرهزینه‌ترین جنگ‌های قرن بیست و یکم حالا به نقطه‌ای رسیده که صرفاً مسائل نظامی و سیاسی در آن حرف اصل را نمی‌زنند، بلکه به نظر می‌رسد طرفین اصلی این مناقشه یعنی ایالات متحده و روسیه به دنبال آن هستند تا علاوه بر تامین منافع خود در زمین اوکراین، دیگری را هم وارد یک دور باطل از هزینه‌های متعدد کنند. در این میان مسکو که در جنگ سرد بدترین ضربه‌های اطلاعاتی را به بریتانیا و سپس ایالات متحده زده است، به دنبال این سناریو رفته که بتواند در شرایط کنونی هم ابتدا واشنگتن را مورد ضربه‌های اطلاعاتی قرار دهد و سپس شرکای آن در ناتو را به سمت و سویی جهت دهد که در نهایت تضییع منافع آنها دلیلی نداشته باشد جز بی‌تدبیری آمریکایی‌ها در عرصه نبرد اوکراین.

طبق گزارش روزنامه اورشلیم پست، در یکی از اسناد افشا شده پنتاگون، سناریویی در ارزیابی آمریکا درباره کمک‌های نظامی اسرائیل به اوکراین مطرح شده که واشنگتن در آن برای مجاب کردن این رژیم به ارسال این کمک‌ها به اوکراین، با خواسته‌های تل‌آویو در زمینه اقدام علیه ایران همراهی می‌کند

اسناد پنتاگون افشا شد، چرا؟

اینکه روسیه

اسناد پنتاگون را از چه طریقی به دست آورده، مشخص نیست؛ اما مهم این است که یک نبرد تمام عیار در عرصه اطلاعاتی میان روسیه و آمریکا بر سر جنگ اوکراین آغاز شده که دامنه تبعات آن بیش از وقایع و اسناد فعلی گسترده خواهد بود

اخیراً مقام‌های ارشد دولت بایدن به نیویورک‌تایمز گفته‌اند که برنامه‌های محرمانه آمریکا و ناتو برای تامین کمک به اوکراین پیش از حمله احتمالی این کشور علیه روسیه در رسانه‌های اجتماعی فاش شده و همین مساله به تحقیقات فوری از سوی پنتاگون برای بررسی این مساله منجر شده است. اگرچه نیویورک تایمز گزارش اخیر خود را پس از اخذ تایید از سوی مقامات کاخ سفید منتشر کرد، اما نمودارهای تحویل تسلیحات پیش‌بینی‌ شده، قدرت نیروها و گردان‌ها و سایر جزئیات مرتبط با ضدحمله بهاری برنامه‌ریزی‌شده اوکراین علیه نیروهای روسی در این اسناد مشخص شده است. تحلیلگران نظامی گفته‌اند که این سند که همراه با تصاویرش در رسانه‌های اجتماعی توئیتر و تلگرام منتشر شده نشان‌دهنده سند اصلاح شده‌ای است که برخی افراد از آن به عنوان کارزار ارسال اطلاعات نادرست استفاده می‌کنند. برخی معتقدند این تغییرات در تخمین‌ آمریکایی‌ها از تلفات جنگ اوکراین و سربازان کشته شده روسیه اغراق می‌کند اما با این حال، چنین افشاگری یک نقض بزرگ اطلاعاتی است که می‌تواند پیامدهای قابل توجهی در جنگ اوکراین داشته باشد. در این میان معاون سخنگوی پنتاگون به نیویورک تایمز گفته که آنها از گزارش‌های رسانه‌های اجتماعی آگاه هستند و وزارت امور خارجه در حال بررسی این موضوع است، اما واقعیت این است که آنچه توسط رسانه‌های مختلف جهان در مورد این اسناد در حال انتشار است، عملاً یک حکایت مشخص از درون اسنادی است که سرقت آن «فعلاً و به اذعان واشنگتن» توسط روسیه انجام شده است. در این میان دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در رابطه با فاش شدن اسناد اطلاعاتی آمریکا در فضای اینترنت به خبرنگاران گفت که نمی‌توانم نسبت به این مسئله اظهارنظر کنم، زیرا گرایشی وجود دارد که همیشه روسیه را مقصر این مسائل می‌داند اما این یک بیماری شایع است و هیچ چیز برای اظهارنظر باقی نمی‌ماند. این سخنان به نوعی تبرئه کردن روسیه از ماجرای سرقت داده‌های مذکور است که در همان چارچوب نبرد یا جنگ اطلاعاتی قرار دارد؛ اما نگاهی به این اسناد نشان می‌دهد که روسیه تا حد زیادی پیروز این نبرد اطلاعاتی و رسانه‌ای بوده است. روز گذشته (دوشنبه) یک منبع نزدیک به ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین به شبکه خبری سی.‌ان.‌ان گفته است که کی‌یف برخی برنامه‌های نظامی خود را بعد از افشای اسناد اطلاعاتی محرمانه و فوق‌محرمانه آمریکا تغییر داده است که این طرح‌ها شامل آرایش نظامی اوکراین برای مقابله با ارتش روسیه می‌شود. از سوی دیگر روزنامه واشنگتن پست دیروز (دوشنبه) با استناد بر مدارک فاش‌شده پنتاگون گزارش داد که سال گذشته میلادی پس از آنکه یک جنگنده روسی در آستانه انهدام یک هواپیمای جاسوسی انگلیس بود، روسیه و ناتو در یک قدمی یک جنگ بالقوه تمام عیار قرار گرفتند اما هیچ خبری از این رویارویی خطرناک منتشر نشده است. در سندی دیگر پای اسرائیل به میان آمده است. طبق گزارش روزنامه اورشلیم پست، در یکی از اسناد افشا شده پنتاگون، سناریویی در ارزیابی آمریکا درباره کمک‌های نظامی اسرائیل به اوکراین مطرح شده که واشنگتن در آن برای مجاب کردن این رژیم به ارسال این کمک‌ها به اوکراین، با خواسته‌های تل‌آویو در زمینه اقدام علیه ایران همراهی می‌کند. اینکه روسیه این اسناد را از طریق هک یا دستبرد اطلاعاتی به دست آورده و منتشر کرده یا اینکه ساختار اطلاعاتی آمریکا از این سند به عنوان «عملیات فریب» علیه مسکو بهره برده، مشخص نیست؛ مهم این است که یک نبرد تمام عیار در عرصه اطلاعاتی میان روسیه و آمریکا بر سر جنگ اوکراین آغاز شده که دامنه تبعات آن بیش از وقایع و اسناد فعلی گسترده خواهد بود.